معرفی قلعه شاه دژ؛ قلعه تاریخی در اصفهان

یکی از آثار تاریخی محبوب و پرطرفدار در شهر اصفهان قلعه شاه دژ می باشد. سالانه بیش از میلیون ها نفر از این قلعه تاریخی بازدید می کنند. این مکان محبوبیت قابل توجهی را در بین گردشگران به دست آورده است. بر اساس جدیدترین بررسی های صورت گرفته و شواهد به دست آمده تاریخی، این قلعه نزدیک به ۱۵۰۰ سال قدمت دارد. قلعه شاه دژ در بین مردم محلی منطقه با نام قلعه دیو شناخته می شود. این مکان به عنوان یک اثر هنری و تاریخی ارزنده در دل کوه شناخته می شود.

متاسفانه در طول تاریخ بارها این مکان تاریخی مورد حمله قرار گرفته است. بسیاری از بخش های اصلی این قلعه از بین رفته اند. معرفی قلعه شاه دژ قلعه تاریخی در اصفهان به جامعه جهانی در سایه تلاش های یک باستان شناس ایرانی انجام گرفت. این قلعه به عنوان نمادی از قدرت ایرانی در دوران سلجوقی شناخته می شود. پس از سال ها بررسی مداوم اطلاعات کافی در خصوص این قلعه در اختیار جامعه بشری قرار نگرفته است.

طراحی قلعه شاه دژ اصفهان

قلعه شاه دژ در لیست آثار تاریخی و قدیمی شهر اصفهان قرار دارد. این قلعه دارای چندین بخش مجزا می باشد، که هر یک در زمان وقت کاربرد مجزایی داشته اند. این مکان جذاب و منحصر به فرد در زمان سلجوقی و حتی در دوره های تاریخی قبل تر به عنوان سلاح خانه، گنج خانه و رصدخانه مورد استفاده قرار می گرفت. هم اکنون بسیاری از آثار تاریخی به دست آمده از این قلعه در موزه های شهر اصفهان و تهران نگهداری می شوند. این مکان تاریخی به عنوان دروازه ای جهت ورود به فرهنگ اصیل ایرانی شناخته می شود.

قلعه دیو یا همان شاه دژ در دوران اسماعیلیان طراحی و ساخته شده است. این مکان تاریخی در قرون ۵ الی ۶ هجری قمری به اوج محبوبیت رسید. به طوری که یکی از موقعیت های بسیار مهم شهر اطراف قلعه شاه دژ به شمار می آمد. این مکان تاریخی به دست سلطان محمد سلجوقی ویران شد. هم اکنون ویرانه های این مکان تاریخی نیز توجه باستان شناسان از اقصی نقاط جهان را به خود جلب کرده است. این قلعه در بالاترین نقطه از کوه قرار دارد. کتیبه های مختلفی در اطراف کوه وجود دارد، که ناشی از تمدن شهری کهن این سرزمین در دل کوه می باشد.

موقعیت مکانی دقیق قلعه شاه دژ

یکی از دغدغه های اصلی گردشگران ایرانی و خارجی که قصد بازدید از قلعه شاه دژ را دارند؛ آشنایی کامل با موقعیت مکانی این قلعه می باشد. این مکان تاریخی در بالا کوه صفه قرار دارد و بر اساس بررسی های صورت گرفته ارتفاع این کوه بیش از ۲۷۰۰ متر می باشد. این مکان فوق العاده جذاب در قله کوه صفه قرار دارد. به طوری که برای بازدید از قسمت اصلی قلعه باید بیش از ۲۷۵۰ متر کوهنوردی کرد.

کوه صفه از شمال به جاده کمربندی ، از غرب به کوه تخت رستم دره خان ، از شرق به شهرک و از جنوب به خط آهن منتهی می شود. در تعطیلات نوروزی به دلیل ازدحام جمعیت بهترین راه برای دسترسی به قلعه وسیله شخصی می باشد. در اطراف قلعه یک پارکینگ اختصاصی نیز برای بازدید کنندگان در نظر گرفته شده است. پس از پارک کردن خودرو باید مسافت قابل توجهی را با پای پیاده طی کرد تا به قله کوه رسید.

در حال حاضر وسایل نقلیه عمومی خاصی برای رفتن به این قلعه تاریخی وجود ندارد. پس از پارک کردن ماشین مراجعه کنندگان عزیز سوار تله کابین خواهند شد. مسیر تله کابین این مکان تاریخی بسیار زیبا و جذاب می باشد. در طول مسیر تله کابین می توان از ارتفاع بسیار بالا قلعه را مشاهده کرد.

مطلب مشابه: جاهای دیدنی اصفهان | مکان های تفریحی و تاریخی این شهر زیبا

تاریخچه قلعه شاه دژ

بر اساس جدیدترین بررسی های کارشناسی صورت گرفته وسعت قلعه شاه دژ نزدیک به ۱۵ هکتار می باشد. متاسفانه قسمت های اصلی این مکان تاریخی از بین رفته اند. در سایه مرمت و بازسازی های اخیر تا حدودی این سازه تاریخی جانی دوباره گرفته است. زمان دقیق ساخت قلعه مربوط به قرن ۵ هجری قمری می باشد.

بر اساس بررسی های باستان شناسان ساخت این قلعه بیش از ۱۰ سال زمان برده است. قسمت های مختلف این مکان تاریخی برای امور مختلفی کارایی داشته اند. در این قلعه ارگ مرکزی ، سرباز خانه ، تاسیسات جانبی از جمله حمام ، کارگاه آهنگری ، چرم سازی ، انبار ، آشپزخانه ، آب انبار ، آبگیر و بند ، انبارهای منفرد ، برج های دیده بانی و یک اقامتگاه اشراقی وجود دارد.

برخی از روایت تاریخی اشاره می کند که در طول تاریخ این قلعه به عنوان یک برج دیده بانی مشهور از جایگاه بسیار ویژه ای برخوردار بود. به طوری که در سایه جنگ های داخلی در دوران سلجوقی رخ داد؛ قسمت های اصلی قلعه به طور کامل از بین رفت. ویرانه های این مکان تاریخی نیز بعد از گذشت چندین قرن به طور کامل نابود شده اند.

معماری قلعه شاه دژ

باستان شناسان ایرانی بارها سبک معماری قلعه شاه دژ را مورد بررسی قرار داده اند. بر اساس شواهد جدید و به دست آمده؛ سبک معماری این بنا شبیه به آثار تاریخی دوران ساسانی می باشد. هنوز اطلاعات دقیق و کاملی در خصوص معمار این بنا به دست نیامده است. بارها در بررسی های باستان شناسی و کاوش های اخیر، آثار متعددی در این قلعه کشف شود. از این مکان تاریخی در مجموع بیش از چندین مدل سلاح، ظروف اشرافی، تعدادی اشیاء قیمتی و چند عدد سنگ قیمتی کشف شد. در سایه تلاش های سازمان میراث فرهنگی تمامی آثار در داخل کشور حفظ شده اند.

همچنین سبک معماری قسمت داخلی بنا برگرفته شده از طرح های اسلیمی می باشد. در طراحی داخلی این بنا برای ایجاد بیشترین میزان از تغییرات مثبت از رنگ های طبیعی نیز استفاده شده است. طراحی قسمت خارجی بنا ساده و در عین حال زیبا می باشد. به طوری که توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. بارها در سفرنامه های مختلف ایرانی و خارجی به عظمت قلعه شاه دژ اشاره شده است. از اطراف این قلعه بیش از چندین مدل ظروف خمره ای، لاوک، نوعی خاص قاشق و چنگال و برخی از وسایل زینتی زنانه کشف شده است.

مطلب مشابه: میدان نقش جهان نگین شهر اصفهان | تصاویر دیدنی از این میدان

اطلاعات جدید تاریخی درباره قلعه شاه دژ

بارها در دوره های تاریخی مختلف کاوشگران ایرانی قلعه شاه دژ را مورد بررسی قرار داده اند. بررسی های جدید اثبات می کند، که طراحی اولیه بنا در دوران ساسانی انجام گرفته است. در واقع مرحله تکمیل و ساخت این قلعه در دوران سلجوقی به اتمام رسیده است. این مکان تاریخی در زمان وقت زبانزد عام و خاص بود. در اطراف قلعه حفره های سنگی وجود دارد، که توجه هر فردی را به خود جلب می کند. این حفره ها نقش کلیدی در افزایش پایداری سازه داشته اند. این حفره های سنگی یکی از اصول معماری در دوران ساسانی و سلجوقی به شمار می آیند.

این مکان تاریخی منحصر به فرد حدود نیم قرن پیش به طور کامل شناسایی شد. تا قبل از این تاریخ اطلاعات دقیق و تکمیلی از این سازه وجود نداشت. در نهایت دو پژوهشگر پس از انجام بررسی های مختلف ثابت کرده اند، که این مکان همان قلعه شاه دژ معروف می باشد.

در خصوص این مکان تاریخی روایت های مختلفی وجود دارد. در یکی از روایت های معتبر اشاره شده، که دستور ساخت این قلعه را ملکشاه صادر کرده است. اطراف کوه صفه محل شکار درباریان و همچنین تعدادی دوستان نزدیک به شاه بوده است. تعدادی از آثار کشف شده در این مکان شامل ابزارهای مربوط به شکار هستند.

زمان بازدید از قلعه شاه دژ

هم اکنون شرایط بسیار راحت و آسانی برای بازدید از قلعه شاه دژ فراهم شده است. در سال های گذشته برای بازدید از این مکان باید یک مسافت طولانی را با پای پیاده طی می کرد. در صورتی که پس از احداث تله کابین در کوه صفه بازدید از این مکان تاریخی بسیار راحت و آسان تر شده است. بازدید از این قلعه برای عموم مردم آزاد می باشد و فقط در برخی از روزهای خاص مسیر بازدید مسدود است.

ساعات فعالیت تله کابین کوه صفه در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۶ الی ۲۲ می باشد. در روزهای پنجشنبه و جمعه ساعات بازدید از ۱۰ صبح الی ۲۲ شب می باشد. همچنین برای پارک کردن خودروهای شخصی جایگاه خاصی در محدوده تله کابین در نظر گرفته شده است.

برخلاف تمامی باورهای رایج با پرداخت هزینه ای بسیار کم می توان شر بر تله کابین کوه صفه شد و از این قلعه تاریخی دیدن کرد. همچنین مسیر قلعه شاه دژ در روزهای عاشورا و تاسوعا مسدود می باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو بلیط تله کابین می توان به صورت اینترنتی نیز اقدام نمود.

علت ویران شدن قلعه شاه دژ

بر اساس شواهد تاریخی قلعه شاه دژ پس از فوت ملکشاه بر سر یک دشمنی به طور کامل از بین رفت و به یک ویرانه تبدیل شد. پس از فوت شاه اسماعیلیان به دلیل درگیری و دشمنی که با نظام الملک داشتند؛ وی را به قتل رساندند. در این دوران شرایط بسیار پیچیده و حساسی به وجود آمد و حتی اسماعیلیان قدرت بیشتری را پس از فوت نظام الملک به دست آوردند.

مردم خواهان به دست گرفتن قدرت توسط حکومت سلجوقی بودند‌. اسماعیلیان قلعه شاه دژ را به تصرف خود درآورده بودند. در نهایت برای برکنار کردن اسماعیلیان سلطان محمد چاره ای جز نابودی قلعه شاه دژ نداشت.

کلام آخر

قلعه شاه دژ به عنوان یک اثر هنری و تاریخی بی بدیل در دل کوه صفه شناخته می شود. این مکان تاریخی در دوران ساسانی طراحی و در دوران سلجوقی تکمیل شد. این قلعه در دوران سلجوقی به یک ویرانه تبدیل شد. سبک معماری قلعه شبیه به آثار تاریخی دوران سلجوقی می باشد. حدود نیم قرن پیش به طور کامل این قلعه مورد کاوش و بررسی قرار گرفت. در نهایت تمامی آثار اکتشاف شده به موزه های شهر اصفهان و تهران منتقل شدند. مسیر بازدید از این قلعه بسیار جذاب و منحصر به فرد می باشد. برای بازدید از قلعه شاه دژ باید سوار تله کابین شد‌.

مطلب مشابه: سی و سه پل اصفهان و اطلاعاتی در مورد این خلاقیت شگفت انگیز