شکاف کام و لب (لب شکری) چیست و چطور درمان می شود؟

شکاف کام و لب (لب شکری) چیست

به بازشدگی،تقسیم و جدایی لب بالا و یا سقف دهان، شکاف لب و کام می گوییم.شکاف کام و شکاف لب در اکثر افراد مبتلا هر دو با هم وجود دارند به همین علت به انها شکاف کام و لب نیز می گویند.

در ابتدای دوره ی بارداری که ساختار های صورتی رشد می کنند ، نواحی مجزای صورت شکل میگیرند و پس از کامل شدن به هم متصل می شوند.در این دوره یعنی، ابتدای بارداری، به دلایلی که به انها خواهیم پرداخت شکاف کام و لب ممکن است در جنین رخ دهد.

دلیل ایجاد شدن لب شکری یا شکاف کام چه می باشد؟

در طی رشد جنین بافت های بدن اون به مرور شکل می گیرند ، کامل می شوند و قسمت های مختلف بدن را می سازند.

سلول هایی که کار ساخت بافت اجزای صورت را بر عهده دارند، از طرفین شروع به ساخت می کنند ، سپس به وسط می ایند و طرفین به یکدیگر متصل می شوند.

حال اگر این اتصال در وسط به درستی انجام نشود، باعث ایجاد شکاف هایی با اشکال مختلف در نواحی سقف دهان و لب می شود .

شکاف کام و لب در نوزادان رایج بوده و به عنوان چهارمین نقص شایع مادرزادی شناخته می شود.

این پدیده از همان بدو تولد در چهره ی نوزاد نمایان است که ، ممکن است برای برخی تصویر ناخوشایندی به حساب بیاید اما ما نقص انها را عیب نمی دانیم چون این نقص نشانگر شیرینی زیاد این نوزادان است، مثل میوه ای که از شیرینی زیاد شکاف برداشته است ; )  پس برایمان لب شکری های دوست داشتنی و منحصر به فرد هستند.

شکاف کام چیست؟

رشد و تشکیل کام بین هفته ی ششم بارداری اغاز و تا اتمام هفته ی نهم بارداری پایان می یابد.

اگر در پایان هفته ی نهم دو طرف کام به هم متصل نشوند ،بازشدگی و به عبارتی سوراخی در سقف دهان به جا می ماند که به ان شکاف کام یا Cleft palate می گویند.

کام دارای دو بخش “سخت کام “( قسمت جلویی کام که به سمت سقف دهان می اید و استخوان دارد) و “نرم کام”( قسمت پشت کام که به سمت حلق می رود یا کام نرم ) است.

شکاف کام نیز با شکل های مختلفی رخ میدهد که می تواند شامل باز ماندن قسمت پشت نرم کام تا نزدیک سقف دهان باشد به طوری که برای برخی از نوزادان شکاف ایجاد شده ، هر دو قسمت،  سخت کام و نرم کام را در بر می گیرد و برای برخی فقط در قسمت سخت کام رخ می دهد.

شکاف لب چیست؟

لب ها معمولا بین بازه ی هفته ی چهارم تا هفتم بارداری به مرور از طرفین رشد کرده و به یکدیگر متصل می شوند.

اگر این اتصال به درستی انجام نشود، پدیده ی شکاف لب یا Cleft lip رخ میدهد.

به باز ماندن یا سوراخ  بودن لب بالا یا حد فاصل بیت بینی و لب بالایی را شکاف لب می گویند.

شکاف لب با اشکال مختلفی رخ میدهد که آنها را در زیر ذکر می کنیم.

1.شکاف کوچک و فقط در بخش رنگی لب( شکاف یکطرفه)

2.شکاف در دو طرف لب و امتداد یافته تا داخل بینی (شکاف دو طرفه)

3.شکاف در وسط لب ها(رایج نیست)

شکاف لب می تواند جدایی استخوان های فک بالا یا لثه ی بالا و یا هر دو باهم را باعث شود.این جدایی می تواند یک بریدگی کوچک یا یک شکاف بزرگ شامل بریدگی های مجزا باشد.

علت ایجاد شدن شکاف کام و لب شکری چیست؟

عارضه ی لب شکری و شکاف کام یک مشکل ژنتیکی مربوط به کروموزوم X که از پدر و مادر منتقل می شود است و هنگامی رخ می دهد که بین هفته ی چهارم تا دهم بارداری که زمان تشکیل و تکمیل لب و کام است، به دلیلی ژن های مربوط به اتصال و انضمام لب و سقف دهان اسیب ببینند.

اسیب به این ژن منجر به عدم اتصال و یا اتصال ناکامل طرفین لب و کام و در نهایت ایجاد شکاف می شود.

علل این اسیب ژنی به دو دسته تقسیم می شوند.

1.ترکیب ژنی

2.فاکتور های زیست محیطی

در اغلب نوزادان دلیل قابل مشاهده ای برای این عارضه دیده نمی شود.

در ادامه ی این مقاله به ذکر برخی از عوامل این دو دسته خواهیم پرداخت که احتمال شکاف کام و لب را در نوزاد افزایش می دهند.

1 – سابقه و نسبت خانوادگی :

نوزاد والدینی که ، در خانواده ی انها سابقه ی این عارضه وجود دارد نسبت به سایر احتمال ابتلای بیشتری به این عارضه را دارد .

اگر خود والدین دارای شکاف کام و لب باشند به احتمال 15 درصد فرزند انها نیز این نقص را دارا خواهد بود.

همچنین افراد اسیب دیده در یک خانواده ، نسبت این افراد و شدت شکاف در دسته ی خطر ژنتیکی موثر اند.

با این وجود ممکن است نوزادی با شکاف متولد شود که هیچگونه سابقه خانوادگی ای از شکاف ندارد.

2 – داشتن اضافه وزن در حین بارداری :

داده هایی مبنی بر تاثیر اضافه وزن بر ایجاد این عارضه وجود دارد که احتمال ابتلا را افزایش می دهد.

3 – سیگار :

حتی اگر خود مادر هم سیگاری نباشد و فردی که زیاد با مادر در تعامل است مثل پدر در نزدیک او سیگار بکشد احتمال ابتلا به این عارضه را در نوزاد او ایجاد میکند.

4  مصرف مواد مخدر( خصوصا کوکائین)و مصرف الکل به خصوص در اوایل بارداری

5 – مصرف برخی داروها :

مصرف داروهایی مانند والپروئیک اسید و توپیرامات که برای کنترل صرع توسط مادر مبتلا به صرع مصرف می شود ، احتمال ابتلای نوزاد این مادر به شکاف کام و لب را نسبت به حالت طبیعی افزایش می دهد.

6 – دیابت داشتن مادر :

مطالعاتی وجود دارند کل نشان می دهند مادرانی که دارای دیابت قبل بارداری بوده اند، امار به دنیا اوردن نوزاد با عارضه ی شکاف کام و لب در انها نسبت به نمونه جمعیت افراد سالم بیشتر بوده است.

7 – استرس شدید مادر :

مادرانی که در دوران بارداری خود تحت تنش و موقعیت های استرس زای طولانی مدت و اضطراب شدید بوده اند احتمال رخ دادن عارضه شکاف کام و لب در نوزاد انها نسبت به سایرین بیشتر است.

8 – کمبود ویتامین آ :

کمبود ویتامین آ احتمال رخ دادن شکاف کام در نوزاد را افزایش می دهد.

مادر باردار می تواند با مصرف حدود 8 میلی گرم ویتامین آ با مشورت و تحت نظر پزشک و مراجعه به متخصص،احتمال ابتلای نوزاد به شکاف کام و لب را تا 50 درصد کاهش دهد.

9 – کمبود فولیک اسید :

کمبود فولیک اسید مقدار به قابل توجهی احتمال رخداد شکاف کام و لب را افزایش می دهد.

درمان شکاف کام و شکاف لب (لب شکری)

شکاف کام و شکاف لب به طور معمول از طریق ترکیبی از عمل ها و فرایند های درمانی ، درمان میشود و توسط تیمی متخصص و متشکل از:

• دندانپزشک عمومی
• عفونت های گوش و ضعف شنوایی
• متخصص گوش و حلق و بینی
• جراح پلاستیک
• متخصص گفتار درمانی
• جراح فک وصورت
• متخصص ارتودنسی

درمان میشود. این زنجیره ی مراقبتی با تمرکز بر توانبخشی کامل شکل می گیرد که گفتار درمانی را نیز شامل می شود.

جراحی اولیه لب، حدود در ۲-۳ ماهگی صورت می گیرد. جراحی اولیه کام نیز در حدود ۹ ماهگی انجام می شود.

زمان جراحی کودک بسته به عواملی همچون روند رشد و وزن کودک و سندروم های ژنتیکی و نقایص زمان تولد و یا بیماری های همراه او مانند بیماری قلبی توسط پزشک و طبق نظر او تعیین می گردد.

کلام آخر

در این مقاله به تعریف شکاف کام و لب شکری پرداختیم و سپس تک تک دلیل ایجاد این عارضه و راه های درمان آن را معرفی کردیم .  اگر با این مشکل رو به رو شدید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.