علت خواب های ترسناک چیست؟ روش های پیشگیری از دیدن کابوس
رویاهایی که در خواب می بینیم همیشه مفرح و هیجانی نیستند حتما بارها و بارها خودتان یا اطرافیانتان خواب های ترسناک یا به اصطلاح کابوس دیده اید. این خواب ها باعث نگرانی و اضطراب بیننده ی خواب می شوند.
خواب های ترسناک در بیشتر موارد به دلیل مشاهده رویداد ناراحت کننده، اضطراب و استرس، مصرف وعده های غذایی سنگین قبل از خواب و… اتفاق می افتند. اما زمانی که خواب ها استمرار طولانی داشته باشند زنگ خطری برای سلامتی روحی و جسمی محسوب می شوند و باید سریعا علت یابی و درمان شوند.
فهرست موضوعات این مطلب
خواب های ترسناک چیست؟
خواب های ترسناک در واقع رویاهای واقع گرایانه ای هستند که اغلب در طول شب اتفاق می افتند.
خواب های ترسناک معمولا در خواب دم صبح بیشتر اتفاق می افتند. هر فردی در زندگی ممکن است چندین بار دچار خواب وحشتناک شود. اما استمرار این خواب ها می تواند باعث بی خوابی و اختلال در کار روزمره افراد شود. اگر زودتر دلیل خواب های وحشتناک تشخیص داده نشده و درمان نشود آسیب های زیادی روی روح و جسم افراد به جای می گذارد.
درست است که محتوای خواب تمام افراد یکسان نیست اما تجربه ثابت کرده است که خواب های وحشتناک همگی یک عنصر مشترک دارند. مثلا بیشتر افرادی که دچار این حالت شده اند در خواب صحنه هایی از قبیل افتادن از بلندی، فرار کردن از حیوانات درنده یا چیزهای دیگر، گم شدن در مکان های ناآشنا، ناتوانی در انجام یک کار و … را دیده اند. اما با وجود عناصر مشترک در خواب های وحشتناک باز هم درمان ثابتی برای همه ی افراد وجود ندارد.
از آنجایی که محتوای کابوس ها متفاوت است و ممکن است فردی به دلیل اضطراب و استرس دچار چنین خوابی شود و یا فردی دیگر به دلیل یک اتفاق قدیمی در گذشته چنین خوابی ببیند. در نتیجه درمان این خواب ها به ریشه یابی صحیح علت بستگی دارد.
مطلب مشابه: استرس هنگام خواب را چگونه از بین ببریم؟
علل دیدن خواب های ترسناک
معمولا خواب دیدن برای بیشتر افراد عادی است و هر فرد به طور میانگین دو ساعت از خواب شبانه او به خواب دیدن می گذرد. اما خواب های ترسناک در مرحله خواب رم اتفاق می افتند و کاملا با خواب های عادی تفاوت دارند. در مرحله خواب رم دست ها و پاها قادر به هیچ حرکتی نیستند و مغز قادر به صادر کردن دستور نیست.
در بیشتر موارد افرادی که قبل از خواب وعده های سنگین غذایی داشته اند دچار کابوس می شوند.
خواب های ترسناک اگر به صورت مداوم تکرار شوند علاوه بر ترس باعث ایجاد خشم، اندوه، نفرت، سرگردانی و گناه در فرد می شوند.
برخی از روان شناسان بر این باورند که تکرار تهدیدها در زندگی روزمره می تواند عاملی برای دیدن چنین خواب هایی باشد. تهدیدهایی در زندگی انسان وجود دارند که باعث بحران در زندگی فرد می شوند و بار روانی زیادی ایجاد می کنند. از این رو ممکن است در خواب هم با همین تهدیدها مواجه شوند و صحنه های آن ها را بعد از بیدار شدن به طور کامل به یاد بیاورند. اما این ها تمام علت های دیدن کابوس نیست و عوامل جانبی زیر هم می تواند دلیلی برای دیدن خواب های وحشتناک باشد:
- اضطراب و استرس دو دلیل اصلی برای کابوس دیدن هستند.
- ممکن است شخص در گذشته حوادث و تروما های ناراحت کننده ای را تجربه کرده باشد مانند مرگ عزیزان، تصادف و … که تحمل آن ها برای شخص دشوار است.
- افرادی که به دلیل بیماری، مشغله کاری زیاد، پروازهای طولانی و … دچار اختلال در خواب می شوند.
- یکی از عوارض مصرف برخی از داروها مانند داروی افسردگی، فشارخون، داروهای بیماری پارکینسون و … دیدن خواب های وحشتناک است.
- نوشیدن الکل یا ترک مصرف آن می تواند دلیلی برای خواب های وحشتناک باشد.
- مصرف مواد مخدر و روانگردان مانند ماری جوانا می تواند در چرخه خواب اختلال ایجاد کند.
- اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی خواب یا سندروم پای بی قرار میتواند علت دیدن خواب های ترسناک باشد.
علائم خواب های ترسناک
خواب های ترسناک در بیشتر افراد با علائم و نشانه هایی همراه است. البته این علائم برای تمام افراد ثابت نیست. این علائم عبارتند از:
- فرد بعد از بیدار شدن از خواب به سرعت هوشیار می شود.
- دیدن چنین خواب هایی باعث پریشانی و زجر قابل توجهی در زمینه های اجتماعی، کاری و عملکردی و … می شود.
- فرد بعد از دیدن کابوس همه ی جزئیات کابوس را به یاد می آورد.
- خواب های وحشتناک بیشتر در نیمه دوم شب اتفاق می افتند.
- محتوای بیشتر کابوس ها شامل تهدید برای زنده ماندن، حفظ جسم و جان، داشتن امنیت و … هستند.
- شخص بعد از دیدن خواب احساساتی از قبیل اضطراب، خشم، ترس و … دارد.
- شخص هنگام بیدار شدن از خواب دچار تعریق زیاد، تپش قلب و تنگی نفس می شود.
- شخص در دوباره به خواب رفتن ناتوان می شود و این امر ممکن است زمان زیادی طول بکشد.
- خواب ها به قدری واقع گرایانه هستند که فرد را دچار ترس و اضطراب شدید می کنند.
مطلب مشابه: آیا تعبیر خواب واقعا درست است؟ چرا باید خوابمان را تعبیر کنیم؟
ارتباط خواب های ترسناک با افسردگی
برخی از روانشناسان بر این باورند که دیدن خواب های ترسناک به صورت مداوم می تواند ناشی از وسواس، افسردگی، اضطراب و جسمی سازی باشد. افرادی که کابوس می بینند اغلب در خواب خود با محتواهایی مانند مردن، جنازه، آمبولانس یا غیره سر و کار دارند و یا ممکن است توسط حیوانات وحشی یا افراد ترسناک دنبال شوند تمامی این موارد نشان دهنده ی ابتلای فرد به اختلال افسردگی و اضطراب است.
روانشناسان زیادی در این حوزه فعالیت کرده اند و بیشتر آن ها معتقدند که حدود 90 درصد افرادی که دچار اختلال افسردگی و اضطراب هستند خواب ترسناک می بینند و ده درصد باقی مانده افرادی هستند که از مشکلات دیگری نظیر بیماری های جسمی، مشغله روزانه، مشکلات تیروئید، بیماری های تنفسی، تومو و عفونت مغزی و … رنج می برند.
برای درمان خواب های ترسناک ابتدا باید علت این خواب ها مشخص شود. گاها فرد ممکن است به دلیل مصرف داروی خاصی شبانه کابوس ببیند یا رویایی با یک واقعه او را دچار چنین حالتی کرده باشد. در نتیجه بهترین راه درمان پیدا کردن علت و رفع آن است.
افرادی که دچار کابوس می شوند عوارض متعددی را در شبانه روز تجربه می کنند این عوارض شامل تپش قلب، تنفس و فشار خون بالا، احتمال بروز اختلالات قلبی، عروقی و گوارشی، خستگی شدید روزانه، عدم حضور در اجتماع، اختلال در عملکرد شغلی و اجتماعی و … هستند. البته علائم برای تمامی افراد یکسان نیست و بسته به شدت دیدن خواب های ترسناک متفاوت است.
علت خواب های ترسناک در بارداری
خواب های ترسناک در بارداری در بیشتر موارد طبیعی هستند. دوران بارداری با چالش های زیادی روبرو است که قطعا مادران زیادی را دچار اضطراب و استرس می کند. بیشتر کابوس های شبانه زنان باردار به دلیل ترس و نگرانی مادران در رابطه با به دنیا آمدن فرزندشان است.
هر چه خواب شبانه مادران باردار کامل باشد احتمال دیدن کابوس شبانه به حداقل می رسد. رشد جنین در شکم مادر به تغذیه مناسب و استراحت و خواب مادر بستگی دارد. با چیزهای ارامش بخش خود را سرگرم کنید. همچنین استرس را از خود دور کنید تا بتوانید این دوران را با سلامتی به پایان برسانید. مادران باردار برای داشتن خوابی آرام راهکارهای زیر را به کار بگیرید:
- مطالعه کردن قبل از خواب می تواند به خوابی آرام کمک کند.
- قبل از خواب موسیقی ارامش بخش گوش دهید.
- برای داشتن خوابی آرام مدیتیشن و یوگا بسیار موثر هستند. با این دو تکنیک می توانید ذهن خود را آرام کنید و از انرژی های منفی فاصله بگیرید تا خوابی راحت و بی دغدغه داشته باشید.
- داشتن تغذیه سالم و کافی می تواند تمام نیازهای بدن را رفع کند. وعده های سنگین غذایی و پرخوری قبل از خواب را حذف کنید و به جای آن یک لیوان شیر گرم با عسل را جایگزین کنید تا خواب راحتی را در طول شب تجربه کنید.
مطلب مشابه: اختلال بیش فعالی و کم خوابی و ارتباط آن با خواب منظم
دلایل خواب های ترسناک در کودکان
بیشتر کودکان با دغدغه خواب های ترسناک مواجه هستند و هرکدام حداقل یکبار در کودکی تجربه دیدن کابوس را داشته اند. علت کابوس های شبانه در کودکان می تواند اختلافات خانوادگی، شروع مدارس، تغییر محل زندگی، عوامل روحی و روانی، عوامل ژنتیکی و … باشد. هر کدام از این موارد می تواند روی آرامش کودک تاثیر منفی بگذارد و خواب او را دچار اختلال کند. بیشتر پزشکان بر این باورند که حدود 7 درصد کودکان خانواده خود را در خواب ترسناک می بینند.
کودکانی که در سنین 3 تا 6 سال قرار دارند بیشتر در معرض دیدن کابوس هستند. از آنجایی که در سنین 3 تا 6 سالگی ترس در کودکان نهادینه شده از این رو هر حادثه یا عاملی می تواند زمینه ساز دیدن خواب های وحشتناک باشد. اختلال خواب در کودکان نگران کننده است و والدین این کودکان بیشتر درگیر این نگرانی و پریشانی هستند.
آیا خواب های ترسناک نگران کننده هستند؟
خواب های ترسناک تنها زمانی نگران کننده هستند که:
- به صورت مکرر تکرار شوند.
- فرد از دیدن دوباره ی این خواب ها وحشت دارد.
- انرژی چندانی برای فرد باقی نمی ماند تا کارهای روزمره خود را انجام دهد.
- خواب های وحشتناک به صورت مداوم در مغز یادآوری و تکرار می شوند و این مسئله روی تمرکز فرد تأثیر منفی می گذارد.
- فرد با دیدن چنین خواب هایی دچار مشکلات رفتاری دیگری از قبیل ترس از تاریکی می شود.
روش های پیشگیری از خواب های ترسناک
همانطور که گفته شد اکثر خواب های ترسناک که در فواصل زمانی زیادی اتفاق می افتند به درمان خاصی نیاز ندارند. اما برای افرادی که به صورت مداوم درگیر این اختلال هستند یک سری راهکارها وجود دارد که انجام آن ها باعث پیشگیری می شود. برخی از این راهکارها عبارتند از:
استراحت کافی
اگر مغز شما استراحت کافی داشته باشد تمرکز شما برای انجام فعالیت های روزانه افزایش پیدا می کند در نتیجه مغز هم عملکرد صحیحی خواهد داش. دور ماندن از استرس راهکاری موثر برای جلوگیری از خواب وحشتناک است.
صحبت کردن با اطرافیان نزدیک
شما می توانید برای افراد قابل اعتمادی همچون خانواده، دوستان، درمانگر و … از کابوسها و ترس های خود صحبت کنید. تخلیه روانی روشی موثر برای بهبود خواب به شمار می رود.
پرورش افکار شاد
برای بهبود روحیه خود بایستی افکار منفی و استرس زا را از خود دور کنید و افکار شاد را پرورش دهید. رفتن به مکان های شاد و پوشیدن لباس های رنگی و مرور رویاهای خوب می تواند درمانی برای کابوس های شبانه باشد.
عدم مصرف کافئین قبل از خواب
نوشیدنی هایی که باعث بی خوابی شما می شوند را ترک کنید. با مصرف نوشیدنی های کافئین دار حتی اگر به خواب هم بروید خواب آرامی نخواهید داشت و آرامش شما بهم می ریزد.
عدم مصرف دارو بدون تجویز پزشک
برای داشتن خواب آرام از مصرف خودسرانه دارو بپرهیزید.
مثبت اندیشی
زمانی که مثبت اندیش باشید ذهن شما از افکار منفی به دور می ماند و آرامش فکری باعث می شود تا از کابوس های مکرر در امان بمانید.
مطلب مشابه: اختلال های عجیب خواب که ممکن است در خواب تجربه کنید!
فاصله گرفتن از عوامل تحریک کننده ذهن
هر چیزی که باعث تحریک مغز شود می تواند زمینه خواب های ترسناک را فراهم کند. مثلا دیدن فیلم های خشن با محتواهای ترسناک یا داستان ها و کتاب هایی که ذهن شما را مغشوش کند می تواند باعث درگیری ذهنی شود. در نتیجه قبل از خواب یا حداقل برای مدتی این محتواها را کنار بگذارید تا به آرامش نسبی برسید.
سبک غذایی سالم و مرتب
کنترل مواد غذایی تاثیر زیادی روی سلامت جسم و روح دارد. اگر کابوس ها با رژیم غذایی شما ارتباط داشته باشند، مثلا زمانی که مشکلات گوارشی مانند عدم هضم صحیح غذا دارید دچار کابوس می شوید، در این صورت گنجاندن غذاهای سالم در برنامه غذایی مفید است. توجه داشته باشید که قبل از خواب غذا نخورید. با مصرف غذا متابولیسم بدن افزایش پیدا می کند و مغز برای هضم آن به کار می افتد.
درمان کردن اضطراب و استرس
یکی از دلایل اصلی خواب های ترسناک اضطراب و استرس است. بیشتر خواب های وحشتناک به دلیل درگیری ها و فشارهای روحی و روانی اتفاق می افتند. وقتی منشا این خواب ها پیدا شود از شر آنها خلاص می شوید. پزشک می تواند با بررسی علائم اضطراب و استرس این اختلالات را تشخیص و درمان کند تا کابوس ها هم دست از سر شما بردارند.
نوشتن کابوس های شبانه
هر شب که خواب ترسناک می بینید محتوای آن را یادداشت کنید. با این کار ویژگی ها و نقاط مشترک در خواب ها را پیدا می کنید و می توانید به راحتی منشاء آن ها را پیدا کنید. حتی با یادداشت نمودن خواب ها می توانید سوالات ذهنی خود را پاسخ دهید و با پزشک خود به تحلیل دقیق خواب ها بپردازید.
تنظیم کردن شرایط خوابیدن
محل خواب و دمای خواب را تنظیم کنید و از رخت خواب مرتب و تمیز استفاده کنید همچنین بالش شما باید طبی و مناسب باشد تا خوابی ارامش بخش را تجربه کنید.
ورزش کردن
برای پیشگیری از خواب های ترسناک ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهید تا بدن خسته شود و زودتر به خواب برود. فعالیت زیاد در طول روز منجر به مصرف انرژی زیاد می شود. این مورد تاثیر زیادی روی خواب راحت و کم شدن کابوس های شبانه می شود.
تشخیص خواب های ترسناک
هیچ آزمایش یا تستی برای تشخیص خواب های ترسناک وجود ندارد. این خواب ها زمانی اختلال محسوب می شوند که روی کیفیت خواب فرد تاثیر بگذارند و باعث ایجاد دلهره و پریشانی در فرد شوند. تنها راه تشخیص این خواب ها بررسی سابقه پزشکی فرد و علائم خواب است.
پزشک می تواند یک سری معاینه فیزیکی را برای شناسایی شرایطی که باعث ایجاد کابوس شده اند را انجام دهد. زمانی که کابوس ها به دلیل اضطراب باشد شما باید برای درمان به یک روانشناس مراجعه کنید.
تشخیص اصلی خواب های ترسناک بر اساس توصیف شما از تجربیاتتان انجام می شود. پزشک سوالاتی پیرامون سابقه خانوادگی اختلال خواب، سابقه شخصی، وجود بیماری ها و اختلالات و… می پرسد تا بتواند به تشخیص دقیق پی ببرد. برای افرادی که از آشفتگی زیاد خواب رنج می برند پزشک ممکن است مطالعه خواب شبانه یا پلی سومنوگرافی تجویز کند.
در این تست حسگرهایی روی بدن قرار می گیرند تا امواج مغزی، ضربان قلب و ضربان تنفس، حرکات چشم و پا، میزان اکسیژن و … را حین خواب کنترل و ضبط کنند. با این تست ها اختلال هایی که باعث کابوس شده اند تشخیص داده می شود. حتی ممکن است کل طول شب از شما فیلم گرفته شود تا رفتار شما مشاهده و بررسی شود.
مطلب مشابه: درمان گرفتگی عضلات پا در خواب؛ دلایل اسپاسم و درمان آن
درمان خواب های ترسناک
درمان خواب های ترسناک معمولا برای افرادی مناسب است که شب های زیادی دچار کابوس می شوند. بی توجهی به درمان می تواند باعث اختلال در خواب شود و تاثیرات جسمی، روحی و روانی متعددی بر جای بگذارد. محتوای کابوس ها در هر شخصی متفاوت هستند. اما یک سری ویژگی های مشترک از قبیل تعقیب، افتادن، گم شدن، ناتوانی و گرفتار شدن و … در بیشتر افراد مشترک هستند. اما بیک راه و روش درمانی ثابت برای تمام افراد وجود ندارد و پزشک ابتدا علت یابی می کند و سپس درمان مناسب را به کار می گیرد.
- اگر خواب های ترسناک شما به دلیل استرس مزمن است حمایت اطرافیان می تواند روی درمان شما تاثیر فوق العاده ای داشته باشند.
- گاها خواب ترسناک به دلیل شاهد یک اتفاق تلخ بودن یا تجربه آن را داشتن است. این خواب ها روی زمینه های عملکردی شما تاثیر می گذارند از این رو بهتر است در چنین شرایطی از متخصص بهداشت روان یا یک مشاور کمک بگیرید.
- احساسات خود را با افراد نزدیک مانند خانواده یا دوستان و یا با یک درمانگر به اشتراک بگذارید تا این افراد راهکارهای مناسب برای مقابله بهتر با وقایع را به شما پیشنهاد دهند.
- گاها سلامت جسمی می تواند تاثیر زیادی روی خواب افراد می گذارد. اگر کابوس ها شما نتیجه عدم توجه به سلامت جسمی است حتما با ورزش کردن و رعایت بهداشت و خواب کافی این مشکل را رفع کنید. فعالیت های بدنی موثر می تواند باعث شود تا شما سریع تر بخوابید و خواب عمیق تری داشته باشید.
- برای درمان خواب های وحشتناک شبانه می توانید یک سری نکات در خصوص آرامش درمانی را یاد بگیرید. یادگیری این نکات باعث کاهش تنش عضلات و کاهش اضطراب می شود.
- گاها با روش های مشاوره کمکی به روند درمان فرد نمی شود در نتیجه پزشک یک سری دارو را برای بیمار تجویز می کند. در برخی موارد شدت کابوس های شبانه به قدری است که پزشک چندین روش را به صورت همزمان امتحان می کند تا درمان موفقیت آمیز واقع شود.
- قبل از خواب از مصرف آرامبخشها، الکل، کافئین و سایر محرکها بپرهیزید.
- برای کابوس های زودگذر و موقتی نیاز به درمان نیست اما اگر مکررا دچار کابوس می شوید حتما به یک پزشک مراجعه کنید تا سابقه پزشکی شما را بررسی و درمان را شروع کند.
آیا خواب های ترسناک تعبیر دارند؟
برخلاف دیدگاه روانشناسی، از نظر شخصیت های مذهبی و دینی دیدن خواب های ترسناک تعبیر خوبی دارند. البته این تعبیرها بیشتر برای افرادی صدق می کند که مکررا دچار کابوس نمی شوند و احتمالا سالی یک بار خواب ترسناک می بینند.
- حضرت یوسف (ع) در مورد دیدن خواب ترسناک می فرمایند: اگر فردی در خواب بترسد به معنی این است که به سلامتی می رسد.
- ابن سیرین هم فرموده اند: اگر بیننده خواب از کسی یا چیزی در خواب بترسد تعبیر آن این است که در امان و امنیت خواهد بود. همچنین این بزرگوار فرموده اند که اگر در خواب از کسی یا چیزی بترسید که دلیل آن نامعلوم باشد به معنی این است که مکروهی به شما می رسد.
- ابن سیرین فرموده اند که اگر بیننده خواب از حیوانی بترسد و فرار کند به معنی ترس دشمن از اوست و دشمن فراری می شود.
- اگر در خواب ببینید که در میان فرشته ها هستید اما احساس خوشایندی نداشتید و می ترسیدید به این معنی است که در منطقه شما جنگ می شود و خون های زیادی ریخته می شود.
- امام جعفر صادق (ع) در مورد ترسیدن در خواب فرموده اند: ترسیدن در خواب نصرت است. اگر شما در خواب از دزد یا جانوری بترسید از این افراد مضرتی به شما می رسد.
خلاصه مطالب
دیدن خواب های ترسناک محدود به سن یا دوره ی خاصی از زندگی نیست. بیشتر افراد ممکن است در طول عمر چندین بار با دیدن کابوس از خواب بیدار شوند و علائمی مختلفی از قبیل تنگی نفس، افزایش ضربان قلب، تعریق زیاد، ترس و اضطراب را تجربه کنند. دیدن کابوس ها در زنان بیشتر از آقایان است این کابوس ها در سنین نوجوانی نسبت به سایر دوره ها بیشتر دیده می شود.
دیدن خواب های ترسناک به صورت سالی یک بار کاملا طبیعی بوده و ممکن است به دلیل پشت سر گذراندن یک واقعه ی دردناک باشد. در نتیجه کابوس های موقتی به درمان نیاز ندارند. اما همانطور که گفتیم زمانی که کابوس ها زندگی فردی و اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار دهند و مکرر تکرار شوند اثرات منفی روی خلقیات شخصی می گذراند و باید سریعا ریشه یابی و درمان شوند.
