حق حضانت فرزند پس از طلاق طبق قانون با چه کسی است؟
حضانت در لغت به معنای پرورش و نگهداری از کودکان است. تربیت و نگهداری کودکان پس از تولد مهمترین و اصلیترین دغدغه والدین است. حضانت فرزندان پس از طلاق بطورمعمول بر عهده یکی از والدین است.
حق حضانت فرزندان تا هفت سالگی با مادر است و بعد از آن حضانت فرزندان تا زمان بلوغ با پدر خواهد بود. پس از بلوغ نیز خود فرزند تصمیم میگیرد با کدام یک از والدین خود زندگی کند. در ادامه به بررسی کامل حق حضانت فرزندان پس از طلاق میپردازیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
فهرست موضوعات این مطلب

حضانت چیست؟
بطورکلی حضانت به معنای مراقبت، حمایت و سرپرستی از کودکانی است که هنوز به سن بلوغ نرسیدهاند. اگر والدین قصد طلاق داشته باشند، دادگاه با توجه به سن فرزند، شرایط مالی، شرایط اخلاقی و دیگر موارد مشابه سرپرستی فرزند را به یکی از والدین میدهد. البته همانطور که گفتیم حضانت فرزندان تا هفت سالگی با مادر است. به این معنا که اگر مادر شرایط مالی و اخلاقی مناسبی جهت حمایت از فرزندان خود داشته باشد، فرزندان تا هفت سالگی با وی خواهند ماند. پس از هفت سالگی و تا زمان رسیدن فرزندان به سن بلوغ، اولویت حضانت فرزندان با پدر است و آنها با پدر خود زندگی خواهند کرد.
سن حضانت کودک
قانون حضانت یک کودک را به پدر و مادر میسپارد و مطابق با آن هر دوی آنها باید در رشد کودکان نقش داشته باشند. پس از طلاق والدین با یکدیگر بر سر نگهداری کودکان باید به توافق برسند. حال اگر بنا به هر دلیلی میان آنها تفاهم برقرار نشود، قانون حکمرانی خواهد کرد.
اگر پدر صلاحیت اخلاقی نداشته باشد، پس از هفت سالگی نیز حضانت کودکان به مادر داده میشود. البته در این شرایط پدر باید تمامی هزینههای فرزندان خود را تأمین نماید. خوب است بدانید که در قانون قدیم تا ۲ سالگی فرزندان میتوانستند با مادر خود زندگی کنند، اما از سال ۱۳۸۲ این قانون تغییر کرد و این سن به هفت سال افزایش یافت.
حضانت فرزند پسر پس از ۱۵ سالگی
پیش از هرچیزی این نکته را در نظر داشته باشید که فرزندان پسر پس از رسیدن به ۱۵ سالگی بالغ محسوب میشوند. درنتیجه این امر خود میتوانند تصمیم گیرند که علاقه دارند با پدر یا مادر خود زندگی کنند.
بطورکلی میتوان به تعیین حضانت فرزندان پسر پس از ۱۵ سالگی برعهده خودشان است و خود میتوانند یکی از والدین خود را انتخاب نمایند.
مطلب مشابه: روزهای سخت بعد از جدایی و طلاق را چگونه تحمل کنیم؟
حضانت فرزند پس از فوت پدر
همانطور که گفتیم در زمان حیات پدر، تأمین نیازهای مالی و نفقه برعهده پدر است. پس از فوت پدر اگر مادر از نظر مالی، اخلاقی و… صلاحیت نگهداری و محافظت از فرزندان را داشته باشد، قانون حضانت فرزندان را به مادر میدهد. البته اجداد پدری به خصوص پدربزرگ، در این شرایط میتوانند با نوه خود ملاقات داشته باشند. شایان ذکر است که در صورتی که مادر با این مورد مخالفت کند، دادگاه میتواند شرایط ملاقات را فراهم و مادر را ملزم به انجام این ملاقات کند.
حضانت فرزند در طلاق توافقی
همانطور که گفتیم تعیین حضانت فرزندان پس از طلاق بطورمعمول برعهده دادگاه است. اما زمانی که والدین اقدام به طلاق توافقی نمایند، در رابطه با حق حضانت فرزندان نیز میتوانند با یکدیگر سازش کنند.
اگر والدین در رابطه با حضانت فرزندان به توافق برسند، دادگاه هیچ دخالتی در این مورد نخواهد کرد و اجازه میدهد تا والدین حضانت فرزندان را برعهده گیرند. البته لازم به ذکر است که اگر والدینی که قصد سرپرستی فرزندان را دارند، شرایط لازم را نتوانند فراهم کنند، دادگاه حضانت توافقی را نقض میکند و حکم لازم را صادر خواهد کرد. این نکته را در نظر داشته باشید که در طلاق توافقی والدین حق دارند تنها در رابطه با حضانت فرزندی توافق نمایند که در پسر کمتر از ۱۵ سال تمام سن داشته باشند و در دختر نیز کمتر از ۹ سال سن تمام داشته باشند.
در طلاق توافقی پس از آنکه پدر و مادر در رابطه با حضانت فرزند با یکدیگر به توافق رسیدند باید تکلیف دو مورد را مشخص نمایند که عبارتند از:
- ملاقات فرزند و شرایط آن
- نفقه فرزند و میزان آن
ملاقات فرزند پس از طلاق توافقی
مطابق با ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی: در صورتی که به علت طلاق یا به هر علت دیگری والدین فرزند در یک منزل ساکن نباشند، هریک از والدین که فرزند تحت حضانت او نمیباشد، حق ملاقات فرزند خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به آن در صورت اختلاف میان پدر و مادر و نبود توافق، با دادگاه خانواده است.
فراموش نکنید که نمیتوان فرزند را به دلیل حق حضانت، از ملاقات با پدر، مادر یا دیگر خویشاوندان محروم کرد. البته علاوه بر پدر، مادر و خویشاوندان، فرزند نیز حق ملاقات وی را دارند.
خوب است بدانید که منع ملاقات فرزند برای طرف دیگر تا دوبار جزای نقدی و برای بار سوم، موجب سلب حضانت فرزند می گردد. اگر یکی از والدین احساس کند که برخلاف توافق، حضور فرزند نزد طرف مقابل موجب آسیب دیدن فرزند می شود، باید به دادگاه مراجعه نماید. در این شرایط دادگاه پس از بررسی دلایل، در صورتی که تشخیص دهد حضانت و نگهداری از کودک توسط فرد مقابل را از والد موردنظر می گیرد و تصمیم دیگری اتخاذ می کند.
مطلب مشابه: طلاق گرفتن از طرف زن + مراحل طلاق گرفتن از سمت زن در ایران و شرایط آن
نفقه فرزند در طلاق توافقی
در طلاق توافقی پدر و مادر باید در زمینه نفقه فرزند مشترک و میزان آن نیز با یکدیگر توافق کنند. نفقه فرزند مشترک را هم مادر و هم پدر میتواند برعهده گیرد. البته بطورمعمول والدین در این شرایط بر سر میزان نفقه با یکدیگر به مشکل میخورند. در این شرایط دادگاه رسیدگی کننده به طلاق توافقی میتواند میزان نفقه فرزند مشترک را تعیین کند. البته نفقه اولاد بطورکلی برعهده پدر است.
خوب است بدانید که با توجه به تورمخو افزایش قیمتها، شرایطی به وجود میآید که ارزش نفقه دریافتی کم میشود. در این شرایط دریافت کننده نفقه باید یک دادخواست همراه با دلیل جهت افزایش میزان نفقه به دادگاه ارائه دهد تا به دادخواست وی رسیدگی شود.
حق حضانت فرزندان پس از عقد موقت
ازدواج موقت یا صیغه نوعی از ازدواج است که همانطور که از نام آن مشخص است مدتدار است و پس از پایان مدت، زن و مرد از یکدیگر جدا میشوند. در صورتی که در طول زمان ازدواج موقت فرزندی به دنیا بیاید، دادگاه هیچ تفاوتی میان حضانت وی و حضانت فرزندان حاصل از ازدواج دائم قائل نمیشود. به این معنا که درست مانند ازدواج دائم، پس از طلاق حضانت فرزندان تا هفت سالگی برعهده مادر است. حال از هفت سالگی تا رسیدن فرزند به سن بلوغ، این حضانت به پدر سپرده خواهد شد.
خروج فرزند از کشور پس از طلاق
مطابق با ماده ۴۲ قانون حمایت خانواده: فرزند را نمیتوان بدون رضایت ولی، قیم یا شخصی که مسئولیت حضانت و نگهداری به آنان واگذار شده است، از محل اقامت تعیین شده بین طرفین یا محل اقامت پس از طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد. البته اگر دادگاه این امر را به مصلحت فرزند بداند، با در نظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی حق، این امر را اجازه میدهد.
خوب است بدانید که دادگاه در صورت موافقت با خارج کردن فرزند از کشور، برای تضمین بازگرداندن فرزند شرایطی را اتخاذ میکند.
مطلب مشابه: اگر این نشانه ها را دیدید زندگی شما به طلاق و جدایی نزدیک می شود!

چه مواردی موجب سلب حضانت فرزند میشود؟
اگر پدر در هنگام طلاق حضانت فرزند خود را به مادرش واگذار کند، این حق تحت هر شرایطی ممکن است از وی سلب شود. بطورکلی مهمترین و اصلیترین مواردی که موجب سلب حضانت فرزندان میشوند عبارتند از:
- داشتن مشکلات روانی مادر و جنون
- استفاده مادر از موادمخدر و اعتیاد به آن
- آزار و اذیت کودکان و داشتن رفتار نامناسب با آنها
- مشکلات اخلاقی مادر
- سواستفاده از کودک
- تنبیه کردن کودک خارج از عرف
- و…
شرایط سلب حضانت فرزند از پدر
در برخی موارد زمانی که حضانت فرزندان با پدر است، آسیبی ممکن است به آنها وارد شود. در این شرایط مادر یا خانواده آن قصد دارند حضانت را از پدر بگیرند. مطابق با ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی هرگاه در اثر عدم مواظبت با انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه میتواند به تقاضای اقربای طفل یا به تضاضای قیم او یا به تقاضا رئیس حوزه قضایی، هر تصمیمی را که برای حضانت طفل متقضی بداند، اتخاذ کند.
بطورکلی مهمترین و اصلیترین پارامترهای سلب حضانت فرزند از پدر عبارت است از:
- اعتیاد زیانآور به الکل، موادمخدر و قمار
- اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا
- ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی
- سواستفاده از طفل یا اجبار وی به ورود در مشاغل ضداخلاقی نظیر؛ فساد و فحشا
- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
- و…
مطلب مشابه: طلاق توافقی ؛ مراحل انجام توافق توافقی و همه چیز در مورد آن
انواع ضمانت اجرای حضانت
امروزه قانون برای آنکه هریک از والدین وظایف خود را در اجرای حضانت فرزند پس از طلاق به درستی انجام دهند، سه ضمانت اجرایی در نظر گرفته است که اهمیت بسیاری دارند. در ادامه به معرفی و بررسی دقیق و کامل هریک از این ضمانتهای اجرایی میپردازیم.
ضمانت اجرایی جلوگیری از اعمال حق حضانت
مطابق با ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی: اگر کسی از دست دادن فرزندانی که به اون سپرده شده است، در موقع مطالبه اشخاصی که قانونا حق مطالبه دارند، امتناع کند به مجازات حبس از ۳ تا ۶ ماه یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.
ضمانت اجرایی خودداری از اعمال حضانت
مطابق با ماده ۱۱۷۲ هیچ یک از والدین حق ندارند مدتی که حضانت فرزند به عهده اوست، از نگهداری وی امتناع کند. در صورت امتناع یکی از والدین، حاکم باید به تقاضای سرپرست یا یکی از نزدیکان یا حتی به تقاضای دادستان، فرزند را به هریک از والدین که حضانت به عهده اوست، الزام کند.
ضمانت اجرایی عدم مواظبت از فرزند
مطابق با ماده ۱۱۷۳ اگر کسی که نگهداری یا مواظبت از فرزند به وی سپرده میشود، در انجام وظایف خود کوتاهی کند و زیانی به فرزند وارد شود، مسئول جبران زیان وارده خواهد بود.
مطلب مشابه: تصمیم گیری برای طلاق + اصولی که باید بدانید و رعایت کنید

حضانت فرزندان پس از فوت پدر یا مادر با چه کسی است؟
بطورکلی در صورت فوت پدر و مادر، حضانت فرزند به جد پدری واگذار میشود. در این شرایط صلاحیت پدربزرگ نسبت به افراد دیگر بسیار بیشتر است. حال اگر پدربزرگ در قید حیات نباشد، حضانت فرزندان به وصی وی داده میشود. البته خوب است بدانید که پدر و جد پدری میتوانند برای خود وصی تعیین کنند. این وصی در صورت فوت پدر، باید از کودکان نگهداری و حضانت آنها را برعهده گیرد. حال اگر وصی از پیش تعیین نشده باشد، دادگاه حضانت فرزندان را به قیمی میسپارد که خود دادگاه وی را منصوب کرده است.
شایان ذکر است که هنگام تعیین و انتخاب قیم برای کودکان پس از فوت پدر و مادر، نزدیکان بر دیگر افراد تقدم دارند.
جمعبندی
در مطالب فوق به بررسی کامل حق حضانت فرزند پس از طلاق پرداختیم. همانطور که گفتیم حضانت در لغت به معنای پرورش و نگهداری از کودکان است. تربیت و نگهداری کودکان پس از تولد مهمترین و اصلیترین دغدغه والدین است.
بطورکلی حق حضانت فرزندان تا هفت سالگی با مادر است. پس از هفت سالگی و تا زمان رسیدن فرزندان به سن بلوغ، اولویت حضانت فرزندان با پدر است.
مطلب مشابه: مراحل درخواست طلاق از طرف مرد و کارهایی که باید انجام داد