علت خشکی دهان چیست؟
محیط دهان انسان، افزون بر آن که دروازه ورودی بدن برای خوردن و آشامیدن است، دارای اکوسیستم پیچیده ای است که وظایف حیاتی بسیاری را برعهده دارد.
دهان از اعضای حیاتی متعددی از جمله دندان ها، مخاط، لثه، غدد بزاقی و کام تشکیل شده است. که با حفره حلق و به وسیله آن بادستگاه تنفس و گوارش مرتبط است. جویدن و بلعیدن غذا، تکلم و تنفس از مهم ترین وظایف دهان است.
برای انجام این امور لازم است محیط زنده دهان، در تعادل و سلامت باشد. سلامت این مجموعه مرهون ترشح مناسب و با کیفیت بزاق از سه دسته غدد بزاقی موجود در حفره دهان است. غدد بزاقی متشکل از غدد بناگوشی، زیرفکی و زیرزبانی هستند.
در صورتی که این غدد به درستی عمل نموده و بزاق با کیفیت مناسب ترشح نمایند، قسمت بزرگی از سلامت دهان تضمین می شود.
کمبود، ترشح نشدن و یا کیفیت بد بزاق تعادل زیستی دهان را بر هم می زند و نتیجه این بی تعادلی بروز عفونت های دهانی با باکتری های هوازی و در مرحله بعدی بی هوازی خواهد بود. التهاب ناشی از عفونت، لثه ها را متورم، قرمز و دردناک کرده و به دنبال آن لقی و پوسیدگی دندان ها بروز می کند.
بوی بد دهان، اختلال در تنفس، تکلم مشکل، ناتوانی در تشخیص مزه غذا، اشکال در هضم، عفونت های دستگاه تنفسی، سوءهاضمه، سوزش و زخم های دهانی و در نهایت از دست دادن دندان ها و کیفیت بد زندگی، عوارض خشکی دهان ناشی از اختلال در ترشح بزاق هستند.
خشکی دهان می تواند دائمی یا موقتی باشد. درموارد دائمی هیچگونه روش درمانی وجود ندارد و تنها راه پیشگیری از بروز عوارض استفاده از جایگزین های بزاق یا بزاق مصنوعی است. بیماری های مختلفی می توانند منجر به خشکی شدید دهان و دائمی بودن آن شوند که برخی از آن ها عبارت از بیماری های روماتیسمی و سیستم ایمنی مانند شوگرن، لوپوس، روماتیسم مفصلی و از بین رفتن غدد بزاقی بر اثر رادیوتراپی سر وگردن در بیماران مبتلا به بدخیمی های این نواحی است.
در این موارد در صورت استفاده نکردن از جایگزین های بزاق، بیمار به سرعت دچار عوارض دهانی و در نهایت از دست دادن دندان ها و عفونت های دهانی و اختلال در تغذیه و تکلم و در نهایت افسردگی و گوشه گیری می شود.
طیف وسیعی از موارد خشکی دهان موقتی است و تنها در دوره ای از زندگی انسان اتفاق می افتد. بدیهی است که در صورت استفاده از جایگزین های بزاق در آن دوره خاص از بروز عوارض شوم آن پیشگیری خواهد شد.
علل خشکی موقت دهان برخی از بیماری ها مانند دیابت، پرفشاری خون، اختلالات هورمونی در خانم ها مثل یائسگی و برخی از بیماری های دهان است. گروه وسیعی از داروها در مدت زمان مصرف به درجاتی از خشکی دهان می انجامد. این داروها حدود ۴۰۰ قلم را شامل می شوند که برخی از پرمصرف ترین آنها عبارت از داروهای آنتی هیستامین، فشارخون، اعصاب و روان، باروری، مدر، ضددردها، ضدالتهاب ها، ضدصرع، ضد اضطراب ها و آسم هستند.
علل دیگر خشکی موقتی دهان، تنفس از راه دهان به علت گرفتگی بینی یا عمل جراحی بینی، استرس، افسردگی، کمبود برخی ویتامین ها، اضطراب و سیگار است.
استفاده از دندان مصنوعی از جمله مشکلات شایعی است که سبب خشکی دهان می شود. اصولاً سالمندان از خشکی دهان خفیف و متوسط رنج می برند و در صورتی که از دندان مصنوعی نیز استفاده کنند، به علت کمبود بزاق ممکن است دچار زخم های دهانی بویژه در لثه ها شوند.
این زخم ها موجب دردناک شدن دهان و لثه و اختلال استفاده از دندان و در نهایت مشکل تغذیه و تکلم و همین طور زیبایی می شود. این سالمندان برای خوابیدن در شب نیز گرفتاری های فراوانی دارند.
از جمله این که به دلیل خشکی دهان مخاط دهان در شب به هم می چسبد و تنفس دهانی ایجاد می شود. به همین دلیل فرد بارها از خواب بیدار شده و ناچار است جرعه ای آب بنوشد و دهان را مرطوب کرده و دوباره بخوابد.
این خوابیدن و بیدار شدن های مکرر موجب می شود تا فرد صبح ها بسیار خسته و افسرده از خواب برخیزد. استفاده از ژل های جایگزین بزاق در این سالمندان نه تنها از بروز زخم های دهانی پیشگیری می نماید، بلکه با مرطوب نگه داشتن طولانی مدت دهان با تسهیل تنفس مشکل خواب وی را نیز حل می نماید.
به هرحال براساس آمار جهانی ۲۰درصد از افراد در دوره ای از زندگی خود خشکی دهان را تجربه می نمایند و در صورتی که به اهمیت این مشکل آشنا باشند و به موقع و مناسب از جانشین های بزاق استفاده کنند، می توانند از ایجاد عوارض شوم آن پیشگیری نمایند.
