نشانه های کمبود ویتامین؛ 15 علائم کمبود انواع ویتامین

کمبود ویتامین تاثیر بسزایی بر زندگی فرد می گذارد و در گروه های مختلف عوارض و نشانه های جدی برای سلامت بدن به دنبال دارد. البته برخی مواقع مصرف مکمل ها این کمبود را نمی تواند جبران کند و عوارضی نیز در پی خواهد داشت. ویتامین ها که به دو گروه محلول در چربی و محلول در آب تقسیم می شوند نقش مهمی در سلاتی فرد دارند.

البته بهترین راه برای دریافت ویتامین ها این است که در مصرف برنامه غذایی به ویژه میوه ها و سبزیجات تعادل و نتوع رعایت شود. همچنین کمبود انواع ویتامین ها، نشانه ها و علائم مختلفی داشته که بسته به نوع ویتامین در قسمت های مختلفی از بدن بروز می یابند.

علائم کمبود ویتامین

زندگی افراد جامعه روز به روز شلوغ تر می شود و هر فرد سعی دارد که در طول روز بر ساعت کاری خود بیفزاید. بنابراین زمان کافی برای پختن وعده های غذایی سرشار از ویتامین ها و سلامی نداشته و با کمبود ویتامین مواجه می گردد. زیرا همه افراد جامعه در تلاش هستند که غذاهایی را به مصرف برسانند که برای تهیه آنها زمان کمی بگذارند. پس این نوع غذاها می توانند غذاهای آماده و فست فودها را شامل شوند که این سبک زندگی، کمبود ویتامین را به دنبال دارند.

البته روش مناسب برای تشخیص کمبود انواع ویتامین ها این است که فرد یک چکاب کامل یا آزمایش خون بدهد. سپس متخصص یا پزشک مورد نظر با تفسیر نتایج آزمایش، کمبودها را بررسی کرده و بسته به نوع کمبود و نیاز بیمار روش های درمانی لازم را تجویز می نماید.

خستگی

یکی از شایع ترین و رایج ترین نشانه های کمبود ویتامین همان خستگی است که این علائم به دلیل سبک زندگی پرمشغله در اکثر مواقع نادیده گرفته می شوند. البته خستگی نخستین نشانه کم آبی در بدن است و بایستی فرد اطمینان یابد که بدن وی آب کافی دریافت می نماید.

همچنین زمانی که خستگی ادامه دار و بدون وقفه است با استراحت شبانه رفع نمی گردد و از نشانه های کمبود مواد مغذی یا چندین ویتامین می باشد. بنابراین بیشتر کمبود مواد مغذی یا ویتامین با خستگی ارتباط مستقیم داشته و بایستی به علائم آن اهمیت دهید. همچنین کمبود ویتامین در زنان باردار و یا دوران قاعدگی نقش مهمی داشته که به صورت خستگی، کم خونی، تمرکز ضعیف و ضعف بدن بروز می یابد.

دردهای کلی

دردهای عضلانی یکی دیگر از علائم کمبود ویتامین است که با نشانه مربوط به ورزش اتباه یا پیری طبیعی اشتباه گرفته می شود. ولی از کمبود منیزیم و ویتامین D خبر می دهد. بنابراین گرفتگی و سفتی عضلات به علت کمبود منیزیم بوده و درد استخوان، درد عضلانی و ضعف عضلانی از سطح پایین ویتامین D خبر می دهد. البته ماده معدنی منیزیم و ویتامین D به صورت قرص های مکمل در داروخانه ها یافت می شوند.

تغییر خلق و خوی

قطعا تمام افراد جامعه در طول زندگی خود یک یا چند روز را دشوار سپری کرده اند و با این وجود باید از دریافت مقدار زیادی ویتامین و مواد مغذی برای سلامت روان و مغز غافل نشوند. زیرا این علائم از کمبود ویتامین خبر می دهند. بنابراین هنگامی که فرد احساس می کند تند خو و کچ خلق شده باید در رژیم غذایی خود، اسیدهای چرب امگا-3 را افزایش دهد. زیرا این نوع اسید چرب ارتباطات سلولی حیاتی و عملکرد طبیعی مغز را بهبود می بخشد. همچنین بهترین منبع امگا-3 همان ماهی چرب های چرب همچون ساردین، سالمون و جلبک های خوراکی هستند.

تغییر بافت مو

اگر در بافت و کیفیت موی فرد تغییرات منفی بروز یابد مسلما فرد با کمبود ویتامین B6-B12، آهن یا اسید فولیک مواجه شده است. زیرا این مواد خون سالم بدن را تامین کرده و اکسیژن لازم را به پوست و موی سر انتقال می دهند. همچنین کمبود این مواد می تواند شکننده یا کاهش گلبول های قرمز در خون فرد را به دنبال داشته باشد که به پوست و موی سر آسیب جدی می رساند.

تغییر در بینایی

برخی از مشکلات بینایی از کمبود ویتامین C و ویتامین E و البته ترکیباتی به نام زیگزانتین و لوتئین خبر می دهند. برای مثال عدسی چشم می تواند نور فرابنفش خورشید را فیلتر نماید. همچنین نور فرابنفش سرشار از رادیکال های آزاد بوده که برای سلامتی چشم مضر هستند. بنابراین زیگزانتین و لوتئین عملکردی شبیه عینک آفتابی داشته و در برابر نور خورشید از لایه های عمیق تر چشم محافظت می نمایند. ناگفته نماند که اسفناج سرشار از لوتئین و زیگزانتین بوده که نباید از مصرف آن غافل شوید.

خونریزی لثه

افرادی که مدام از التهاب یا خونریزی غیر معمول لثه رنج می برند با کمبود ویتامین C مواجه هستند. پس رژیم غذایی برای هر فرد سالم در طول روز باید حاوی حداقل 2000mg ویتامین C باشد. ناگفته نماند که این نوع ویتامین در مواد غذایی همچون بروکلی، مرکبات، توت فرنگی، پاپایا، کیوی، کلم پیچ، گل کلم، کانتالوپ (نوعی طالبی) و بروکلی به وفور یافت می شود.

درد فک

مفصل گیجگاهی-فکی یا همان TMJ یک لولای کشویی بوده که استخوان فک را به جمجمه اتصال می دهد. پس هر نوع دردی در قسمت فک، مشکل در جویدن یا قفل شدن از نشانه های بارز درد مفصل TMJ است و از کمبود ویتامین خبر می دهد.

همچنین کمبود کلسیم و منیزیم می تواند در قسمت فک دردهایی ایجاد نماید که مکمل های مالات منیزیم بهترین راه حل برای رفع این مشکل است. البته مواد غذایی سرشار از منیزیم حاوی سبزیجات برگدار و تیره همچون اسفناج، چغندر سوئیسی، کلم پیچ و سبزی کولارد هستند.

احساس سوزش در انگشتان دست یا پا

افرادی که با حس هایی همچون سوزن سوزن شدن به همراه خستگی، ضعف یا افسردگی دست و پنجه نرم می کنند دچار کمبود ویتامین B12 شده اند. این نوع ویتامین به ویتامین انرژی مشهور می باشد که در تخم مرغ، لبنیات و گوشت به وفور یافت می شود. البته کسانی که گیاهخوار هستند در اکثر مواقع با کمبود این نوع ویتامین مواجه می گردند.

پس بهترین مکمل برای رفع این مشکل، مصرف کمپلکس B حاوی ویتامین B12 و مولتی ویتامین است. البته در مواردی که این نوع مکمل ها در بدن جذب نمی شوند، تزریق B12 امری کاملا ضروری است.

پوست و چشم خشک

افرادی که از خشکی چشم و پوست خود رنج می برند یا از نبود اشک چشم گله دارند با کمبود ویتامین A مواجه هستند. همچنین مشکل شب کوری یا دید در نور کم از جمله علائم کمبود انواع ویتامین ها در بدن است. البته این نوع ویتامین همان ویتامین A بوده که کمبود آن با مصرف غذاهای گیاهی قرمز، سبز، نارنجی، زرد، تخم مرغ، لبنیات و گوشت رفع می گردد.

اسپاسم عضلانی

افرادی که گرفتگی عضلات داشته و همزمان خستگی، سوزن سوزن شدن و بی حسی در اطراف دهان، پاها و بازوها را تجربه می کنند کمبود ویتامین دارند. همچنین کمبود کلسیم علائم ذکر شده را به دنبال دارد. پس مصرف کلسیم برای آنزیم ها، ترشح هورمون ها، عملکرد رگ های خونی و انقباض ماهیچه ها ضروری است. بنابراین در صورت کمبود کلسیم به ویژه در افراد زیر 50 سال به مصرف 1000mg کلسیم در طول شبانه روز نیاز دارد.

البته این دوز برای افراد با سن 50 سال به بالا تقریبا 1200 mg کلسیم در طول روز است. ناگفته نماند که جهت توزیع سالم و جذب بهتر کلسیم در بدن باید مکمل ها را با ویتامین D و ویتامین K مصرف نمود.

خونریزی بیش از حد

بروز علائمی همچون وجود خون در مدفوع یا ادرار، پریودهای شدید، خونریزی بینی مکرر، کبودی مدام بدن و خونریزی لثه از کمبود ویتامین خبر می دهند. پس افرادی که با کاهش سطح ویتامین K مواجه می شوند باید منابع غذایی همچون تخم مرغ، گوشت، جگر، ماهی و سبزیجات برگ سبز مصرف نمایند.

ناخن های شکننده

بخش هایی از بدن به محض ابتلا به کمبود ویتامین یا کمبود مینرال آهن، شکننده و ضعیف می شوند. این علائم خود را به صورت رنگ پریدگی بخش داخلی چشم یا شکستن ناخن به نمایش می گذارند. همچنین خانم هایی که گیاهخوار هستند یا خون زیادی را در دوران پریودی از دست می دهند با کمبود آهن مواجه می گردند. پس خانم ها قبل از یائسه شدن به 18mg آهن در طول شبانه روز نیاز دارند.

همچنین به محض یائسگی باید در طول شبانه روز 18mg آهن مصرف نمایند. بنابراین منابع غذایی برای جبران کمبود آهن انواع گوشت از جمله گوشت حیوانات قرمز، ماهی و مرغ می باشند. البته گیاهخواران برای جبران آهن بدن خود بایستی اسفناج، نخود، مرکبات و غذاهای حاوی ویتامین C را مصرف نمایند.

فشار خون بالا

فشار خون بالا از کمبود ویتامین D یا ویتامین های محلول در چربی خبر می دهد. پس افرادی که این نوع ویتامین ها را به میزان کافی مصرف می نمایند به فشار خون بالا مبتلا نمی شوند. پس جهت رفع این کمبود نیاز است که افراد بالغ در طول روز تقریبا IU 600 از ویتامین D را به مصرف رسانند.

البته دریافت این نوع ویتامین از طریق غذا دشوار بوده و تنها در موارد محدود یافت می شود. پس از منابع غذایی حاوی ویتامین D می توان به قارچ پرورش یافته زیر نور UV یا خورشید، آب پرتقال، شیر غنی شده با ویتامین D، سالمون و مکمل ها اشاره کرد.

فشار خون بسیار پایین

یکی از شایع ترین علائم کمبود ویتامین B12، فشار خون پایین است. زیرا کمبود این نوع ویتامین اگر به صورت محلول در آب باشد با تاثیرگذاری روی سیستم عصبی اجازه نمی دهد که بدن فشار خون را به طور طبیعی بالا ببرد. همچنین از دیگر نشانه های کمبود این نوع ویتامین می توان به عدم کنترل مثانه، ضعف عضلانی و راه رفتن نامتعادل اشاره کرد.

پس افراد بالغ در طول روز باید معادل 24mg از ویتامین B12 را مصرف نمایند. بنابراین از منابع غذایی سرشار از این نوع ویتامین می توان به تخم مرغ، شیر، گوشت گاو، سالمون و ماهی قزل آلا اشاره کرد. افرادی که سن بالایی دارند و می خواهند از مکمل استفاده نمایند بهترین گزینه قرص زیر زبانی است. زیرا این افراد با جذب ویتامین ها از طریق مصرف قرص های خوراکی یا مواد غذایی مشکل دارند که دلیل آن اسیدیته پایین معده است.

اختلال در تولید هورمون تیروئید

البته اخلال در تولید هورمون تیروئید تنها از طریق انجام آزمایش امکان پذیر می باشد. پس افرادی که کمبود ویتامین یا کمبود ید دارند کم و بیش با مشکلات تیروئیدی دست و پنجه نرم می کنند. همچنین سطح پایین ید در بدن پروسه تولید هورمون تیروئید را به طور چشمگیری کاهش می دهد که کم کاری تیروئید را به دنبال دارد. البته سطح پایین ید برای خانم های باردار پرخطر بوده و منجر به سقط جنین می شود.

در حالت کلی افراد بالغ در طول روز باید 150 میکرو میلی گرم ید را مصرف نمایند. این مقدار برای زنان باردار بیشتر بوده و به 220 میکرو میلی گرم می رسد. ناگفته نماند در صورت مصرف نمک یددار برای آشپزی و پخت غذا بهتر است نمک دریایی را جایگزین نمک معمولی کرد.

کمبود ویتامین A باعث بروز چه مشکلاتی می شود؟

ویتامین به صورت محلول در چربی بوده و برای جذب آن باید چربی مواد غذایی را مصرف نمود. این ویتامین نخست در کبد ذخیره شده و بعد در جریان خون آزاد می گردد. البته افرادی انگشت شماری به کمبود این نوع ویتامین مبتلا شده که در نوزادان زودرس شایع می باشد پس اگر مقدار ویتامین A در هر لیتر از خون بزرگسالان تقریبا 4mg باشد فرد به مصرف مکمل نیاز پیدا می کند.

همچنین اگر مقدار این نوع ویتامین در بدن کم باشد آنتی اکسیدان جهت محافظت از چربی ها کاهش یافته و در عملکرد سیستم عصبی اختلال ایجاد می نماید. ناگفته نماند که کمبود این نوع ویتامین در صورت خفیف بودن علائم چندانی نداشته و اگر شدت یابد دارای علائم زیر می باشد.

• سقط جنین
• ناباروری
• رشد غیر طبیعی استخوان و تاخیر در رشد به ویژه در کودکان و نوجوانان
• بروز انواع عفونت ها همچون عفونت ریه، گلو و التهاب معده ای روده ای

کمبود ویتامین C چه عوارضی برای بدن دارد؟

کمبود ویتامین C در شرایطی بروز می یابد که محصولات تازه در دسترس نباشد که این امر در کشورهای توسعه یافته به ندرت دیده می شود. البته کمبود این نوع ویتامین در افراد بزرگسال تنها 7% را در بر می گیرد. همچنین کمبود این نوع ویتامین برای افرادی با رژیم غذایی ناسالم، دیالیزی، سیگاری، چند بیماری روانی، بی اشتهایی و اعتیاد به الکل بسیار خطرناک است. اگر کمبود این نوع ویتامین شدت گرفته باشد بعد از چند ماه علائم آن بروز پیدا می کند. پس از جمله نشانه های کمبود یا کاهش سطح ویتامین C در بدن می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• استرس اکسیداتیو و التهاب مزمن
• افزایش وزن بی رویه
• روحیه پایین و خستگی مفرط
• کم خونی به دلیل کمبود آهن
• پوسیدگی دندان و خونریزی لثه
• ضعیف شدن استخوان ها
• التهاب و درد مفاصل
• کاهش سرعت التیام زخم
• کبودی
• پوست آسیب دیده و خشک
• قاشقی شدن ناخن ها همراه با خطوط قرمز یا لک
• افزایش قرمزی فولیکول مو
• پیچ خوردن موی بدن
• ناهموار و زمخت شدن پوست

البته منابع غذایی متعددی جهت برطرف نمودن کمبود این نوع ویتامین وجود دارند که جعفری، بروکلی، توت فرنگی، پرتقال، لیمو، کیوی، انگور، فلفل قرمز شیرین و گیلاس را شامل می شوند.

کمبود ویتامین K

ویتامین K در دو گروه دسته بندی می شود که نوع اول آن در گیاهانی همچون کلم و اسفناج وجود دارد. اما نوع دوم آن در مجرای روده به صورت طبیعی تولید می گردد. همچنین وجود ویتامین K در بدن به انعقاد خون یا تشکیل لخته شدن خون کمک شایانی می کند.

پس زمانی که خونریزی خارجی یا داخلی بدن شدید باشد ویتامین K با تشکیل لخته خون، مانع از دست دادن خون زیاد از بدن می شود. از جمله نشانه های کمبود این نوع ویتامین می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• خونریزی ناگهانی مغز که در برخی مواقع شدید و منجر به مرگ می شود.
• خونریزی آلت تناسلی در کودکانی که عمل ختنه را تجربه می کنند.
• خونریزی دستگاه گوارش، بینی و پوست
• خونریزی بند ناف
• مدفوع قیر مانند، تیره و همراه با خون
• خونریزی غشای مخاطی
• خون مردگی زیر ناخن
• کبودی ناگهانی و مکرر

البته برای جبران کمبود یا کاهش سطح ویتامین K باید مواد غذایی همچون سویا، چای سبز، نخود، بروکلی، گل کلم و جگر مصرف شود. همچنین مکمل فیتونادیون نیز برای رفع کمبود این نوع ویتامین گزینه مناسبی می باشد. این نوع مکمل بیشتر به صورت کپسول بوده که اگر بدن بیمار در جذب آن مشکل داشته باشد می تواند آن را تزریق نماید.

کمبود ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 باعث بروز علائمی همچون آسیب عصبی غیر قابل بازگشت، علائم عصبی، مهار سنتز DNA، مگالوبلاستیک و کم خونی شدید می شود. البته علائم کمبود این نوع ویتامین از طریق اسید فولیک پنهان شده و با این وجود آسیب های عصبی را به دنبال دارد. این مورد بسیار نگران کننده بوده و دلیل آن غنی نمودن غذاهای مدرن و فست فود با اسید فولیک به جای ویتامین B12 است.

همچنین اگر این ویتامین به صورت کپسول، قرص یا تزریق آمپول به مصرف برسد نه سوخت و ساز بدن را تقویت می نماید و نه چربی ها را به طور کامل می سوزاند. ناگفته نماند که یکی ویتامین ضروری برای بدن همین B12 است که از عملکرد سلول های قرمز و عصب ها حمایت می کند.

کمبود ویتامین B12 در ساخت DNA اختلال ایجاد می نماید که برای رفع این مورد باید فرد در طول روز غذاهای حاوی این نوع ویتامین را در برنامه غذایی خود بگنجاند. برای مثال اگر غلات غنی شده در وعده صبحانه و تن ماهی در وعده نهار قرار داده شود قطعا سطح این نوع ویتامین را در بدن افزایش می دهد. بنابراین از منابع غذایی حاوی ویتامین B12 می توان به تخم مرغ، شیر و سایر محصولات لبنی، گوشت قرمز، مرغ و جگر اشاره کرد.

نشانه های کمبود ویتامین B12

منبع اصلی ویتامین B12 بیشتر غذاهای حیوانی هستند. بنابراین افرادی که وگان یا گیاهخوار می باشند و از گوشت استفاده نمی کنند بیشتر در معرض کمبود این ویتامین قرار می گیرند. همچنین بیمارانی که سالمند هستند یا مشکلات خاص گوارشی همچون سلیاک و کرون دارند بیشتر با کمبود این نوع ویتامین مواجه می شوند. پس از نشانه های کمبود یا کاهش سطح ویتامین B12 می توان به موارد زیر اشاره کرد.

خستگی دائمی

نخستین نشانه کمبود ویتامین B12، خستگی است. زیرا بدن برای تولید سلول های قرمز خونی به ویتامین ها نیاز دارد تا از این طریق اکسیژن را به سایر بخش های بدن منتقل نماید. همچنین نبود یا کمبود اکسیژن در سلول ها منجر به ایجاد خستگی در فرد می شود. البته خستگی مزمن دلایل متعددی داشته که کمبود این نوع ویتامین یکی از آن ها می باشد و نمی توان بدون مشورت پزشک برای خود دارو تجویز کرد.

ضعف

در شرایطی که بدن اکسیژن کافی دریافت نکند قطعا ضعف عضلات را به دنبال دارد. البته دلیل چنین مشکلی کمبود یا کاهش سطح ویتامین B12 بوده و عواملی همچون نخوردن غذای کافی یا خستگی در آن دخیل نیستند. البته برای مشخص نمودن این مشکل به یک آزمایش نیاز است که در صورت کمبود این نوع ویتامین باید مکمل های لازم را مصرف کرد.

فراموشی

برخی افراد به محض حواس پرتی یا فراموش کاری تصور می کنند که به آلزایمر دچار شده اند. ولی برخی مواقع این فراموشکاری به کمبود یا کاهش سطح ویتامین B12 باز می گردد. همچنین بیمارانی که سن بیشتری دارند کمبود این نوع ویتامین را با آلزایمر اشتباه می گیرند. پس از این بیماران آزمایش خون گرفته می شود تا در صورت کاهش سطح ویتامین B12 برای آنها از سوی متخصص یا پزشک مکمل تجویز گردد.

زبان قرمز و صاف

افرادی که با کمبود شدید ویتامین B12 دست و پنجه نرم می کنند در نهایت با زبانی صاف و بدون برآمدگی مواجه می شوند. همچنین از سوزش زبان به ویژه پشت زبان رنج می برند. البته برآمدگی های ریز روی زبان دارای غدد چشایی بوده که در صورت صاف شدن فرد حس چشایی خود را از دست می دهد. درنتیجه غذا هیچ مزه ای برای بیمار نخواهد داشت.

رنگ پریدگی پوست

اگر رنگ پوست رو به زردی تمایل داشته باشد به احتمال زیاد از کمبود شدید ویتامین B12 خبر می دهد. زیرا زمانی که فرد به کمبود این نوع ویتامین مواجه می شود سلول های قرمز خیلی راحت شکسته پوست رنگ زرد به خود می گیرد.