آزمایش تیروئید | انواع و تفسیر نتیجه آزمایش تیروئید

یکی از غدد مهم بدن غده تیروئید است. تیروئید غده ای پروانه ای شکل است که در قسمت جلویی گردن قرار دارد. وظیفه آن تولید هورمون های تیروکسین و تری یودو تیرونین است که در جریان خون حرکت می کنند و بسیاری از جنبه های متابولیسم بدن شما از جمله دما، وزن و انرژی را تنظیم می کند. آزمایش خون تیروئید برای تشخیص دقیق عملکرد این عده با اندازه گیری میزان هورمون های تیروئید در خون استفاده می شود.

آزمایش تیروئید توسط خون گیری انجام می شود و پزشکان از این آزمایش برای بررسی عملکرد این غده استفاده می کنند. برای انجام آزمایش نیاز به ناشتا بودن نیست. البته برخی پزشکان معتقدند که بهتر است برای انجام آزمایش تیروئید ناشتا باشید. بهتر است در این باره با پزشک خود مشورت کنید. تیروئید غده کوچکی است که در جلوی گردن و زیر حنجره قرار دارد. در این مطلب در مورد آزمایش تیروئید و نحوه تفسیر آن توضیح خواهیم داد. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

فهرست موضوعات این مطلب

آزمایش TSH تیروئید چیست؟

TSH مخفف هورمون محرک تیروئید است. آزمایش TSH یک آزمایش خون است که این هورمون را اندازه گیری می کند. سطح TSH خیلی بالا یا خیلی پایین ممکن است یکی از نشانه های مشکل تیروئید باشد. تیروئید یک غده کوچک پروانه ای شکل در جلوی گردن می باشد. تیروئید هورمون هایی می سازد که نحوه مصرف انرژی بدن را کنترل می کنند.

اگر آزمایش تیروئید داده باشید قطعا با واژه TSH آشنایی دارید. عددهایی که در این آزمایش بررسی می شوند میزان کم یا زیاد بودن هورمون ها را برای شما واضح تر می کند. در حالت طبیعی باید TSH بین 0.4 تا ۵ باشد و در خانم های باردار کمی پایین تر خواهد بود یعنی بین 0.4 تا 4 می باشد.

اگر هورمون های تیروئیدی در خون کم باشد، بدن این کمبود را تشخیص می دهد و غده هیپوفیز TSH ترشح می کند و باعث تحریک غده تیروئید و ترشح هورمون های تیروئیدی می شود. این اتفاق در مورد عکس هم رخ می دهد، به طوری که اگر هورمون های تیروئیدی بیش از حد معمول ترشح شوند غده هیپوفیز تی اس اچ کمتری ترشح می کند و باعث می شود که غده تیروتید در ترشح هورمون ها کنترل شود.

تست TSH چیست؟

هورمون های تیروئید به کنترل وزن، دمای بدن، قدرت عضلانی و حتی خلق و خوی شما کمک می کنند. اگر هورمون تیروئید کافی در خون خود نداشته باشید، بسیاری از عملکردهای بدن شما کند می شود. اگر بیش از حد داشته باشید، بسیاری از عملکردهای بدن سرعت می گیرند.

تیروئید توسط غده ای در مغز به نام هیپوفیز کنترل می شود. غده هیپوفیز هورمون محرک تیروئید (TSH) می سازد. TSH به تیروئید شما می گوید که چه مقدار هورمون تیروئید نیاز دارد تا بسازد.

اگر سطح هورمون تیروئید در خون خیلی پایین باشد، غده هیپوفیز شما مقدار بیشتری TSH تولید می کند تا به تیروئید شما بگوید که بیشتر کار کند. اگر سطح هورمون تیروئید خیلی بالا باشد، غده هیپوفیز TSH کمی تولید می کند یا اصلا تولید نمی کند. با اندازه گیری سطح TSH در خون می توانید متوجه شوید که تیروئید شما سطح مناسبی از هورمون ها را تولید می کند یا خیر.

نقش تیروئید در بدن

غده تیروئید در بدن، دو هورمون اصلی به نام تیروکسین (T-4) و تری یدوتیرونین (T-3) را می سازد. این هورمون ها روی هر سلول بدن تاثیر می گذارند. وظیفه آن ها حمایت از میزان استفاده بدن از چربی ها و کربوهیدرات ها می باشد. T3 وT4 به کنترل دمای بدن و میزان پروتئین بدن کمک می کنند و روی ضربان قلب تاثیر دارند.

وظیفه غده تیروئید رشد بدن رشد بدن و تنظیم متابولیسم سلول های بدن می باشد که این وظایف را با ترشح هورمون ها انجام می دهد. وقتی که غده تیروئید نتواند هورمون ها را به درستی ترشح کند، فرد دچار پر کاری و یا کم کاری تیروئید می شود.

مهم ترین نقش هورمون های تیروئید

تنظیم دمای بدن
تنظیم عملکرد قلب
کنترل کردن عضلات
رشد بدن
متعادل کردن حالات خلقی
متابولیسم و وزن

چه افرادی به آزمایش TSH نیاز دارند؟

اگر علائم هورمون تیروئید بیش از حد یا خیلی کم در خون خود دارید، ممکن است نیاز به آزمایش TSH داشته باشید. پرکاری تیروئید (هورمون تیروئید بیش از حد) تیروئید پرکار هم نامیده می شود. داشتن هورمون های تیروئیدی بیشتر از آنچه نیاز دارید، عملکرد بدن شما را سرعت می بخشد و علائم زیر را ایجاد می کند:

ضربان قلب سریع یا نامنظم
لرزش دست ها و ضعف عضلانی
خستگی و مشکل خواب
کاهش وزن، حتی در صورتی که بیشتر از حد معمول غذا بخورید
احساس عصبی و تحریک پذیری
گواتر (تیروئید بزرگ شده)
عرق کردن یا بسیار حساس بودن به گرما
حرکات مکرر روده

کم کاری تیروئید (هورمون بسیار کم تیروئید) تیروئید کم کار هم نامیده می شود. نداشتن هورمون تیروئید کافی عملکرد بدن شما را کند می کند و علائم زیر را ایجاد می کند:

افسردگی
خستگی
خشکی پوست
یبوست
افزایش وزن
درد مفاصل و عضلات
قاعدگی های سنگین یا نا منظم
خشکی و نازک شدن موها
حساس بودن زیاد به سرما

همچنین ممکن است آزمایش TSH را همراه با سایز آزمایش ها انجام دهید تا به تشخیص برجستگی ها یا توده های غیرعادی روی تیروئید کمک کنید.

انواع آزمایش تیروئید

در آزمایش تیروئید یک یا چند مورد از موارد زیر اندازه گیری می شود:

1. هورمون محرک تیروئید (TSH)

اگر هدف از آزمایش خون اندازه گیری هورمون محرک تیروئید باشد به آزمایش تیروئید TSH می گویند. TSH هورمونی است که از غده هیپوفیز مغز ترشح می شود و برای غده تیروئید به عنوان پیام رسان عمل می کند. بدن به صورت مداوم سطح هورمون تیروئید را کنترل می کند.

اگر مقدار هورمون تیروئید پایین باشد، هیپوفیز TSH آزاد می کند. TSH به تیروئید می گوید که تولید هورمون را افزایش دهد. اگر مقدار هورمون تیروئید بالا باشد، هیپوفیز TSH کمتری آزاد می کند. این به تیروئید سیگنال می دهد که تولید هورمون را کاهش دهد.

2. تری‌یدوتیرونین (T3)

T3 هورمون فعال تیروئید است. این هورمون به سلول ها اعلام می کند که در کنار عملکردهای دیگر خود، انرژی بیشتری تولید کنند. تیروئید مقداری T3 تولید می کند، اما در بافت های دیگر هم T4 می تواند به T3 تبدیل شود. مقدار زیادی از T3 به پروتئین متصل است و به همین دلیل بدن نمی تواند از آن به سرعت استفاده کند. آزمایش تیروئید T3 را به سه روش مختلف اندازه گیری می کند:

T3 کل (total T3): کل تری‌یدوتیرونین موجود در خون (آزاد و متصل به پروتئین) را اندازه می گیرد.
T3 آزاد (free T3): این آزمایش هورمونی را اندازه می گیرد که به پروتئین متصل نیست و بافت های بدن می توانند از آن استفاده کنند.
T3 معکوس (reverse T3): شکل غیر فعال T3 را اندازه می گیرد که به گیرنده های تیروئید متصل می شود اما نمی تواند آن ها را فعال کند.

زمانی که T3 معکوس گیرنده های تیروئیدی را اشغال می کند، T3 آزاد نمی تواند به آن ها متصل شود که این به کم کاری تروئید منجر می شود. معمولا هنگامی این اتفاق می افتد که بدن به دلیل گرسنگی یا بیماری شدید تلاش می کند انرژی ذخیره کند.

3. تیروکسین (T4)

T4 به عنوان هورمون ذخیره عمل می کند و هر موقع که لازم باشد توسط بدن به T3 تبدیل می شود. از آزمایش T4 برای اندازه گیری موارد زیر استفاده می شود:

T4 کل (total T4): کل تیروکسین موجود در خون (آزاد و متصل به پروتئین) را اندازه گیری می کند.
T4 آزاد (free T4): مقدار تیروکسینی را نشان می دهد که به پروتئین متصل نیست و بافت ها می توانند از آن استفاده کنند.

4. تیروگلوبولین (Tg)

تیروگلوبولین پروتئینی است که توسط غده تیروئید ساخته می شود. پزشکان از Tg به عنوان نشانگر تومور برای کمک به بررسی روند درمان سرطان تیروئید استفاده می‌کنند. این آزمایش نشان می دهد که آیا درمان سرطان موثر بوده است است یا خیر. بر اساس تحقیقات، تنها 4 درصد افرادی که سطح Tg آن‌ها کمتر از 1 است، پس از پنج سال شاهد عود سرطان خواهند بود.

5. آنتی بادی های تیروئید

بعضی از اختلالات تیروئید از بیماری های خود ایمنی ناشی می شوند. در این بیماری ها، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول های سالم تیروئید حمله می کند. سه آنتی بادی زیر با بیماری خود ایمنی تیروئید مرتبط هستند:

آنتی بادی های پراکسیداز تیروئید (TPOAb): این آنتی بادی در 95 درصد افراد مبتلا به هاشیموتو (کم کاری تیروئید خود ایمنی) و حدود 70 درصد افراد مبتلا به بیماری گریوز (پرکاری تیروئید خود ایمنی) کشف می شود. در تیروئیدیت بعد از زایمان هم افزایش TPOAb دیده می شود.
آنتی بادی های گیرنده هورمون محرک تیروئید (TRAb): این آنتی بادی در 90 درصد موارد ابتلا به بیماری گریوز و 10 درصد موارد ابتلا به هاشیموتو یافت می شود. با انجام این آزمایش تیروئید در بارداری، پزشک می تواند خطر ابتلای نوزاد به بیماری گریوز یا پرکاری تیروئید را مشخص کند.
آنتی بادی های تیروگلوبولین (TRAb): از هر چهار نفر مبتلا به سرطان تیروئید یک نفر TgAb بالا دارد. این آنتی بادی در 80 درصد افراد مبتلا به هاشیموتو و 50 تا 70 درصد افراد مبتلا به بیماری گریوز شناسایی شده است.

6. پروتئین های متصل شونده به هورمون تیروئید

اندازه گیری پروتئین های متصل شونده به T3 و T4 به پزشک کمک می کند که مشکلات تیروئید را در افرادی که غدد آن ها هنوز به صورت طبیعی کار می کنند پیدا کند. سه آزمایش رایج عبارتند از:

گلوبولین متصل‌شونده به تیروئید (TBG): سطح پروتئین حمل کننده هورمون های تیروئید را در خون اندازه می گیرد.
آزمایش T3RU: درصد TBG را در یک نمونه خون نشان می دهد.
شاخص تیروکسین آزاد (FTI): یک روش قدیمی است که از ضرب کردن T4 کل در T3RU برای بررسی عملکرد تیروئید استفاده می کند.

نحوه آماده شدن برای آزمایش تیروئید

بهترین زمان آزمایش تیروئید، ساعت های اولیه روز است. برای آزمایش تیروئید ناشتا بودن نیاز نیست. اما اگر پزشک آزمایش های دیگری هم برای شما درخواست داده باشد، ممکن است لازم باشد چند ساعت ناشتا باشید. در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

قبل از خون گیری، لیست داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید. همچنین در صورت باردار بودن، این موضوع را با آن ها در میان بگذارید. برخی از داروها و همچنین بارداری ممکن است روی نتیجه آزمایش شما تاثیر بگذارند.

ممکن است بعضی از داروها هم با تست تیروئید تداخلاتی داشته باشند که بهتر است قبل از آزمایش حتما در این خصوص با تکنسین آزمایشگاه و پزشک معالج صحبت شود. برای ناشتایی هم معمولا به بیماران گفته می شود از مصرف غذاهای چرب و سنگین قبل از آزمایش خودداری کنند تا نتایج تست دقیق باشند.

حداقل 2 هفته قبل از انجام آزمایش تیروئید بیمار نباید اسکن رادیوایزوتوپ انجام داده باشد. همچنین افرادی که در معرض تماس با حیوانات قرار دارند، باید به پزشک اطلاع دهند. برای بررسی عملکرد غده ی تیروئید به نمونه ی خون وریدی نیاز است. در نوزادان، از پاشنه ی پا نمونه ی خون گرفته می شود.

تفسیر آزمایش تیروئید

اندازه گیری هورمون محرک تیروئید یا TSH نقش مهمی در بررسی عملکرد غده تیروئید دارد. در کنار نتیجه تست T3 آزاد و T4 آزاد و آزمایش TSH می تواند علت مشکل تیروئید را نشان دهد.

سطح نرمال TSH می تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد، اما معمولا بین 0/4 تا 4 واحد بین المللی میلی به ازای هر لیتر خون (mIU/L) نرمال در نظر گرفته می شود. افزایش TSH نشان دهنده کم کاری تیروئید است و کاهش آن از پر کاری تیروئید ناشی می شود.

پزشک از طریق مقایسه TSH با مقادیر T4، می تواند با دقت بیشتری مشکل تیروئید را پیدا کند:

TSH طبیعی+ T4 طبیعی: عملکرد طبیعی تیروئید
TSH بالا+ T4 طبیعی: ممکن است در معرض خطر کم کاری تیروئید باشید
TSH پایین+ T4 بالا: پرکاری تیروئید
TSH بالا+ T4 پایین: کم کاری تیروئید
TSH پایین+ T4 پایین: کاهش عملکرد تیروئید از مشکل دیگری مانند اختلال عملکرد غده هیپوفیز ناشی شده است

بررسی نتیجه تست TSH در کنار تست T3 هم به تشخیص بیماری کمک می کند:

T3 پایین+ TSH بالا: کاهش عملکرد تیروئید
T3 بالا+ TSH پایین: پرکاری تیروئید

آزمایش تیروئید در بارداری

افراد باردار باید آزمایش تیروئید را به موقع انجام دهند. در دوران بارداری ممکن است هورمون های تیروئید با تغییرات دچار شوند و درون بدن فرد افزایش و کاهش پیدا کنند. مادری که به کم کاری تیروئید و یا پر کاری تیروئید مبتلا می شود، ممکن است خطراتی را برای جنین به وجود بیاورد. در این صورت بهتر است سریعا به پزشک خود مراجعه کنید تا این مشکل را بر طرف کنید.

توجه داشته باشید تیروئید در بارداری می تواند عوارض جبران ناپذیری برای جنین و مادر داشته باشد. مشکلات تیروئیدی می توانند بر روی رشد جنین تاثیر زیادی بگذارند و باعث شوند که جنین به اندازه کافی رشد نکند. همچنین در برخی از موارد می تواند باعث عقب افتادگی در کودکان شود.

بنابراین مادرانی که می خواهند باردار شوند و یا به تازگی باردار شده اند، بهتر است در اولین فرصت به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند و زیر نظر یک پزشک متخصص آزمایش های لازم را انجام دهند. کسانی که در بارداری آزمایش تیروئید را انجام می دهند باید هورمون TSH آن ها در سه ماهه اول بارداری بین محدوده ۰.۲ تا ۳.۹ باشد. در سه ماهه دوم و سوم این عدد می تواند تا ۴.۱ هم بالا برود و طبیعی باشد.

پزشکان معمولا از نوزادان به دنیا آمده مادرانی که دچار کم کاری یا پرکاری تیروئید هستند آزمایش تیروئید می گیرند تا متوجه میزان تیروئید در بدن نوزاد شوند. در آزمایش تیروئید میزان هورمون TSH در نوزادان باید بین محدوده ی 5 تا 10 باشد. اگر این مقدار از 10 بالاتر برود باید در سریع ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کرد تا مشکل کودک برطرف شود.

میزان TSH طبیعی در بارداری

وجود کم کاری در افراد باردار آن هم در ماه های اول باعث می شود تا بر روی جنین تاثیر گذاشته و منجر به عقب افتادگی فرزند شود پس باید در اولین فرصت نسبت به چک کردن هورمون های تیروئیدی اقدام کنید.

میزان هورمون تی اس اچ در خانم های باردار به صورت نرمال در سه ماهه اول بین 0.2 تا 3.9 نانو گرم در دسی لیتر و در سه ماهه دوم و سه ماه سوم تا ۴.1 نانو گرم در دسی لیتر متغیر است و کاملا طبیعی و نرمال می باشد اما بهتر است که تمام این آزمایش ها زیر نظر پزشک انجام شود و شرایط تان مورد بررسی قرار گیرد.

تیروئید در نوزادان

گاهی نوزادان تازه متولد شده هم دچار تیروئید می شوند. باید آزمایش تیروئید را در نوزادان جدی بگیرید چون کم کاری و پر کاری در نوزادان می تواند تاثیر زیادی را در میزان رشد آن ها داشته باشد. اختلال در رشد باعث ایجاد شدن اختلالات رفتاری در کودکان می شود.

هنگامی که نوزاد در بیمارستان به دنیا می آید از روز سوم تا روز پنجم از خون کف پای نوزاد برای آزمایش غربالگری استفاده می شود تا اگر دچار مشکلی بود برای رفع آن اقدام شود. معمولا هورمون tsh در نوزادان اگر بین 5 تا 10 باشد باید حتما آزمایش را تکرار کنید و اگر بیشتر از 10 باشد باید نسبت به درمان آن اقدام کنید.

بهتر است مادرانی که با کم کاری تیروئید رو به رو شده اند حتما برای مصرف دارو به پزشک مراجعه کنند چون این عوارض می تواند بر روی کودک شان هم تاثیرگذار باشد.

کم کاری تیروئید در نوزادان

همه افراد از جمله نوزادان ممکن است به کم کاری تیروئید دچار شوند. بیشتر نوزادانی که بدون غده تیروئید یا با غده ای که به درستی کار نمی کند متولد می شوند، فوراًعلائمی ندارند. اما اگر کم کاری تیروئید تشخیص داده و درمان نشود، علائم شروع به ظاهر شدن می کنند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

افزایش وزن ضعیف
رشد ضعیف
یبوست
پوست خشک
مشکلات تغذیه
گریه خشن
زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها که به آن یرقان می گویند
بزرگ شدن زبان
تورم یا برآمدگی نرم در نزدیکی ناف

زمانی که کم کاری تیروئید در نوزادان درمان نمی شود، حتی موارد خفیف می تواند منجر به مشکلات شدید رشد جسمی و ذهنی شود.

اهمیت انجام آزمایش تیروئید در آقایان

انجام آزمایش تیروئید برای آقان بسیار اهمیت دارد. چون پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید می تواند بر روی باروری مردان به طور مستقیم تاثیر بگذارد و باعث ایجاد مشکل شود. اگر کسی پرکاری تیروئید داشته باشد و بر اساس انجام آزمایش تیروئید این مشکل را متوجه شود، ممکن است این موضوع بتواند بر روی تولید اسپرم های او تاثیر بگذارد و اسپرم هایی فاقد تحرک کافی داشته باشد. این مسئل ممکن است باروری فرد را با مشکل مواجه کند.

البته پرکاری تیروئید در بیشتر موارد قابل درمان است و افراد می توانند به حالت طبیعی خود برگردند. البته کم کاری تیروئید هم می تواند بر روی تعداد تولید اسپرم نیز تاثیر بگذارد و این تعداد را کم کند. پایین بودن تعداد اسپرم می تواند تاثیر مستقیمی بر روی باروری مردان گذشته و باروری آن ها را با مشکل مواجه کند. اگر به یک متخصص کاربلد مراجعه کنید، در صورت تشخیص درست این مشکل را می توان با دارو درمان کرد.

سخن پایانی

در این مطلب سعی کردیم تا در مورد آزمایش تیروئید و تمام جزئیات و نکات مهم مربوط به آن اطلاعات خوبی را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. غده تیروئید یکی از غده های بسیار مهم در بدن انسان است و عملکردهای بسیار مهم را تحت کنترل دارد. وجود هر نوع نشانه ای مانند کاهش یا افزایش غیر عادی وزن، اختلال کبدی، مشکلات پوستی، بی نظمی قاعدگی، ضربان قلبی و … می تواند به معنی این باشد که شما به انجام آزمایش تیروئید نیاز دارید.

با این وجود، تست ها باید با نظر پزشک انجام شود چون گاهی به یک سری تست های مکمل هم احتیاج است. پزشک متخصص غدد می تواند این آزمایش ها را به بهترین شکل ممکن تفسیر کند و در صورت نیاز داروهای بسیار موثری را به شما تجویز کند. بنابراین با انجام آزمایش های روتین می توانید از وجود مشکلات درون بدن خود مطلع شوید و در سریع ترین زمان و به بهترین نحو ممکن آن ها را برطرف کنید.