اختلال یادگیری چیست؟ انواع، علائم و درمان اختلالات یادگیری
اختلال یادگیری تقریبا در 5 درصد از کودکان در سراسر دنیا وجود دارد. کودکان دارای اختلالات یادگیری معمولا دارای هوش نرمال یا بالاتر از متوسط هستند اما در برخی از انواع یادگیری مشکل دارند. یکی از نشانه های اختلال یادگیری این است که کودک سخت تلاش می کند و همچنان در یادگیری مطالب مدرسه مشکل دارد. اختلال یادگیری زمانی تشخیص داده می شود که مهارت های خواندن، نوشتن و ریاضی به طور چشمگیری نسبت به مهارت های دیگر و سن او کمتر از حد انتظار است.
در این مقاله دلایل ایجاد اختلال یادگیری در کودکان و راه های تشخیص این اختلال را بررسی می کنیم و روش های درمان اختلال یادگیری را نیز ارائه می دهیم. اگر کودک شما در مهارت های درسی ضعیف است تا انتهای مطلب با ما همراه باشید تا بتوانید کودک خود را بهتر درک کنید و به پیشرفت تحصیلی او کمک کنید.
فهرست موضوعات این مطلب
اختلال یادگیری چیست؟
اختلالات یادگیری شامل طیفی از اختلالات است که در نحوه پردازش اطلاعات توسط مغز تأثیر می گذارد و درک مفاهیم خاص را دشوار می کند. این اختلالات می توانند خفیف یا شدید باشند. کودکان دارای اختلال یادگیری معمولا به اندازه بقیه کودکان باهوش هستند و دارای هوش نرمال یا بالاتر از متوسط می باشند، اما با برخی از انواع یادگیری مشکل دارند. در واقع کودکان و بزرگسالان دارای اختلال یادگیری چیزها را متفاوت می بینند، می شنوند و درک می کنند.
این موضوع باعث ایجاد مشکل در یادگیری اطلاعات و مهارت های جدید و استفاده از آن ها می شود. متداول ترین انواع اختلالات یادگیری شامل مشکلات خواندن، نوشتن، ریاضیات، استدلال، شنوایی و گفتار هستند. مثلا ممکن است تشخیص حروف الفبا به طور جداگانه برای این افراد آسان باشد، اما کنار هم گذاشتن حروف برای خواندن آن ها را گیج کند، یا ممکن است بستن بند کفش یا چیدن قطعات یک پازل برای آن ها کاری گیج کننده باشد، یا ریاضی ساده چیزی غیر قابل درک باشد.
کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است از این که با وجود تلاش زیاد نمی توانند در یک موضوع تسلط پیدا کنند، احساس نا امیدی کنند و درمانده شود و این موضوع می تواند بر مسیر اجتماعی و شغلی آن ها تاثیر بگذارد. خودپنداره منفی که ناشی از افت تحصیلی مداوم است، می تواند روابط بین فردی ناخوشایند و افسردگی را تشدید کند. مشکلات رفتاری نیز می تواند آشکار شود. این عوارض می تواند منجر به گرایش تنفر آمیز نسبت به مدرسه شود که منجر به غیبت یا فرار مکرر از مدرسه می شود.
نکته: همان طور که گفتیم این اختلال یک نوع اختلال در مغز می باشد. به طور معمول یک فرد با دیدن و شنیدن و یا خواندن یک مطلب، آن را در ذهن خود ثبت می کند و به تحلیل آن می پردازد. اما فردی که مبتلا به اختلال یادگیری باشد، در صورت عدم درمان، دستیابی به این مطالب ذخیره شده معمول یادگیری برای مغز او سخت می باشد.
علائم اختلال یادگیری در کودکان
اختلال یادگیری در سنین مختلف دارای علائم متفاوتی می باشد. ابتدا تشخیص اختلال توسط والدین انجام می شود، اما تشخیص نهایی باید توسط روانشناس انجام شود. برخی از نشانه های وجود اختلالات یادگیری عبارتند از:
- مشکل در خواندن و درک مطلب
- مشکل در نوشتن یک متن
- مشکل در یادگیری حروف الفبا، روزهای هفته، اعداد و …
- حافظه ضعیف
- مشکل در توجه و تمرکز
- مشکل در درک مفاهیم جدید
- مشکل در پیروی از دستورالعمل ها یا سازماندهی کردن
- هماهنگی ضعیف دست و چشم یا بدن
- مشکل در تشخیص الگوها یا مرتب کردن اقلام بر اساس اندازه یا شکل
- مشکل در تشخیص راست از چپ
- مشکل در انجام کارهایی مانند برش یا کشیدن دست
- مشکل در ریاضی
- مشکل در تشخیص و درک مفهوم زمان
بهترین زمان برای تشخیص اختلال یادگیری
بسیاری از علائم اختلال یادگیری از اوایل دوران کودکی شروع می شود و تا پیش دبستانی و مهد کودک ادامه پیدا می کند. با این وجود متخصصان تا زمانی که کودک در کلاس دبستان نباشد، تمایلی به تشخیص اختلال یادگیری ندارند.
در واقع انتظار تا کلاس سوم امری عادی است. آن ها معمولا در کلاس سوم یا بیشتر شناسایی می شوند، اما برای برخی از کودکان ممکن است خیلی زود، قبل از مدرسه آشکا شوند. در حالی که برای برخی دیگر ممکن است تا دوران راهنمایی آشکار نشوند.
دلایل بروز اختلال یادگیری
اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول یا سال های اول زندگی دلیل شناخته شده ای ندارد اما عوامل زیادی در بروز این اختلال موثر می باشند. اختلال یادگیری می تواند در اثر عوامل متعددی در کودکان و بزرگسالان ایجاد شود. این عوامل عبارتند از:
- اگر یکی از خویشاوندان خونی مانند والدین مبتلا به اختلال یادگیری باشد، احتمال ابتلای کودک نیز به این اختلال افزایش می یابد.
- آسیب روانی می تواند شامل تجربه ای استرس زا یا سوء استفاده عاطفی در اوایل کودکی باشد. این آسیب ممکن است بر نحوه رشد مغز تاثیر بگذارد و خطر ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش دهد.
- اختلالات یادگیری با رشد ضعیف جنین در رحم و قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری، زایمان زودرس و وزن بسیار کم نوزاد هنگام تولد مرتبط هستند.
- ضربه های جسمی مانند آسیب های سر یا عفونت های سیستم عصبی ممکن است در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشد.
- قرار گرفتن در معرض سطوح بالای سموم، مانند سرب، احتمال ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش می دهد.
مطلب مشابه: معجزه موسیقی در کودکان؛ فواید موسیقی و تاثیرات یادگیری موسیقی بر ذهن کودک
انواع اختلالات یادگیری
اختلالات یادگیری انواع مختلفی دارند. با درک انواع مختلف اختلالات یادگیری و علائم آن، می توانید چالش های خاصی را که فرزندتان با آن مواجه است مشخص کنید و یک برنامه درمانی مؤثر پیدا کنید. در ادامه انواع اختلالات یادگیری را بررسی خواهیم کرد.
نارسا خوانی (دیسلِکسیا)
اختلال در خواندن یا نارسا خوانی رایج ترین نوع اختلال یادگیری است. مشکلات اساسی خواندن زمانی رخ می دهد که درک رابطه بین صداها، حروف و کلمات مشکل باشد. نارسا خوانی نوعی اختلال در پردازش زبانی است که علائم آن شامل مشکل در صحبت کردن، خواندن، تشخیص حروف و کلمات، درک کلمات و ایده ها، سرعت خواندن و روان خوانی و مهارت های عمومی واژگان است. این اختلال ممکن است باعث کندی سرعت رشد دایره لغات فرد شود و مشکلاتی در زمینه ی دستور زبان، درک مطلب و سایر مهارت های زبانی برای او ایجاد کند. حدود 85 درصد افراد مبتلا به اختلال یادگیری، دارای ناتوانی خواندن یا نارساخوانی هستند.
اختلال یادگیری نوشتن (دیسگرافیا)
اختلال در نوشتن نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی نوشتن تأثیر می گذارد. این اختلال می تواند خود را به صورت مشکلات املایی، دست خط ضعیف و مشکل در قرار دادن افکار روی کاغذ نشان دهد. این مشکل ممکن است در زمینه ی لغات، املا، دستور زبان، حافظه یا تفکر انتقادی باشد. فرد مبتلا به اختلال یادگیری نوشتن ممکن است برای تعیین جای درست حروف، تشخیص فاصله ها و فضاها و برنامه ریزی حرکتی با مشکل رو به رو شود. اختلال در نوشتن باعث می شود فکر کردن و نوشتن به صورت همزمان برای فرد دشوار شود.
اختلال ریاضی (دیسکلکولیا)
اختلال یادگیری ریاضی شامل اختلالات یادگیری مربوط به ریاضیات از جمله ناتوانی در درک معنای اعداد، مفاهیم، استدلال و ناتوانی در حل مسئله می باشد. اختلال یادگیری در کودکان معمولا دیر تشخیص داده می شود. افراد مبتلا به اختلال ریاضی در شمردن پول، خواندن ساعت، گفتن ساعت، انجام محاسبات ریاضی، شناسایی الگوی اعداد و استفاده از فرمول های ریاضی دچار مشکل هستند.
اختلال پردازش شنوایی (اِی‌پی‌دی)
افراد مبتلا به اختلال یادگیری در پردازش صداها مشکل دارند، به دلیل این که مغز آن ها اطلاعات صوتی دریافتی از گوش را به درستی پردازش نمی کند. در نتیجه ممکن است این افراد ترتیب صداها در برخی از کلمات خاص را اشتباه متوجه شوند یا شاید نتوانند صداها را از هم تفکیک دهند و مثلا صدای معلم را از صداهای پس زمینه در کلاس تشخیص دهند. همچنین شما می توانید با بهبود حافظه شنیداری خود یادگیری بهتری داشته باشید.
اختلال پردازش زبان (ال‌پی‌دی)
اختلال پردازش زبان یکی از زیر مجموعه های اختلال پردازش شنوایی است. مشخصه ی این اختلال مشکل در پردازش زبان شفاهی است. ممکن است فرد مبتلا به این اختلال در ایجاد ارتباط بین گروه های صوتی و کلمه، جمله و داستان تولید شده با استفاده از آن ها مشکل داشته باشد.
اختلال یادگیری غیر کلامی (ان‌وی‌ال‌دی)
اختلال یادگیری غیر کلامی نیز یکی دیگر از انواع اختلالات یادگیری است که مشخصه آن، مشکل در تفسیر نشانه های غیر کلامی مانند حالت چهره، زبان بدن، لحن صدا و نشانه های غیر کلامی دیگر می باشد.
نقص حرکتی بینایی ادراکی بصری (دیسپراکسی)
اختلال حرکتی یکی دیگر از انواع اختلالات یادگیری است که به مشکلات حرکتی و هماهنگی اشاره دارد. علائمی که نشان می دهد کودک شما ناتوانی در هماهنگی حرکتی دارد شامل مشکلاتی در توانایی های فیزیکی است که نیاز به هماهنگی دست و چشم دارد.
برای مثال، این افراد در زمان مطالعه خط را گم می کنند، زمانی که متنی را می خوانند یا می نویسند چشم های خود را به شکلی غیر طبیعی حرکت می دهند، حروف شبیه به هم را با هم اشتباه می گیرند، در مسیر یابی محیط خود مشکل دارند و در کارهایی مانند بستن دکمه های پیراهن، استفاده از مداد، خودکار، مداد شمعی، چسب و قیچی با مشکل رو به رو می شوند.
مطلب مشابه: چگونه درس بخوانیم و حفظ کنیم؛ روش های یادگیری درس بدون فراموش کردن
درمان اختلال یادگیری
افرادی که مبتلا به اختلال یادگیری هستند، با حمایت و مداخله مناسب می توانند در مدرسه، محل کار، روابط و اجتماع به موفقیت دست پیدا کنند. با کمک ها و تسهیلات آموزشی لازم، کودکان دارای ناتوانی های یادگیری می توانند به وضعیت عملکردی بهتری دست یابند. نظارت بر پیشرفت رشد، پرس و جو در مورد عملکرد تحصیلی و رفتار کودک در مدرسه بسیار مهم است. در این بخش روش های درمانی برای افراد دچار اختلالات یادگیری را مطرح می کنیم:
درمان نوروفیدبک
در روش درمان نوروفیدبک به وسیله دستگاه های بسیار پیشرفته امواج مغز کودک را دریافت و بررسی می کنند. لورتا نام جدیدترین دستگاه نوروفیدبک می باشد که در حال حاضر توانایی درمان اختلال یادگیری را دارد و برای درمان این اختلال استفاده می شود. اجرای این روش در درمان اختلال یادگیری در کودکان بسیار موثر و رایج می باشد.
در این روش هیچ اشعه یا ماده ای به مغز کودک وارد نمی شود و فقط فرکانس های مغز کودک هنگام مشاهده تصاویر ثبت می شود. بنابراین هیچ گونه عوارض جانبی ندارد و با خیال راحت می توانید از آن استفاده کنید. این روش به عنوان اصلی ترین روش درمان این اختلال در کشورهای پیشرفته محسوب می شود.
امکانات کلاس درس
کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری به زمان بیشتری برای تکمیل تکالیف خود نیاز دارند. برخی از آن ها مجاز به استفاده از ابزار های مختلفی مانند ماشین حساب یا برنامه های تبدیل متن به گفتار هستند.
آموزش استثنایی
کودکانی که به اختلال یادگیری مبتلا هستند می توانند از آموزش معلم هایی که برای کار با آن ها آموزش خاص دیده اند استفاده کنند. معلم فارسی، ریاضی یا سایر متخصصان آموزش دیده می توانند به کودک روش هایی را برای انجام تکالیف مدرسه، مطالعه و سازماندهی آموزش دهند. این معلم ها یک ارزیابی کلی از توانایی های کودک انجام می دهند و سپس به کودک کمک می کنند که نقاط قوت خود را طوری تقویت کند که اختلالاتش را جبران کند.
کار درمانی
کار درمانی باعث بهبود مهارت های نوشتاری کودک می شود. گفتار درمانگر نیز می تواند به توسعه مهارت های زبان کمک کند. کار درمانگر در ابتدا به بررسی مهارت های مختلف فرد از جمله مهارت های حرکتی، بینایی، شنوایی و … می پردازد. هدف کار درمانگر کمک به بهبود مشارکت اجتماعی بیمار می باشد.
روان درمانی
جلسات روان درمانی می توانند به افرادی که با اختلالات یادگیری رو به رو هستند کمک کنند تا با مشکلات عاطفی و احساسی خود کنار بیایند و مهارت های تطابقی خود را گسترش دهند.
گروه های حمایتی
افراد مبتلا به اختلالات یادگیری و همچنین پدر و مادر کودکان مبتلا به این اختلالات می توانند از جلسات گروه های حمایتی استفاده کنند. این جلسات به آن ها کمک می کند با افراد دیگری که تجربه ای مشابه دارند آشنا شوند. اختلالات یادگیری معمولا می توانند به ایجاد تنش، سوء تفاهم و درگیری در بین اعضای خانواده منجر شود، به خصوص در خانواده هایی که این مشکل در آن ها ارثی است.
رژیم غذایی و ورزش
استفاده از رژیم غذایی مناسب و ورزش کردن نیز می تواند در روند درمان اختلال یادگیری موثر باشد. برای فردی که دارای اختلال یادگیری است، در زمان طی کردن پروسه درمان باید محیط مناسبی فراهم شود. شما به عنوان والدین فرد مبتلا به این اختلال باید سعی کنید که با کودک خود تعامل بهتری داشته باشید. او را به سمت کارهایی که به آن ها علاقه دارد حرکت دهید و تشویق کنید تا باعث افزایش انگیزه و اعتماد به نفس او شوید.
دارو درمانی
تحقیقات نشان داده است که برخی از داروهای ضد روان پریشی، بنزودیازپین ها و داروهای ضد افسردگی می توانند در درمان اختلال یادگیری موثر باشند. اما این داروها برای همه بیماران مناسب نیستند و ممکن است برای برخی افراد عوارضی را به دنبال داشته باشند. برخی از بیماران با مشکلات یادگیری شدید در زمان مصرف این داروها میزان بالایی از رفتارهای چالش برانگیز مانند اعمال پرخاشگرانه یا آسیب رساندن به خود را نشان می دهند.
در این مواقع روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب تشخیص می دهد که چه نوع دارویی برای فرد مبتلا به این بیماری تجویز شود. به طور کلی داروها ممکن است در صورت استفاده درست با دوز مناسب، در وهله اول پیشرفت زیادی را نشان دهند. اما فقط کنترل کننده این اختلال هستند و فرد پس از مدتی استفاده از این داروها ممکن است دیگر پاسخ کافی را نگیرد. همچنین استفاده مداوم از این داروها و مراجعه دائم به متخصص کلافه کننده می باشد.
سخن پایانی
ناتوانی های یادگیری باعث کاهش عزت نفس، گوشه گیری و مشکلات رفتاری در کودک خواهند شد. هر فردی نقاط ضعف ها و نقاط قوت های خاصی دارد. همه ما می توانیم برخی از کارها را به سادگی انجام دهیم اما در زمینه های دیگر باید تلاش بیشتری کنیم. افرادی که دچار اختلالات یادگیری هستند، به اندازه افراد دیگر ارزشمند می باشند. با استفاده از آموزش استثنایی، درمان، پشتیبانی، صبر و همدلی می توان به این افراد کمک کرد.
مطلب مشابه: روش های مطالعه بدون خستگی و کلافه شدن ؛ راهکارهای حفظ بهتر و یادگیری آسان
