پته دوزی چیست + روش های انجام پته دوزی در منزل بری دوخت گل
پته دوی در اصل نوعی دوخت گل و پته با دست روی شال هیا کرکی است که هنری مربوط به شهر کرمان است و برای دوخت جلد قرآن، سجاده، رومیزی، جانماز، پرده، کوسن و زیر لیوانی استفاده می شود.
پته دوزی هنر اصیل ایرانی است و نام های دیگر آن فطه دوزی و سلسله دوزی است. پارچه زمینه پته پارچه ای ضخیم و پشمی است که عریض نامیده می شود.
افرادی که پته دوزی می کنند معمولا زنان و دخترانه خانه دار هستند و با کمک سوزن نقش های ذهنی را که تلفیقی از پندارها و بینش های خود شخص است به وسیله کوک های نخی رنگی روی زمینه پارچه پشمی ضخیم یا عریض می دوزند.
در بعضی ا موارد از نقش ها و طرح های قدیمی ایران که شامل بته جقه یا درخت زندگی است استفاده می شود.
برای انجام دوخت پته به چه وسایلی نیاز است؟
پته از عریض که پارچه زمینه آن است و ریس که نخ های رنگین برای دوخت روی آن می باشد به وجود می آید.
عریض چیست؟
پارچهای دستباف پشمی است که در قدیم با دستگاههای بافندگی چوبی تولید میشد و از آن برای دوخت کت، دامن و پالتو استفاده میکردند. ولی امروزه دستگاههای چوبی جای خود را به دستگاههای برقی دادند و پس از آن نیز به مرور بافتههای صنعتی جانشین عریضهای دستباف شد و هم اکنون پتههای استان کرمان نیز بیشتر این نوع پارچههای صنعتی تهیه میشوند.
ریس چیست؟
ریس نوعی نخ پشمی دست ریسی شده یا ریسیده شده به وسیلهٔ ماشین است که در رنگهای عنابی، مشکی، سبز روشن، سبز تیره، زرد، نارنجی، قرمز، آبیتیره، سبز ماشی، لاکی و… مورد استفادهه پته دوزان قرار میگیرد. میزان مصرف ریس در پته به نوع نقش و ضخامت یا نازکی نخ مورد مصرف بستگی دارد. اما به طور متوسط رودوزی هر متر پته به حدود ۴۰۰ گرم نخ احتیاج دارد.
مراحل پته دوزی از ابتدای کار تا زمان فروش
برای تهیه پته ابتدا عریض را به ابعاد لازم میبرند سپس باید طرح مورد نظر را روی آن در آورند. معمولا فروشندگان مواد اولیه عریض آماده و طراحی شده در اختیار دارند که به صورت آماده به پته دوزان میفروشند.
در مرحله طراحی، ابتدا طرح را روی کاغذ کالک ترسیم میکنند سپس خطوط طرح را به طور متناسب با سوزن سوراخ کرده و روی عریض منطبق میسازند و روی آن گچ یا خاکهٔ زغال میریزند که به این کار گرته زنی میگویند. در گرته زنی برای پارچههای تیره از خاک گچ و برای پارچههای روشن از خاک زغال استفاده میشود.
بعد از گرته زنی نقاط مشخص شده را با قلم و مرکب چین روی پارچه مشخص میسازند. پس از طراحی نقش باید نوع و رنگ نخ انتخاب شود. برای طرحهای اصیلتر از رنگهای تیره استفاده میشود، زیرا معمولا طرحهای پته نه شلوغ است و نه هندسی بنابراین رنگهای روشن نمیتواند جاذبه زیادی به آن بدهد و تیره بودن رنگها ارتباط نقوش را منظمتر و زیباتر میسازد. البته در سالهای اخیر رنگهای روشن نیز به پته دوزی راه یافته است.
پس از انتخاب و تهیهٔ نخ، پته دوز ابتدا جای خطوط اصلی را سوزن میزند. این مرحله به دلیل آنکه نقشها به طور خطی دوخته میشود، به عنوان ساقه دوزی معروف است. سپس داخل نقشها و متن با اسلوب خاصی سوزن دوزی و پر میشود، که به این کار آب دوزی یا متن دوزی میگویند.
مرحله بعد برگ دوزی و سایه زدن با نخ پیرامون گلها و نقشها میباشد که از مهمترین مراحل پته دوزی است. برگ دوزی معمولاً در اطراف حاشیه و به صورت زیگزاک انجام میشود و آن را پتک دوزی (جوانه دوزی) نیز مینامند.
پس از اتمام دوخت پته را شسته و با کمک دستگاه مخصوصی بنام نورد اتو زده و آماده فروش میکنند.
دوختهای مورد استفاده در پته دوزی چگونه انجام میشود؟
دوختهای مورد استفاده در پته دوزی شامل ساقه دوزی، پتک دوزی، برگ دوزی و رودوزی میباشد که اکنون روش انجام هرکدام را شرح میدهیم:
- رو دوزی: شامل ساقه دوزی یا همان خط دوزی تمامی بخشهای طرح و پر کردن فواصل خالی بین پتکها به صورت بخیه بلند و بست زدن است. مهمترین نوع رودوزی، بخیه رومانی است.
- پتک دوزی: این مدل دوخت به دو نوع پتک مورب و مربع تقسیم میشود. از پتک مورب برای دوخت متن پته و از پتک مربع برای دوخت خطوط حاشیه استفاده میشود. نحوه دوخت پتک مربع به این صورت است که ابتدا سوزن را از یک گوشه مربع بیرون آورده و یک زاویه ۹۰ درجه با سوزن ایجاد کرده سپس با استفاده از بخیه رومانی، زاویه دوخت را ثابت میکنیم. و برای کامل شدن مربع، همین کار را روبروی زاویه تکرار میکنیم.
- برگ دوزی: شامل بخیههای مورب و شویدی به صورت کوتاه و بلند است.
آموزش پته دوی را در این مطلب خواندید و امیدواریم که در منزل طرح های زیبایی بسازید.