آشنایی با بازار تبریز و میراث جهانی آن
یکی از قدیمیترین شهرهای ایران که سالانه از گردشگران زیادی میزبانی میکند، تبریز است. با توجه به این که آثار تاریخی فراوانی در این شهر قرار گرفتهاند، پیشنهاد میکنیم تا علاوهبر آشنایی با سوغات تبریز، با این آثار نیز آشنا شده و قبل از این که سفر خود را آغاز کنید، اطلاعاتی کافی در مورد آنها داشته باشید؛ یکی از معروفترین آثارهای این شهر، بازار تبریز است. در ادامه، مباحث مختلفی پیرامون این اثر تاریخی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
معرفی اجمالی بازار تبریز
بازار تبریز، یکی از بزرگترین بازارهای سرپوشیده جهان بوده و با وسعت تقریبی یک کیلومتر مربع، فضایی گسترده را برای انواع مراودات تجاری فراهم کرده است. برای این که بتوانید بهخوبی متوجه این وسعت شوید، باید بگوییم که جدا از تیمچهها، سراها و راستهها، حدود ۵۵۰۰ مغازه در این بازار مشغول به فعالیت هستند.
این بازار در سال ۱۳۵۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۸۹، به ثبت یونسکو رسید.
تاریخچه بازار تبریز
در طول تاریخ، جهانگردان و ماجراجویان زیادی از این بازار دیدن کرده و در سفرنامههای خود اسم بازار تبریز را آوردهاند؛ اما با این حال، تاریخ دقیقی در مورد زمان احداث این بازار در دسترس نیست. قدیمیترین آثاری که در مورد بازار تبریز نوشته شدهاند، مربوط به قرن سوم هجری قمری هستند که البته این مکان قدمت بسیار بیشتری دارد.
رونق اصلی بازار تبریز، به دلیل قرار داشتن در مسیر راه ابریشم بوده است. تجار مختلف از اقصی نقاط جهان، برای طی کردن مسیر خود از اروپا به شرق آسیا، باید از این بازار گذر میکردند و طبیعتا دادوستدهای فراوانی نیز رخ میداده است. علاوه بر این، در زمان حکومت ایلخانیان، تبریز بهعنوان پایتخت کشور انتخاب شد و این امر سبب گردید تا رونق این بازار شدت بیشتری پیدا کرده و آوازه آن در سراسر ایران پخش شود.
این رونق تا دوره صفویه هم ادامه داشت و در زمان قاجارها نیز گاهی اوقات میزان آن افزایش و گاهی اوقات کاهش داشت. اصلیترین دلیل اهمیت بازار تبریز در حکومت قاجارها، نزدیک بودن آن به مراکز تجاری اروپا بود. اروپاییان به این بازار میآمدند و کالاهای مختلفی ازجمله ظروف شیشهای، آینه، فلزات مختلف و… را به ایرانیان میفروختند و در مقابل آن کالاهایی مانند خشکبار، ابریشم، چای، برنج و… را خریداری میکردند. در زمان عباس میرزا (یکی از ولیعهدهای قاجار)، رونق بازار تبریز به جایی رسید که تقریبا ۳۰ درصد از مراودات تجاری کشور در این مکان انجام میشد و ساکنان شهرهای دیگر ایران نیز برای تجارت به تبریز میآمدند.
این بازار دائما دچار سوانح مختلف شده و مجددا مورد بازسازی قرار گرفته است. قدمت بنایی که امروزه بهعنوان بازار تبریز میشناسیم، به دوران زندیه و قاجار باز میگردد. بزرگترین تخریب بازار تبریز، در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بود که زلزلهای بزرگ در شهر رخ داد و بخشهای وسیعی از این بازار نابود شد.
قسمتهای مختلف بازار تبریز
برخلاف تصور بعضی از مردم که بازارها را مجموعهای از مغازههایی میبینند که کنار یکدیگر قرار گرفتهاند، این مکانهای تجاری بخشهای متنوعی داشته و ساخت آنها از اصول خاصی پیروی میکند. مهمترین بخشهای بازار تبریز عبارتاند از:
تیمچه
تیمچهها معمولا برای فروش یک کالای بهخصوص هستند و تنوعی در آنها وجود ندارد. برای مثال، یکدسته از تیمچهها به فروش فرش میپردازند و دستهای دیگر، در زمینه فروش کفش فعالیت میکنند. تیمچههای بازار تبریز، از ۳ طبقه تشکیل شدهاند که طبقه زیرین برای نگهداری اجناس، طبقه همکف برای مراودات تجاری و طبقه بالا برای استراحت در نظر گرفته شده است. اگر قصد تهیه سوغات تبریز را دارید و میخواهید کالایی نفیس بخرید، میتوانید به تیمچههای فرشفروشی مراجعه کنید.
راسته
راسته در واقع به مسیرهایی گفته میشود که تیمچهها و سراها در حد فاصل آنها قرار گرفتهاند. اغلب راستههای بازار تبریز، بهصورت سرپوشیده هستند و دلیل این امر، جلوگیری از آسیبهایی است که بارندگی میتواند به اجناس تاجران وارد کند. هنگامی که دو یا چند راسته به هم میرسند، یک سهراهی یا چهارراهی ایجاد میشود که سقف آن بهوسیله آجرهای مختلف تزئین شده است.
کاروانسرا
همانطور که قبلتر نیز گفته شد، تجار شهرهای دیگر برای معامله به تبریز سفر میکردند و طبیعتا به محلی برای اقامت نیاز داشتند. کاروانسراهایی که داخل بازار قرار دارند، به همین منظور ساخته شدهاند و در زمانهای قدیم، تاجران اتاقهای این کاروانسراها را اجاره میکردند و چندین شب را در آنها میگذراندند. این بناها از بخشهای مختلفی از جمله محوطه تخلیه بار، انبارها، حجرهها و… تشکیل شدهاند.
سرا
سراها در واقع مکانهایی برای تجارت هستند؛ با این تفاوت که از واحدهایی کوچکتر تشکیل شدهاند و یک حیاط برای تخلیه بار در آنها در نظر گرفته شده است.
دالان
دالان به قسمتهایی گفته میشود که کاروانسراها، تیمچهها، سراها و راستهها را به یکدیگر متصل میکند.
بخشهای دیگر
مکانهای مختلف دیگری نیز مانند مساجد، مدارس، گرمابهها و… در بازار تبریز وجود دارند که از قدمت بسیار بالایی برخوردار هستند. حدود ۱۲ مدرسه و ۳۰ مسجد در این بازار ساخته شدهاند که میتوانید از آنها دیدن کرده و در میان تاریخ تبریز قدم بزنید؛ همچنین گرمابههای مختلفی از جمله حمام خان، حمام میرزا مهدی، حمام قاضی و حمام نوبر نیز در این مکان قرار دارند که البته امروزه فعالیت آنها متوقف شده است؛ اما از نظر معماری و تاریخی، بسیار حائز اهمیت هستند.
نحوه تهیه بلیط و سفر به تبریز
با توجه به تاریخ غنی شهر تبریز، احتمالا شما هم یکی از کسانی هستید که علاقه دارید تا به این شهر سفر کرده و علاوهبر بازدید از جاهای دیدنی، سوغات تبریز را نیز خریداری کنید. امروزه شرکتها و آژانسهای مسافرتی زیادی در زمینه فروش بلیط فعالیت میکنند و میتوانید از هر کدام از آنها، بلیط مدنظر خود را تهیه کنید؛ اما اگر قصد دارید تا سفری امن و مطمئن را پیش رو داشته باشید، پیشنهاد میکنیم تا این کار را فقط از طریق فلایتودی انجام دهید.
فلایتودی یکی از بزرگترین آژانسهای گردشگری ایران بوده و در طول سالیان فعالیت خو توانسته است تا امکانات و خدمات بینظیری را برای کاربرانش فراهم کند. شما میتوانید با مراجعه به وبسایت این مجموعه نهتنها نسبت به خرید بلیط قطار و هواپیما اقدام کنید، بلکه در یکی از تورهای تبریز شرکت کرده تا هیچکدام از جاذبههای دیدنی این شهر را از دست ندهید.
