اطلاعاتی در مورد هورمون پرولاکتین و نشانه های طبیعی بودن میزان آن در زنان و مردان
هورمون پرولاکتین هورمونی مشترک بین خانم ها و آقایان است که در خانم ها باعث تولید شیر در دوران شیردهی می شود و افزایش بیش از حد این هورمون در افراد می تواند مشکلات و بیماری ایجاد کند.
هورمون پرولاکتین یکی از هورمون های مهم است که توسط غده هیپوفیز ترشح می شود و باعث تکثیر غددی و چربی بافت پستان در دوران بارداری می شود و سینه را برای شیردهی آماده می کند. تنظیم بودن سطح این هورمون در خانم های غیر باردار باعث می شود تا سیکل های قاعدگی و تخمک گذاری در آنها به صورت منظم شود.
اطلاعاتی در مورد هورمون پرولاکتین
پرولاکتین نقش اصلی تولید شیر در سینه مادر را به عهده دارد، این هورمون در زنان و مردان وجود دارد و مقدار آن در مادران در دوره بارداری بیشتر می شود. اگر این هورمون بیش از حد طبیعی ترشح شود باعث بروز مشکلات و بیماری هایی در فرد می شود که نیاز به بررسی و پیگیری توسط پزشک را دارد. برای بررسی بیشتر پرولاکتین و آشنایی بهتر با آن در ادامه همراه ما باشید.
پرولاکتین چیست؟
پرولاکتین نوعی هورمون پروتئینی است که از غده هیپوفیز ترشح می شود و در نهایت باعث تولید شیر در سینه مادر باردار می شود. این هورمون در مردان هم به میزان کم وجود دارد. پرولاکتین در ترشح هورمون استروژن و تستوسترون هم نقش دارد و برای باروری فرد نقش ویژه ای ایفا می کند. در صورتی که میزان این هورمون در خانم ها کم باشد با تشخیص و تجویز پزشک می توان آن را به تعادل رساند.
علائم غیر طبیعی بودن میزان این هورمون در خانم ها
خانم هایی که علائم پرولاکتینوما را دارند برای انجام آزمایش پرولاکتین اقدام کنند. پرولاکتینوما توموری غیر سرطانی در غده هیپوفیز است که مقدار بالایی پرولاکتین تولد می کند. این علائم عبارتند از:
- داشتن سردردهای بی دلیل
- بروز نقص در بینایی
- داشتن شیر و ریزش شیر در دوران غیر از شیردهی و زایمان
- داشتن درد و ناراحتی در حین رابطه جنسی
- رشد غیر طبیعی موهای بدن و صورت
- آکنه های غیر عادی
آزمایش پرولاکتین برای بررسی میزان پاسخ بدن نسبت به درمان تومور صورت می پذیرد. آزمایش مورد نظر در صورت وجود مشکلات باروری و قاعدگی های نامنظم هم باید صورت بگیرد. با انجام این آزمایش می توان تشخیص مشکلات غده هیپوفیز و هیپوتالاموس را هم انجام داد.
علائم غیر طبیعی بودن میزان پرولاکتین در مردان
آقایان در صورت داشتن هر کدام از علائم پرولاکتینوما هم نیاز به آزمایش دارند که شامل:
- داشتن سردردهای بی دلیل
- وجود نقص در بینایی
- کاهش در میل جنسی و مشکل در باروری
- ناتوانی جنسی مثل اختلال در نعوظ
- نبود غیر عادی مو در بدن و صورت
علاوه بر این آزمایش مذبور در موارد زیر نیز در مردان انجام می شود:
- به منظور کشف اختلالات در بیضه یا نعوظ
- بررسی نمودن مشکلات غده ی هیپوفیز و هیپوتالاموس
هورمون پرولاکتین چه کارکردی دارد؟
پرولاکتین که با نام های لاکتوژن، ماموتروپ و لاکتوتروپ نیز شناخته می گردد، همانگونه که گفتیم نقش اصلی در تحریک غدد شیرساز در سینه را به عهده دارد. گیرنده های پرولاکتین همچنین در بخش هایی از کبد، کلیه ها و غدد تناسلی هم وجود دارند. به علاوه پرولاکتین در بروز میل جنسی هم مهم است و بیشتر با مکیدن سینه ها میزان آن بیشتر می شود و به عنوان هورمون عشق هم یاد می شود. مقدار ترشح هورمون در طول شب بیشتر از روز است.
رابطه پرولاکتین و باروری
در بیشتر موارد بالا بدون سطح پرولاکتین باعث بروز ناباروری می شود. تومورهای پرولاکتینوما توانایی تحت فشار قرار دادن غده هیپوفیز را دارند و باعث جلوگیری از تولید هورمون ها می شوند، به این حالت کم کاری هیپوفیز هم گفته می شود.
بروز این مشکل در مردان باعث ریختن موهای بدن و کم شدن میل جنسی می شود و در خانم ها هم باعث بروز ناباروری می شود. هایپرپرولاکتینوما باعث می شود تا بارداری برای خانم ها مشکل شود، این موضوع باعث ایجاد وقفه در تولید طبیعی هورمون های استروژن و پروژسترون می شود و باعث می شود تا تخمدان ها نامنظم تخمک آزاد کنند و یا به صورت کلی متوقف شوند.
استفاده از داروهای پرولاکتینوما و دیگر داروها به بارور شدن زنان کمک می کند، البته به شرط آنکه به منظور درمان خیلی سریع به پزشک مراجعه شود.
دلایل بالا بودن سطح پرولاکتین
از دلایل شایع بالا بودن سطح هورمون پرولاکتین شامل موارد زیر می شود:
- بودن یک غده یا توده اضافه در غده هیپوفیز
- کم کاری در تیروئید
- داروهای استفاده شده در دوره افسردگی، روان پریشی و فشار خون بالا
- زیاده روی در مصرف بعضی گیاهان دارویی مثا شنبلیله، شبدر قرمز و رازیانه
- آسیب به دیواره قفسه سینه بر اثر زخم های جراحی یا بیماری زونا و حتی استفاده از لباس زیر خیلی تنگ
- داشتن استرس
- انجام برخی ورزش های سخت و شدید
- مصرف بعضی از انواع غذا
- تحریک نمودن بیش از انداز نوک پستان
پرولاکتین و رابطه آن با ریزش موها
هورمون پرولاکتین و بالا رفتن آن با ریزش موها رابطه دارد. همانطور که شنیده ایم ریزش مو در مادران شیرده بسیار شایع می باشد. یکی از دلایل ریزش موها بالا رفتن میزان پرولاکتین و یا همان هورمون شیردهی در دوران شیردهی می باشد. در صورت داشتن ریزش موها به شکل غیر طبیعی باید با یک متخصص مشورت شود تا آزمایش پرولاکتین انجام شود.
بیماری های ناشی از ترشح غیر طبیعی پرولاکتین
در ادامه مطلب با برخی از بیماری های ناشی از ترشح غیر طبیعی پرولاکتین آشنا می شویم:
پرولاکتیونوما:
همانطور که اشاره شد پرولاکتیونوما، توموری داخل غده هیپوفیز می باشد که سبب افزایش بیش از اندازه ترشح پرولاکتین می گردد. در این مشکل از روش های درمان کاهش دهنده پرولاکتین مانند کابرگولین و بروموکریپتین استفاده می گردد. مقدار مصرف قرص داستینکس در این مشکل باید کنترل گردد زیرا ممکن است مقدار بالای مصرف آن مشکلاتی را در دریچه قلب ایجاد نماید
هیپرپرولاکتینمی ناشی از مصرف داروها:
در برخی موارد ممکن است پزشک گمان کند که مصرف داروهای فرد باعث افزایش پرولاکتین در او شده است. در این مورد پیشنهاد داده می شود تا بیمار به مدت سه روز از هیچ نوع دارویی استفاده نکند و مجددا آزمایش خون را تکرار نماید، با مشخص شدن جواب آزمایش در رابطه با داروهای مصرفی بیمار تصمیم گیری می شود.
کم کاری در غده تیروئید:
در برخی موارد هیپرپرولاکتینمی به خاطر کم کاری تیروئید اتفاق می افتد که برای درمان باید از روش های درمانی هورمون های تیروئیدی استفاده نمود. در اغلب موارد این درمان تا آخر عمر ادامه داشته و باید مدام انجام شود.
هیپرولاکتینمی بدون علت:
در این نوع از هیپرولاکتینمی که با نام ایدیوپاتیک نیز شناخته می شود، وقتی است که پزشک نتواند علتی برای مشکل اصلی بیمار بیابد. در بعضی از افراد بیمار با گذشت زمان به مرور سطح ترشح پرولاکتین طبیعی خواهد شد ولی اگر با گذشت چند ماه همچنان مشکل وجود داشته باشد به منظور درمان پزشک از قرص های کابرگولین و یا بروموکریپتین استفاده و تجویز می نماید.
انجام آزمایش پرولاکتین
به منظور اطلاع از میزان ترشح پرولاکتین آزمایش صورت می گیرد، این آزمایش مانند یک نمونه برداری ساده از خون می باشد که مانند دیگر آزمایش ها با سرنگ از فرد خون گرفته می شود و نمونه خون بررسی می گردد. برای انجام آزمایش پرولاکتین شرایط زیر در نظر گرفته می شود:
- بهترین وقت به منظور انجام این آزمایش صبح ها و حدود ۲ ساعت بعد از بیداری می باشد.
- بهتر است قبل از انجام این آزمایش فعالیت هایی مانند پیاده روی و ورزش و فعالیت های بدنی را نداشته باشید.
- حداقل حدود ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش رابطه جنسی و تحریک سینه انجام نشود.
- شب قبل از خوابیدن لباس راحت بپوشید و از پوشیدن لباس خواب های تنگ به ویژه در ناحیه سینه ها خودداری نمایید.
- در صورت نداشتن شرایط عنوان شده در بالا باید آزمایش را در روزی دیگر انجام دهید.
این آزمایش عوارض جانبی چندانی نداشته اما ممکن است کبودی خفیفی در محل خون گرفته شده ایجاد شود که برطرف خواهد شد. همچنین حس ضعف و سرگیجه بعد از آزمایش ممکن است به دلیل خون گرفته شده ایجاد شود و در موارد خیلی نادر نیز امکان ملتهب شده رگ وجود دارد که به آن فلبیت یا افروختگی سیاه رگ می گویند که البته با استفاده از کمپرس آب گرم بعد از چند روز رفع خواهد شد. در بیماران دچار مشکل اختلالات خون ریزی ممکن است فرد دچار خون ریزی ممتد گردد که قبل از انجام آزمایش باید پزشک را از مصرف داروهایی مانند والفارین و آسپرین آگاه سازد.
مقدار نرمال پرولاکتین در زنان و مردان
با توجه به بررسی های انجام شده پزشکان طبیعی بودن نتیجه آزمایش زا بر طبق عوامل مختلفی سنجش می کنند. وضع کلی سلامت جسمی بیمار یک عامل مهم در سنجیدن پزشک محسوب می شود. مقدار این هورمون به شکل نامحسوس در آزمایشگاه های مختلف متفاوت می باشد. در حالت کلی نتایج میزان این هورمون به شکل زیر می باشد:
- میزان پرولاکتین در زنان غیر باردار باید کمتر از ۲۵ نانو گرم بر میلی لیتر باشد.
- میزان پرولاکتین در زنان باردار بین ۳۴ تا ۳۸۶ نانو گرم بر میلی لیتر می باشد.
- مقدار پرولاکتین در آقایان باید کمتر از ۱۵ نانو گرم بر میلی لیتر باشد.
داروهای تاثیر گذار بر میزان پرولاکتین
مصرف برخی از داروها باعث بیشتر شدن بیش از حد پرولاکتین در افراد می شود. این داروها عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
- داروهای خواب آور
- آمفتامین ها
- داروهای فشار خون بالا مانند رزرپین، وراپامیل و متیل دوپا
- داروهای درمان رفلاکس معده مثل سایمتیدین
- استروژن
روش های درمانی برای پرولاکتین
در ادامه با مهمترین روش های درمان اختلال در پرولاکتین آشنا می شویم:
تجویز داروها:
مصرف برخی داروها مانند بروموکریپتین و کابرگولین همانطور که گفته شد باعث کم شدن پرولاکتین خواهند شد. دارو درمانی بر روی اغلب بیماران مبتلا به پرولاکتینوما تاثیری مثبت داشته است.
روش جراحی:
در صورتی که روش های درمانی تاثیر گذار نباشد به منظورر برداشتن غده ی هیپوفیز از روش جراحی استفاده می شود. بعلاوه در مواردی که تومورها به اختلالات در بینایی بیانجامند نیز از روش جراحی استفاده می شود.
پرتو درمانی:
در صورتی که هر دو روش استفاده از دارو و جراحی نتیجه مثبتی نداشته باشد، به منظور کوچک کردن غده ی هیپوفیز از پرتو درمانی استفاده می گردد.