اختلال اضطراب اجتماعی و راه های درمان آن
همه ما گاهی در موقعیت های اجتماعی، ترس و اضطراب را تجربه می کنیم. اما این اضطراب ها گذرا هستند و قابل کنترل و مدیریت می باشند. مانند: سخنرانی کردن در جمع یا حضور در یک قرار ملاقات مهم.
اما در اختلال اضطراب اجتماعی یا هراس اجتماعی، تعاملات روزمره و عادی هم باعث اضطراب شدید، ترس و نگرانی از قضاوت و احساس شرم می شود. افراد مبتلا به این اختلال به صورت مداوم از اینکه مورد قضاوت دیگران قرار بگیرند، تایید نشوند یا مسخره و تحقیر شوند می ترسند.
آن ها معمولا از چند روز یا حتی چند هفته قبل از این که در موقعیتی که ازآن می ترسند قرار بگیرند، دچار افسردگی، دلشوره و اعتماد به نفس پایین می شوند. انجام کارهایی مانند برقراری ارتباط چشمی و مکالمه های کوتاه، که به نظر دیگران کارهای ساده ای هستند برای این افراد بسیار سخت است.
اختلال اضطراب اجتماعی شامل ترس، اضطراب و گوشه گیری است که فعالیت های روزمره، روابط، کار، مدرسه و… را تحت تاثیر قرار می دهد.
بیش از 15 تا 25 درصد از افراد جامعه درگیر اختلال اضطراب اجتماعی هستند و با وجود درمان های موثر برای این اختلال، فقط 5 درصد از این افراد برای درمان به متخصص مراجعه می کنند و اکثر آن ها با این مشکل زندگی می کنند.
عوامل به وجود آمدن اضطراب اجتماعی
1. عوامل ژنتیکی
ژنتیک سهم قابل توجهی در بروز اختلال اضطراب اجتماعی دارد و در حدود 30 تا 40 درصد تخمین زده شده است. یعنی تقریبا یک سوم دلایل اساسی اختلال اضطراب اجتماعی ناشی از وراثت می شوند. اگر یکی از بستگان درجه یک فردی مبتلا به اضطراب اجتماعی باشد، احتمال ابتلای او به این اختلال 2 تا 6 برابر بیشتر می شود.
1. محیط
خانواده می تواند نقش بسیار موثری در ابتلای فرد به این اختلال داشته باشد و ممکن است اگر یکی از والدین مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی باشد، کودک این رفتار را از والدین خود به عنوان الگو یاد بگیرد. فرزندانی که والدین کنترل گر دارند یا والدینی بیش از حد محتاط دارند، بیشتر به این اختلال مبتلا می شوند.
همچنین تجربه های منفی مانند درگیری های خانوادگی، سوء استفاده جنسی و… ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد. کودکانی که والدین کنترل گر یا عصبی دارند بیشتر به این اختلال مبتلا می شوند.
2. عوامل بیولوژیکی
بعضی قسمت های مغز در اضطراب دخیل هستند. برای مثال ساقه ی مغز، ضربان قلب و تنفس را کنترل می کند. قشر پیش پیشانی به ارزیابی خطر کمک می کند. و قشر حرکتی نیز ماهیچه ها را کنترل می کند. همچنین افزایش جریان خون به بخشی از سیستم لیمبیک که عامل ترس است در تصاویر مغزی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی دیده شده است.
مطلب مشابه: اختلال چند شخصیتی چیست، چه نشانه هایی دارد و چطور درمان می شود؟
انواع اضطراب اجتماعی
1. اضطراب اجتماعی خاص (SAD)
این افراد از دیده شدن، ملاقات با افراد و یا صحبت در حضور گروهی از افراد می ترسند.
میانگین سن شروع این اختلال، 31 سال است.
2. اضطراب اجتماعی فراگیر (GAD)
اکثر افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، نوع فراگیر این اختلال را دارند، این افراد در بسیاری از موقعیت ها مضطرب، نگران، عصبی و ناراحت هستند و احساس حقارت و شرمساری می کنند.
تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی
برای بررسی اختلال اضطراب اجتماعی هیچ آزمایش پزشکی وجود ندارد. در مرحله اول پزشک عمومی ممکن است سوابق پزشکی فرد را بررسی کند و فرد را به لحاظ جسمی معاینه کند تا تایید کند که علائمی که شخص دارد، علت های جسمی و فیزیولوژیک ندارد و مشکل او یک نوع اختلال روانی است.
سپس پزشک می تواند فرد را به یک متخصص ارجاع دهد. متخصص معمولا از فرد سوالاتی درباره ی علائم او مانند زمان بروز علائم، تعداد دفعات بروز و شروع آن می پرسد. متخصصان روان پزشکی و روان شناسی از معیار های راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی برای تشخیص وضعیت سلامت روانی افراد، مانند اختلال اضطراب اجتماعی استفاده می کنند.
معیارهای تشخیصی اختلال اضطراب اجتماعی:
ترس مداوم از چند موقعیت اجتماعی مختلف که ممکن است شامل قضاوت شدن یا بازخواست شدن از طرف دیگران باشد. مانند تعاملات اجتماعی، گفت و گو و اجرای سخنرانی در مقابل دیگران.
این ترس و اضطراب دائمی است و زندگی روزمره را مختل می کند. تجربه علائمی که به مدت 6 ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد، باعث ناراحتی قابل توجهی می شود یا به کار، زندگی اجتماعی و تحصیلات فرد آسیب می رساند.
علائم اضطراب اجتماعی
1.علائم جسمانی
- لرزش صدا یا دست و پا
- سرگیجه یا سیاهی رفتن چشم
- برافروختگی
- تعریق
- نفس تنگی
- افزایش ضربان قلب
- حالت تهوع و دل پیچه
- سرخ شدن از خجالت
- تنش عضلانی
- احساس فراموشی یا خالی شدن یک باره ذهن
- بغض کردن از شدت ناراحتی
2.علائم احساسی و رفتاری
- ترس از ارتباط برقرار کردن و صحبت کردن
- ترس از مرکز توجه بودن
- ترس از قضاوت شدن
- نگرانی از تحقیر شدن یا مسخره شدن
- نگرانی بیش از حد نسبت به ظاهر خود
- دلشوره و اضطراب
- ترس از این که دیگران متوجه اضطراب او شوند
- تجزیه و تحلیل مداوم خود
مطلب مشابه: اختلال دو قطبی چیست + دلایل، نشانه ها و درمان این مشکل روانی
موقعیت هایی که باعث بروز اضطراب اجتماعی می شود
- مکالمه تلفنی به خصوص در حضور دیگران
- مورد قضاوت منفی دیگران قرار گرفتن
- ملاقات با دیگران به خصوص برای اولین بار
- برقراری تماس تصویری با دیگران
- دعوت شدن برای مهمانی یا دعوت کردن مهمان
- مرکز توجه قرار گرفتن
- خوردن و آشامیدن در حضور دیگران
- در مواقع اظهار نظر و پاسخ دادن به خصوص در جمع
تبعات اختلال اضطرب اجتماعی در زندگی
- افسردگی
- مهارت های اجتماعی پایین
- دفاع نکردن از حق خود
- انتقاد ناپذیر
- انزوا
- سوء مصرف مواد مخدر و الکل
- فکر کردن به خودکشی
درمان اضطراب اجتماعی
بازسازی شناختی
افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی درباره توانایی های خود افکار غیر منطقی و ناسازگارانه دارند. این افکار ممکن است مانع پیشرفت آن ها شود. طبق توجیهات شناختی، افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی نمی توانند توجه خود را از انتقاد مورد انتظار دور کنند و آن را بر عملکردشان متمرکز کنند.
این افراد می ترسند هنگام سخنرانی یا انجام کار در حضور دیگران دچار اشتباه شوند و هر بار ترس آن ها عمیق تر می شود و به تدریج از موقعیت های مشابه دوری می کنند. حتی اگر فرد تمرین زیادی داشته باشد که مرتکب اشتباه نشود، ناخوشایند بودن موقعیت آنقدر شدید است که باعث می شود از تکرار آن اجتناب کند.
تمرینات بازسازی شناختی مجموعه ای از تمرینات است که از آن ها برای یافتن افکار منفی، بررسی آن ها و جایگزین کردن افکار مثبت با آن ها استفاده می شود. این تمرینات تاثیر زیادی در درمان اختلال اضطراب اجتماعی دارند.
درمان الگوهای رفتاری
افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی باید روش های تازه فکر کردن به تعامل شان با دیگران را پرورش دهند. همراه کردن فنونی مانند بازسازی شناختی با مواجهه واقعی می تواند نتایج عالی داشته باشد.
رویکرد درمانی دیگر عبارت است از آموزش مهارت های اجتماعی برای کمک به افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی تا روش هایی را برای مقابله کردن با استرس میان فردی یاد بگیرند. به طوری که بتوانند در تعامل شان احساس آرامش و امنیت بیشتری داشته باشند.
مطلب مشابه: اطلاعاتی در مورد اختلال شخصیت مرزی و تشخیص آن
رفتار درمانی
یکی از رایج ترین روش های رفتار درمانی، حساسیت زدایی منظم است. در این شکل از رفتار درمانی بیمار به صورت پیاپی در معرض فهرست از پیش تعیین شده ای از محرک های برانگیزاننده اضطراب قرار می گیرد، که شدت ترس حاصل از آن ها از حداقل تا حداکثر مرتب شده است.
از طریق استفاده از دارو های آرام بخش و آموزش آرام سازی عضلات، بیمار یاد می گیرد که چگونه استراحت و آرامش روانی و جسمی را در خود القا کند. بعد از کسب مهارت در این نوع فنون، به بیمار یاد داده می شود که از آن ها برای القای آرام سازی در هنگام مواجهه با هر کدام از محرک های بر انگیزاننده اضطراب استفاده کند.
وقتی به این ترتیب حساسیت بیمار نسبت به یک محرک از بین رفت با محرک بعدی مواجه می شود تا سرانجام آنچه که قبلا بیشترین اضطراب را در او ایجاد می کرد، هیچ تاثیر ناخوشایندی در او نداشته باشد.
درمان از طریق مواجهه
در این روش درمان، روان درمانگر سعی می کند با قرار دادن شما در شرایطی که در آن دچار اضطراب می شوید، به درمان اضطراب اجتماعی تان کمک کند. مواجهه به دو شکل تصور کردن و یا تجربه کردن موقعیت استرس زا انجام می شود.
روان درمانگر در مراحل اول سعی می کند تا شرایط را برای شما شبیه سازی کند و سپس به تدریج شما را با موقعیت های زندگی واقعی روبرو می کند. این روش به شما کمک می کند تا به جای اجتناب از موقعیت ها، به تدریج با موقعیت های اجتماعی روبرو شوید.
گروه درمانی
در کلینیک های روانشناسی گروه درمانی را نیز برای افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی ارائه می دهند. روش گروه درمانی به افراد کمک می کند روش ها و مهارت های اجتماعی را برای تعامل با یکدیگر در محیط های اجتماعی یاد بگیرند. علاوه بر این، تجربه ها و راهکار های مفید را با هم به اشتراک می گذارند.
شرکت در گروه درمانی با افراد دیگر که ترس مشابهی دارند ممکن است باعث شود کم تر احساس تنهایی کنید و به شما فرصتی می دهد تا مهارت های جدید خود را از طریق نقش آفرینی تمرین کنید. این برنامه ها ترکیبی از گروه های روان پویشی، شناختی رفتاری و ذهن آگاهی/ آرام سازی را فراهم می کنند تا افراد یک تجربه درمانی کامل و جامع برای بهبود سریع داشته باشند.
روان درمانی مبتنی بر بینش
این رویکرد، فرد مبتلا به اضطراب اجتماعی را قادر به فهم نقش مقاومت می سازد و موجب می شود که فرد به دنبال روش های سالمی برای برخورد با محرک های اضطراب آور محیط برود.
درمان دارویی
اگر وضعیت شما با درمان و تغییر روش زندگی بهبود نیابد، درمانگر شما ممکن است دارو هایی برای درمان اضطراب و افسردگی تجویز کند. داروهایی مانند سرترالین (زولوفت) و پاروکستین و بنزودیازپین ها موثر واقع می شوند، به خصوص زمانی که با درمان شناختی رفتاری ترکیب شده باشند.
این داروها اختلال اضطراب اجتماعی را درمان نمی کنند. با این حال با کمک این داروها علائم شما بهبود می یابند و همچنین به شما در بهبود عملکرد روزمره کمک می کنند. ممکن است مصرف دارو برای بهبود عملکرد شما سه ماه طول بکشد.
سخن پایانی
اختلال اضطراب اجتماعی یک اختلال نسبتا شایع می باشد که در صورت درمان نشدن می تواند زندگی فرد را مختل کند. درمان اضطراب اجتماعی آنی نیست و یک راه حل برای همه افراد مناسب نیست. روش درمان باید متناسب با نیاز هر بیمار باشد.
درمانگر و بیمار باید برای تعیین موثر ترین راه با هم همکاری کنند و به ارزیابی میزان تاثیر روش درمان بپردازند. به این دلیل که واکنش بیمار به درمان متفاوت است، برنامه درمان باید با آزمون و خطا تنظیم شود. بنابراین افراد مبتلا می توانند با مداخله ی موثر که می تواند شامل گفتار درمانی یا دارو درمانی و یا هر دو باشد، کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
مطلب مشابه: اختلال سایکوتیک + ویژگی های این بیماری و دلایل بروز این اختلال روانی
