تاریخچه پارچه | سیر تکامل آن از گذشته تا به امروز

بحث تاریخچه پارچه یک بحث بسیار گسترده است و مباحث زیادی برای گفتگو دارد. زیرا پارچه یک نیاز اساسی برای انسان ها می باشد. امروزه انواع بسیار زیادی از پارچه ها در بازار موجود می باشد. اما آیا واقعاً تاریخچه پارچه به چه زمانی برمی گردد؟ تاریخچه پارچه مربوط به سال ۱۹۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می باشد.
نیاز انسان به پارچه از زمان های بسیار قدیم تاکنون وجود داشته است. بدون شک می توان گفت که یکی از مهم ترین و ضروری ترین متریال ها برای انسان می باشد. انسان های اولیه با توجه به سرما و گرما برای بدنشان پوشش هایی از پوست درخت و برگ گیاهان درست می کردند. بعدها از پوست حیوان برای تهیه لباس استفاده شد.
با گذشت زمان لباس ها تغییر کردند و در نهایت شیوه های امروزی را به خود گرفتند. در ابتدای پیدایش پارچه از آن برای رفع نیاز استفاده می شد اما بعدها تبدیل به مظهر زیبایی تجملات و نشان دادن قدرت شد.
آثار و شواهد باستانی نشان می دهد که در زمان های بسیار قدیمی پارچه ها و لباس های بسیار فاخری وجود داشتند که افراد خاص آن ها را می پوشیدند. در مورد تاریخچه پارچه و پیشرفت آن در طول تاریخ مطالب بسیاری در این مقاله گردآوری شده است. افرادی که به این موضوع علاقه دارند می توانند تا انتهای مقاله همراه ما باشند.
تاریخچه پارچه و نحوه پیدایش آن

در طول تاریخ لباس نشان دهنده و منبعی برای دسترسی به یک تمدن بوده است. پارچه ها اولین بار در خاورمیانه و در زمان عصر حجر تولید شدند. شواهد و آثار تاریخی وجود دارند که نشان می دهند اولین پارچه ها مربوط به ۵۰۰ هزار سال قبل هستند. این پارچه ها معمولاً از پوست حیوانات، خز و نی ساخته شده بودند. اولین سوزن خیاطی که کشف شده مربوط به حدود ۱۹ هزار سال قبل از میلاد مسیح بوده است.
این سوزن در فرانسه یافت شد و قدمت آن مربوط به ۴۰ هزار سال قبل بود. در گرجستان نیز در یک غار الیافی از کتان رنگ شده یافت شد. که طبق آزمایشات محققان به این نتیجه رسیدند که این الیاف مربوط به ۳۶ هزار سال قبل می باشد. یکی دیگر از شواهد تاریخی در مورد پارچه یافت آثار بافندگی در جمهوری چک می باشد. این آثار حدود ۲۷ هزار سال قدمت داشتند.
منسوجات
اساس و پایه هر پارچه نساجی می باشد که در آن الیاف نمدی یا تابیده شده به نخ تبدیل و پارچه از آن نخ تشکیل می شود. نخ ها تار و پود پارچه را تشکیل می دهند. ماهیت پارچه به نوع و رنگ منسوجات موجود در فرهنگ یک منطقه بستگی دارد.
در زمان های قدیم که فقط الیاف طبیعی موجود بود. انتخاب ها در آن زمان به پشم و پنبه و ابریشم و کتان محدود می شدند. منسوجات و پارچه های حیوانی هم اکنون نیز بسیار رایج و پرطرفدار هستند. پشم و ابریشم از بهترین نمونه های منسوجات حیوانی می باشند.
منسوجات گیاهی نیز تشکیل شده از کاه، چمن، کتان، پنبه، بامبو الیاف شیشه، از بس یا الیاف فلزی هستند. به طور کلی الیاف مصنوعی حدود یک قرن پیش ساخته شد و از آن برای مبارزه با مشکلات قدیمی مانند چین و چروک و عدم خاصیت ارتجاعی الیاف دیگر استفاده می شد.
پیشرفت تکنولوژی در طول زمان موجب تغییر پارچه ها گرم و خنک بودن آن ها تغییر رنگ پارچه شده است. اما همیشه پارچه های طبیعی و کلاسیک در اولویت قرار دارند. پارچه های پنبه و ابریشم هرگز از بین نمی روند و برای همیشه توسط بشر ساخته می شوند.
مطلب مشابه: راهنمای خرید پارچه ژاکارد؛ خصوصیات این پارچه و الیاف به کار رفته در آن
پارچه های طبیعی
پارچه های طبیعی از الیاف و نخ های طبیعی ساخته می شوند. الیاف هایی که این پارچه ها توسط آن ساخته می شوند کتان، ابریشم، پنبه و پشم می باشد.
پشم
گله داری و گوسفند داری به حدود ۱۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. در آن زمان حیوانات برای گوشت نگهداری می شدند. اما با گذشت زمان و ایجاد تکنیک های اصلاح نژاد منجر به بالا رفتن کیفیت گوسفندان و دامداری شد. در این زمان کیفیت پشم بسیار ارتقا یافت و از آن به عنوان الیاف برای تولید پارچه استفاده شد.
استفاده از پشم برای تولید پارچه حدود ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح اتفاق افتاد. ۲۰۰۰ سال بعد از آن نیز به دلیل تنوع نژادهای دام بیش از ۲۰۰ نوع پشم در اروپا موجود بود که از آن برای ساخت پارچه های مختلف استفاده می شد.
کتان
پارچه های کتان از قدیمی ترین نوع پارچه در جهان می باشند. تاریخ پارچه کتان به حدود چند هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. در یک غار در جنوب شرقی اروپا که امروزه گرجستان خوانده می شود الیاف کتان رنگی یافت شده است. کتان یافت شده نشان می دهد که استفاده از پارچه کتان به حدود ۳۰ هزار سال قبل برمی گردد. پارچه کتان ر تمدن های باستان از جمله بین النهرین و مصر مورد استفاده قرار داده شده است.
علاوه بر این در کتاب مقدس مسیحیان از این پارچه نام برده شده است. در قرن هجدهم و بعد از آن پارچه کتان و صنعت ساخت آن یکی از مهم ترین مستعمرات آمریکا و اروپا در اقتصاد این کشورها بود.
کتان یک پارچه بسیار مفید است که آب را به خود جذب می کند و سریع تر از الیاف پنبه خشک می شود. پوشیدن پارچه کتان در هوای گرم بسیار راحت است و استفاده از آن برای تولید لباس ارزش بسیار زیادی دارد. این پارچه دارای ویژگی ها و خصوصیات بسیار برجستهای مانند چروک نشدن می باشد. علاوه بر این با پیشرفت صنعت و تکنولوژی از این پارچه به جز لباس برای مبلمان پرده و لوازم کتانی استفاده می شد.
ابریشم
قدمت پارچه ابریشم به حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. این پارچه ابتدا در چین ساخته شد. این پارچه نوعی فیبر پروتئینی است که کرم ها از آن برای ساخت پیله استفاده می کنند. ملکول های پروتئین مثلثی شکل هستند و مانند منشور عمل می کنند.
این پارچه نوری را که به ابریشم برخورد می کند، می شکند و درخشش و رنگی بسیار زیبا را برای پارچه ابریشم ایجاد می کند. بهترین الیاف ابریشمی که تاکنون ساخته شده کرم ابریشم توت آن را می سازد. درختان توت درختان بومی چین و ژاپن هستند. امپراطوران این کشورها در زمان سلسله هان که حدود ۱۴ سال قبل از میلاد بود ابریشم را پیدا کرده و از آن پارچه ساختند.
پنبه
پنبه الیاف بسیار نرم و پف دار است که درون کپسولی به دور تخم های گیاه پنبه رشد می کند. الیاف پنبه حدود ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد در چین، مصر و هند باستان بافته می شد.
مزارع پنبه در هند حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد در مقیاس انبوه و با ماشین های پنبه نورد بزرگ برای تهیه الیاف کاشته می شدند. صنعت بافندگی پنبه ای اواخر دهه ۱۸۰۰ و بعد از آن صنعت پنبه را کاملاً متحول کرد.
چگونگی به وجود آمدن پارچه

اولین قدم برای تهیه پارچه نساجی می باشد. اگر بخواهیم تاریخچه و چگونگی به وجود آمدن پارچه را مورد بررسی قرار دهیم باید به اولین باری که انسان از روش نساجی برای تهیه نخ استفاده کرد توجه کنیم. نساجی الیاف تابیده شده یا نمدی که از قبل به وجود آمده است را به نخ تبدیل می کند. این نخ ها هستند که در کنار هم انواع پارچه را تولید می کنند. در گذشته از الیاف های طبیعی برای تولید پارچه استفاده می شد.
اما امروزه انواع پارچه و الیاف مصنوعی نیز در بازار وجود دارد. به همین دلیل است که پارچه های امروزی دارای تنوع بسیار بیشتری نسبت به قدیم هستند. الیاف های قدیمی که در گذشته پارچه با آن ها ساخته می شد امروزه نیز وجود دارند.
این الیاف ها بسیار خاص و با ارزش می باشند. در زمان های گذشته نیز از الیاف های پنبه و ابریشم برای تهیه پارچه برای اشرافزادهها و ثروتمندان استفاده می شد. لباس ها یا محصولاتی که با الیاف ابریشم ساخته می شوند قیمت بسیار بالایی دارند.
مطلب مشابه: انواع پارچه و ویژگی های آن ها | چه جنس و نوع پارچه ای مناسب است؟
انواع پارچه قدیمی

نوع های بسیار مختلفی از پارچه وجود دارد که برخی از آن ها قدیمی و برخی دیگر جدید می باشند. به طور کلی هرچه تکنولوژی پیشرفت کند پارچه های بهتر و و جدیدتری تولید می شوند. انواع پارچه های قدمت دار موارد زیر هستند.
چیت پارچه ای
از جنس پنبه است و دارای نقش و نگار بسیاری می باشد. این پارچه مزین به نقش گل های بزرگ و کوچک است.
چلوار
این پارچه پنبه ای سفید و آهاردار است و برای آن از تهیه ملحفه، زیر جامه، روبالشی و پیراهن استفاده می شود.
کرباس
کرباس یا کرواس نوع پارچه پنبه ای سفید و درشت بافت است که معمولاً زنان و مردان روستایی در گذشته از آن جامه های بلند می دوختند. از این پارچه برای تهیه کفن نیز در طول زمان های مختلف استفاده شده است.
مثقال
مثقال یک پارچه پنبه ای سفید است که شبیه کرباس می باشد اما جنس آن لطیف تر است. این پارچه چندین سال بعد از کرباس تولید شد و تا حدودی توانست جای آن را در بازار بگیرد.
مخمل
مخمل نوعی پارچه نخی یا ابریشمی است که یک روی آن صاف و یک روی آن دارای پرز می باشد. پرزهای آن لطیف و به هم نزدیک هستند و همگی به یک سو خوابیده اند.
حریر
حریرها پارچه های ابریشمی بسیار نازک و زیبایی هستند که جز کم سن ترین نوع پارچه در تاریخچه پارچه می باشند.
ململ
نوعی پارچه پرطرفدار نازک و لطیف است.
ماهوت
ماهوت پارچه ضخیم است که تماماً از پشم ساخته شده و دارای قیمت بسیار بالایی می باشد. علاوه بر این ماهوت دارای قدمت زیادی نیز است.
کریشه
کریشه پارچه سبک و نخی است که گل های برجسته ای دارد.
قدیمی ترین پارچه ایران

قدیمی ترین پارچه ایران مربوط به شهر سوخته زابل می باشد. یکی از کارشناسان ارشد میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان درباره قدیمی ترین پارچه ایران اصرار دارد که این پارچه متعلق به شهر سوخته زابل می باشد. او می گوید بخشی از این پارچه در موزه بزرگ شهرستان زاهدان قرار دارد. قدیمی ترین و مهم ترین هنر منحصر به فرد شهر سوخته زابل پارچه بافی بوده است. پارچه در هزاره سوم میلادی در شهر زابل بافته می شد.
پارچه هایی که در این شهر بافته می شدند دارای الیاف های مختلف پنبه، مو، کنف، حیوانی و گیاهی بودند. در این شهر پارچه های مختلفی با رنگ بندی های بسیار متفاوتی تولید می شد و آن را به سراسر ایران می فرستادند.
این شهر یک شهر صنعتی بوده و بیشتر مردم آن در آن زمان به پارچه بافی مشغول بودند. پارچه هایی که در زابل ساخته می شدند به تمام شهرهایی که با آن ها ارتباط داشتند صادر می شد و منبع درآمد اصلی مردم این شهر بود. هم اکنون نیز آثار بسیار قدیمی و پارچه های قدمت داری در این شهر یافت می شوند که قدیمی ترین آن در موزه نگهداری شده است.
پارچه های قدیمی گرانبها

از زمان های بسیار قدیم تاکنون پارچه های گران قیمت نقش بسیار مهمی را در زندگی افراد ایفا می کردند. آن ها حتی در زمان های بسیار گذشته نماد لوکس و زیبایی و تاثیرات فرهنگی بودند. معمولاً در گذشته پارچه های گران قیمت توسط نجیب زاده ها و اشراف زاده ها تهیه و پوشیده می شد.
پارچه ویکونیا با اصالت ترین و گران قیمت ترین و قدیمی ترین پارچه ارزشمند است که از پشم شتر و گوسفند تهیه می شود. این پارچه دارای خصوصیت های بسیار منحصر به فردی است که موجب به دست آوردن جایگاه خاصی از گذشته تا الان در میان سایر پارچه ها بوده است. علاوه بر این پارچه کشمیر نیز یکی از قدیمی ترین و گران بهاترین پارچه ها می باشد. این پارچه از الیاف کرکومان که جنس آن پشم بز انگشتی می باشد ساخته شده است.
دلیل محبوبیت پارچه محافظت از در برابر سرما ظرافت و نرمی می باشد. سال های بسیار زیادی است که کشمیر گران ترین پارچه جهان می باشد و دارای قدمت بالایی نیز است. پروسه تولید این پارچه بسیار طولانی است و آن را از سایر پارچه ها متمایز می کند.
خز پلنگ دارای تاریخچه باستانی می باشد این پوست گران قیمت ترین و لوکس ترین پارچه در جهان است که تا از گذشته تاکنون وجود داشته است. علاوه بر کیفیت و کارایی که دارد دارای یک زیبایی استثنایی می باشد که می توان از آن به عنوان یک اثر هنری نیز استفاده کرد.
کاربرد پارچه
منسوجات و پارچه ها کاربردهای بسیار متفاوتی دارند. رایج ترین استفاده از پارچه برای تهیه پوشاک می باشد. یکی دیگر از مهم ترین کاربردهای پارچه تهیه مواردی مانند کیف و کفش است. امروزه منسوجات در فرش اثاثیه و وسایل خانه نیز مورد استفاده قرار می گیرند. حوله ها رومیزی روتختی و سایر موارد نیز با پارچه تهیه می شوند.
در فرایندهای صنعتی و علمی مانند فیلترینگ نیز از پارچه استفاده می شود. برخی دیگر از کاربردهای متفرقه آن تهیه پرچم، چادر، تور، دستمال، وسایل حمل و نقل مانند بالن، کایت، بادبان و چتر نجات می باشد.
جمع بندی
داشتن اطلاعات در مورد تاریخچه پارچه به افراد کمک می کنند تا بتوانند پارچه های طبیعی و مصنوعی را تشخیص دهند. افرادی که پارچهها را می شناسند خریدهای مطمئن تر و بهتری را تجربه می کنند. به طور کلی می توان گفت که در ابتدا از الیاف های طبیعی برای ساخت پارچه استفاده می شد.
با گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی الیاف های مصنوعی نیز رواج پیدا کرده و وارد بازار شدند. امروزه پارچه های بسیاری تولید می شوند که کمتر آن ها دارای الیاف طبیعی هستند. اما همیشه الیاف های طبیعی در صنعت پارچه سازی جایگاه ویژه ای داشته و بسیار محبوب بوده اند.