درمان گرفتگی عضلات پا در خواب؛ دلایل اسپاسم و درمان آن

ممکن است برای خیلی از شما اتفاق افتاده باشد که نیمه های شب با درد شدید ناشی از گرفتگی عضلات پاهایتان از خواب عمیق بیدار شوید. آیا می دانید علت و منشا بروز چنین عارضه ای از چیست و چه راهکارهایی برای درمان آن وجود دارند؟ اگر گرفتگی عضلات پا در همان حالت دردناک باقی بمانند چه اتفاقی ممکن است بیفتد؟ گرفتگی عضلات ما در خواب یکی از اتفاقات شایعی است که ممکن است برای هر کسی به هنگام خواب شبانه اتفاق بیفتد.

به این عارضه که به آن گرفتگی شبانه عضلات پا یا اسپاسم عضلانی هم گفته می شود ممکن است بنا به دلایل مختلفی از جمله خستگی عضلات، کم تحرکی و عدم فعالیت در طول روز و یا حتی وجود یک سری بیماری های خاص بروز کند و معمولا با درد زیادی در ناحیه ساق پا همراه است. ما در این بخش از مطلب خود می خواهیم درباره این بیماری صحبت کنیم و به بیان اینکه چه راهکارهای درمانی برای آن وجود دارند بپردازیم. با ما همراه باشید.

منظور از گرفتگی عضلات پا چیست؟

گرفتگی عضلات پا یا همان رگ به رگ شدن عضلات ناحیه پا یکی از مشکلات شایعی است که ممکن است هر فردی در طول عمر خود حداقل یکبار آن را تجربه کند. در واقع این عارضه نوعی انقباض و عکس العمل بیش از حد عضلات ناحیه پا است که به طور ناگهانی و یکباره و گاهی اوقات شدید برای مدت چند ثانیه گاهی بیشتر اتفاق می افتد.

علت آن هم این است که زمانی که فرد در خواب جا به جا می شود و یا اینکه پاهای خود را به شدت تکان می دهد در مقابل این اتفاق عضلات ماهیچه های پا واکنش نشان داده و جمع می شوند. این عمل موجب تحریک رگ های ناحیه پا شده و باعث کشیده شدن تاندون ها می شود. در اصطلاح پزشکی گیرنده های عصبی تاندون ها دچار شک شده و پیام هایی را به نخاع با عنوان انقباض ماهیچه های پا ارسال میکنند. اینجا است که اسپاسم عضلانی پا اتفاق می افتد.

اگرچه این مشکل می تواند خوابیدن فرد را با مشکل مواجه کند اما یک عارضه غیر قابل حل و نگران کننده ای نیست و می توان گفت یک اتفاق نسبتا رایج و متداولی است که حدود ۷ درصد از کودکان و ۶۰ درصد از بزرگسالان تا افراد میانسال آن را تجربه می کنند. تحقیقات علمی نشان می دهد بیشتر افرادی که در هنگام خواب دچار اسپاسم عضلانی می شوند در طول روز برخی از علائم و نشانه های آن را تجربه می کنند. همچنین زنان باردار در ماه های آخر بارداری خود، بیشتر در معرض این عارضه قرار می گیرند.

دلایل شایع گرفتگی عضلات پا در خواب

همانطور که گفته شد گرفتگی عضلات پا در خواب شبانه نوعی انقباض ماهیچه ای است که معمولا در ناحیه ساق پا اتفاق می افتد و باعث سفت شدن ناگهانی ماهیچه های آن در هنگام خواب شبانه می شود. به طور معمول این عارضه پای آسیب دیده را برای مدت زمان کوتاهی تحت تاثیر قرار داده و توانایی حرکت یا کشیدن آن را محدود می کند. دلایل شایع بسیاری برای گرفتگی یا اسپاسم عضلات پا وجود دارند که علت اصلی آن در افراد مختلف متفاوت می باشد. در ادامه متن برخی از عوامل احتمالی بروز این عارضه در افراد مختلف را بیان خواهیم کرد:

• فرد از یک سبک زندگی بی تحرک پیروی می کند. به طور خلاصه برای طولانی مدت می نشیند و هیچ گونه تحرکی ندارد
• استفاده زیاد از عضلات پا با راه رفتن های طولانی بر روی زمین سفت
• ابتلا به یک بیماری خاص مانند تیروئید و دیابت، نارسایی کلیه و…
• بهم خوردن تعادل الکترولیت ها در بدن به موجب کمبود مواد معدنی مورد نیاز
• بارداری
• مصرف داروهای خاص مانند قرص های کنترل فشار خون
• ورزش کردن طولانی مدت و درد در ناحیه عضلات پا

خستگی عضلات پا

با توجه به تحقیقاتی که در این باره انجام شده یکی از دلایل اصلی اسپاسم عضلانی پا در خواب، خستگی بیش از حد عضلات و ماهیچه های پا در طول روز است. زیرا کشش زیاد عضلات پا در طول روز مانند انجام فعالیت های ورزشی سنگین باعث می شود فرد در طول شب و یا حتی خواب شبانه دچار اسپاسم عضله و ماهیچه های پا شود. معمولا کسانی که در طول روز پیاده روی های طولانی دارند و یا به انجام کارهای سنگین می پردازند بیشتر در معرض این عارضه قرار می گیرند. گاهی اوقات هم ایستادن های طولانی مدت به خاطر انجام یکسری کارهای شغلی در طول شبانه روز می تواند موجب بروز چنین عارضه ای در طول شب شود.

عدم فعالیت جسمانی در طول روز

یکی دیگر از دلایل رایج گرفتگی عضلات پا در خواب، نشستن های طولانی مدت و عدم فعالیت های جسمانی فرد در طول روز است. محققان طی تحقیقاتی که در این راستا انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند افرادی که در طول روز به طور طولانی مدت بنشیند و هیچ گونه فعالیت جسمانی نداشته باشد هیچ گونه کششی میان عضلات پای آن ها ایجاد نمی شود. در نتیجه احتمال اسپاسم عضلانی در آن ها بیشتر خواهد بود.

وضعیت بدن

قرارگیری بدن در یک حالت خاص و یکنواخت باعث عدم تحرک کافی و گردش خون در نقاط مختلف بدن به ویژه پاها می شود. به عنوان مثال قرار دادن پاها روی هم برای مدت زمان طولانی هم باعث بی حس شدن آن ها برای چند ثانیه می شود و هم موجب رگ به رگ شدن آن ها در هنگام خواب شبانه می گردد. زمانی که فرد دچار این وضعیت می شود بهترین کار این است که بدن خود را به طور کامل بکشد گرفتگی میان عضلات ماهیچه های پا برطرف گردد.

بالا رفتن سن

بالا رفتن سن یکی دیگر از عوامل احتمال گرفتگی عضلات پا در خواب می باشد. بر اساس مطالعاتی که در این باره انجام شده حدود 40 درصد از کسانی که به این عارضه دچار می شوند بیشتر از 50 سال سن دارند.

اختلالات پزشکی (ابتلا به بیماری خاص)

در برخی شرایط ابتلا به اختلالات پزشکی با بیماری های خاص ممکن است ریسک گرفتگی عضلات پا در خواب شبانه را در فرد افزایش دهد. برخی از این اختلالات پزشکی عبارتند از:

• دیابت
• نارسایی کلیوی
• بیماری های قلبی عروقی
• اختلالات عصبی و آسیب دیدگی عصب
• صافی کف پا
• کم کاری تیروئید
• تنگی کانال نخاع
• و…

چنانچه افرادی که به اختلال مداوم اسپاسم عضلانی دچار می شوند و به هر یک از این اختلالات مبتلا هستید لازم است در اسرع وقت برای معاینات پزشکی اقدام کنند.

عوارض جانبی داروها

یکی از عوارض جانبی مصرف برخی از داروها ممکن است گرفتگی و اسپاسم عضلانی باشد. اگرچه این مسئله در مورد همه داروها صدق نمی کند. مصرف برخی از داروهایی که ممکن است باعث گرفتگی ماهیچه های بدن به ویژه ناحیه پا شوند عبارتند از:

• داروهای کنترل فشار خون
• داروهای ضد افسردگی
• قرص های ضد تشنج
• قرص های آرام بخش
• داروهای مخصوص دیابت
• و…

کمبود آب مورد نیاز بدن

بی شک تامین آب مورد نیاز بدن هم موجب سلامت ذهن می شود و هم عملکرد ارگان های بدن از جمله ماهیچه های پا را بهبود می بخشد. از آنجایی بیش از 70 درصد عضلات بدن را آب تشکیل می دهد لذا برای انبساط و انقباض بهتر ماهیچه ها و نیز گردش مناسب مواد مغذی در آن ها نیاز است تا به مقدار کافی آب بدن تامین گردد.

چنانچه بافت عضلانی بدن از آب کافی محروم باشند این مسئله موجب بهم خوردن تعادل الکترولیت های بدن شده و در نتیجه عملکرد آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. در چنین مواقعی احتمال بروز گرفتگی عضلات پا در خواب شبانه افزایش می یابد.

کمبود ویتامین ها و مواد معدنی در بدن

هر یک از ویتامین های موجود در بدن وظیفه خاصی را بر عهده دارند. به عنوان مثال سدیم موجود در بدن وظیفه برقراری تعادل میان مایعات بدن را برعهده دارد. پتاسیم یکی از الکترولیت های بسیار مهم در بدن می باشد که نقش مهمی را در تمامی بافت های عضلانی بدن برعهده دارد. همچنین ویتامین های گروه به علل خصوص ویتامین ب 12 تاثیر مستقیمی بر روی عملکرد ماهیچه های بدن دارند. از این رو کمبود هر یک از این ویتامین ها و مواد معدنی می تواند موجب بروز بسیاری از مشکلات به ویژه گرفتگی عضلات در ناحیه پا شود.

چه موقع برای گرفتگی عضلات پا باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگرچه گرفتگی عضلات پا در هنگام خواب شبانه ممکن است تنها چند ثانیه طول بکشد اما گاهی این وضعیت برای خیلی از افراد ناراحت کننده بوده و با درد شدیدی همراه است. چنانچه فرد به طور مداوم و طولانی مدت به این عارضه دچار شوند و راهکارهای خانگی هم برای برطرف کردن آن موثر نباشند در این صورت ممکن است وضعیت کمی نگران کننده باشد.

بنابراین برای بررسی دلایل و عوامل احتمالی اسپاسم عضلانی پا و انجام اقدامات درمانی لازم، بهتر است به پزشک مراجعه گردد. زیرا ممکن است در صورت تکرار بیش از حد این عارضه، گرفتگی عضلات به سایر بخش های بدن نیز سرایت کند. با مراجعه به پزشک، ابتدا دلایل احتمالی بروز این عارضه و یا اختلالات مرتبط با آن بررسی شده سپس برای بهبود آن روش های درمانی مربوطه تجویز می شود.

راه های جلوگیری عضلات پا در خواب

با چه روش هایی می توانیم از گرفتگی عضلات پا در خواب جلوگیری کنیم؟ روش های خانگی برای پیشگیری از گرفتگی عضلات پا در خواب و یا تسکین درد ناشی از بروز آن وجود دارند. به زیر به چند مورد از آن ها اشاره خواهیم کرد:

• به مقدار کافی آب و مایعات بنوشید
• در طول روز به مدت چند دقیقه حرکات کششی پا را انجام دهید
• ورزش هایی را در خانه انجام دهید که باعث گردش خون در ماهیچه های بدن شده و انعطاف پذیری خون را بالا می برند
• سعی کنید در طول روز هیدراته بمانید
• از رژیم غذایی متعادل پیروی کنید
• برای تامین الکترولیت و مواد معدنی مورد نیاز بدن از خوردن ویتامین ها غافل نشوید
• مصرف کافئین در طول روز را کم کنید. چرا که کافئین موجب ایجاد کم آبی در بدن می شود
• کفش مناسب بپوشید
• از پوشیدن لباس های تنگ که مانع جریان خون در بدن می شوند خودداری کنید

روش های درمان گرفتگی عضلات پا

طبق تحقیقاتی که انجام شده برای درمان سریع گرفتگی عضلات پا در خواب هیچ گونه دارویی توصیه نمی شود. چنانچه با ایجاد اسپاسم عضلانی، انقباض به وجود آمده در ماهیچه ها زیاد باشد و باعث بروز درد و ناراحتی شدید در فرد شود برای بهبود و رفع این مشکل می توان از داروهای مسکن استفاده کرد.

در گذشته برای بهبود این عارضه اغلب داروی کوئینین استفاده می شد. اما امروزه به دلیل اثبات عوارض جانبی شدید و تداخلات دارویی خطرناک آن، مصرف این قرص برای تسکین دردهای عضلانی منع شده است.

درمان سریع گرفتگی عضلات پا

یکی از راه حل های فوری برای درمان گرفتگی عضلات پا که هم بسیار سریع اثر می کند و هم مانع از بروز مجدد این عارضه می شود این است که ماهیچه ای که بافت عضلانی آن دچار انقباض شده را گرم کرده و سپس آرام آرام ماساژ دهید. یکی از راه حل های بسیار ساده و موثر برای درمان این مشکل استفاده از دوش آب گرم و ماساژ دادن عضله گرفته می باشد. بر اساس تحقیقاتی که انجام شده استفاده از این روش برای درمان سریع گرفتگی و اسپاسم عضلانی پا معجزه می کند.

چه وقت فیزیوتراپی برای درمان عضلات توصیه می شود؟

زمانی که گرفتگی عضلات پا دائمی شد و به طور متداولی با درد و احساس ناراحتی شدید در فرد بروز پیدا کرد به نحوی که موجبات اختلال در خواب شبانه را هم فراهم آورد در چنین شرایطی پزشکان اصلاح رژیم غذایی را به همراه یک سری روش های درمانی را تجویز می کنند. فیزیوتراپی یکی از روش های درمانی در زمینه بررسی و ارزیابی اختلالات فیزیکی است که می تواند در درمان بسیاری از مشکلات عضلات از جمله بدشکلی مفصل، پارگی عضله، گرفتگی عضلات و… موثر باشد.

مصرف داروهای ضد التهاب برای درمان گرفتگی عضلات پا

اگر انقباض و گرفتگی عضلات پا بسیار شدید باشد بنا به تجویز پزشک، بیمار می تواند از روش دارو درمانی استفاده کند. اگرچه مصرف برخی از داروهای خاص می تواند گرفتگی و اسپاسم عضلانی را تشدید کند اما در مقابل هم می توان از داروها و محصولات ضد التهاب برای رفع این مشکل استفاده کرد. البته مصرف هرگونه دارو بایستی زیر نظر پزشک متخصص صورت گیرد.

بنا به تحقیقات انجام شده مصرف برخی از داروهای ضد التهابی مانند مانند قرص های خوراکی و ژل موضوعی می تواند نتایج خوبی را در جهت رفع گرفتگی عضلات پا به وجود آورد.