انواع هورمون زنانه و نقش تاثیر هر کدام بر بدن زن
هورمون ها، در بدن هر خانومی به صورت منحصر به فرد وجود دارند؛ اثرات این هورمون ها برای تنظیم تعادل کیفیت عملکرد بدن ضروری می باشد، کاهش یا افزایش هورمون های موجود در بدن هر فرد می تواند منجر به بروز برخی از بیماری ها شود و تاثیرات بسزایی را بر تغییر و تحولات بدن بگذارد.
فهرست موضوعات این مطلب
انواع هورمون زنانه
میزان هورمون های بدن انسان بر اثر عوامل مختلفی در طول زندگی تغییر می کند که در ادامه مقاله به این عوامل می پردازیم؛اگر شما هم جزو بانوانی هستید که شناخت هورمون های بدن زنان برایتان مهم است و شما را به سوی رفتارهای آگاهانه سوق می دهد، در مقاله همراه ما باشید تا در ارتباط با هورمون های زنانه و تغییرات آن ها در دوره های مختلف زندگی صحبت کنیم.
هورمون و ماهیت آن
هورمون ها در واقع مواد و پیام رسان های شیمیایی هستند که در خون هر انسانی به صورت اندک ترشح می شوند و سپس از طریق خون به سایر اندام و دستگاه ها انتقال می یابند تا عملکرد خود را در بدن اجرا نمایند؛ در بدن بانوان هورمون های فراوانی وجود دارد که هر کدام از این هورمون ها بر قسمت های مختلف بدن تاثیر می گذارند.
از جمله این تاثیرات می توان به رشد و نمو ، سوخت و ساز بدن در هنگام مصرف مواد غذایی، کارکرد و سلامت جنسی ، کارکرد خلق و خوی و حفظ دمای بدن اشاره نمود؛علاوه بر موارد نام برده شده در این مقاله، هورمون های موجود در بدن هر خانوم می تواند بر سلامت جسمانی، میزان انرژی، روحیه و میزان وزن آن تاثیر گذار باشد.
دو مورد از اصلی ترین هورمون های بدن خانم ها، یعنی هورمون استروژن و پروژسترون تاثیرات فراوانی در فرایند باروری از دوره عادت ماهانه تا دوره بارداری و یائسگی می گذارند؛ همچنین تغییرات زیادی را در میل جنسی خانم ایجاد می کنند؛از اصلی ترین مشکلات عدم تعادل هورمونی، می توان به ناباروری اشاره نمود در ادامه مقاله بیشتر به این موارد خواهیم پرداخت.
محل ترشح هورمون ها
هورمون ها از غددی در بدن ترشح می شوند که فاقد مجرا هستند،به همین دلیل به صورت مستقیم در خون جریان می یابند؛ بعضی از این غدد عبارتند از: غده تیموس،غده تیروئید، غدد فوق کلیوی، پانکراس ،تخمدان‌ها، غده پینه آل و غده هیپوفیز، این غدد به صورت اندک هورمون ها را به درون خون ترشح می کنند؛ اما لازم است بدانید همین میزان اندک هورمون، برای حفظ تعادل وضعیت بدن ضروری است و نبود آن بدن را با مشکلات متفاوتی مواجه کند.
هورمون های زنانه و اثرات آنها
همانگونه که قبلا در این مقاله اشاره شد، وجود هورمون ها حتی با اندازه اندک برای بدن بسیار ضروری است؛ هورمون های زنانه نیز نقش و عملکرد ضروری در سلامت جنس، تولید مثل و رشد دارند که در دوره های مختلف زندگی بانوان دستخوش تغییرات خواهند شد.
غدد فوق کلیوی مهمترین تولید کنندگان هورمون های زنانه در تخمدان ها هستند و نقش بسزایی در تولید مثل بانوان دارند؛ در خانم ها ، هورمون های جنسی باعث ایجاد تغییراتی همچون کاهش و افزایش میل جنسی، تولید مثل، بلوغ ، رشد استخوان، تنظیم سطح کلسترول، رشد مو و همچنین تعادل چربی در بدن می شوند.
عوامل تاثیرگذار بر هورمون های زنانه
سطح هورمون های زنانه در دوره‌های مختلف زندگی نوسانات زیادی دارد؛ همانطور که قبل تز اشاره کردیم، عدم تعادل هورمون های زنانه بر تولید مثل، پوست و مو و همچنین ناباروری تاثیر می گذارد؛ عوامل زیادی ممکن است زنانه را دچار اینگونه نوسانات کند که از این عوامل می توان به عادت ماهانه، افرایش سن،دوره بارداری، انواع داروها، فشار روانی یا افسردگی و یائسگی اشاره نمود.
هورمون های زنانه و اقسام آن
هورمون های زنانه، که با نام استروئید جنسی نیز شناخته می شوند، انواع مختلفی دارند؛همانگونه که قبل‌تر اشاره شد، مهم ترین و اصلی ترین تولید کنندگان اینگونه هورمون های جنسی در بدن خانم ها، تخمدان ها و غدد فوق کلیوی هستند.
هورمون های جنسی زنانه به سه نوع استروژن ، پروژسترون و میزان اندکی تستوسترون تقسیم می شوند؛ در ادامه مقاله به معرفی هر یک از این هورمون های زنانه و نقش آنها در تعادل وضعیت بدن می پردازیم.
1-استروژن
یکی از مهم ترین و معروف ترین هورمون های زنانه، هورمون استروژن است؛ میزان زیادی از این هورمون در تخمدان‌ها تولید و سپس از طرق خون به سایر قسمت های بدن انتقال می یابد؛ علاوه بر تخمدان ها، هورمون استروژن در غدد فوق کلیوی و سلول های چربی نیز تولید می شود، اصلی ترین انواع استروژن که در بدن بانوان وجود دارند؛عبارتند از:
استرون: استرون یکی از ضعیف ترین انواع استروژن است، این هورمون در بدن به عنوان یکی از هورمون های پیش ساز مشغول فعالیت است.
استرادیول: استرادیول از اصلی ترین انواع هورمون استروژن است، این نوع مسئولیت بسیاری را در بدن زنان بر عهده دارد.
استریول:استریول مانند استرون یکی از انواع ضعیف هورمون استروژن است، این نوع به صورت عمده در ایام بارداری تولید می شود.
استترول:استترول نیز از انواع ضعیف هورمون استروژن بشمار می رود، این نوع همچون استریول در دوران بارداری تولید می شود؛ یکی از نکات جالب در ارتباط با این نوع، تولید آن توسط کبد جنین است.
2-پروژسترون
هورمون پروژسترون در آقایان و در خانم ها وجود دارد،این هورمون ها از طریق غدد فوق کلیه و جفت تولید می شود؛ پروژسترون برای ثبات چرخه عادت ماهانه خانم ها و همچنین بارداری موثر است، میزان هورمون پروژسترون در دوره تخمک گذاری به بالاترین حد خود می رسد؛ اگر این هورمون در بدن خانم ها کاهش یابد باعث بروز مشکلاتی همچون ناباروری، اختلال در چرخه عادت ماهانه و احتمالاً افزایش مشکلات در زمان بارداری خواهد شد.
مطلب مشابه: استفاده از روغن های گیاهی برای تعادل هورمونی زنان
3-تستوسترون
هورمون تسترون یکی از هورمون های مهم مردانه است، اما میزان اندکی از آن در بدنه بانوان نیز تولید می شود؛ این هورمون با عمل کرده فوق العاده خود در بدن خانم ها باعث تنظیم چرخه عادت ماهانه ، ثبات میل جنسی و همچنین رشد و استحکام استخوان ها می شود،این هورمون انرژی، عملکرد بهتر ذهنی و چربی سوزی را برای بانوان در پی دارد؛ غدد فوق کلیوی و تخمدان ها تولید هورمون تستسترون در بدن را بر عهده دارند.
نقش هورمون های زنانه در دوره های مختلف
هورمون های زنانه در هر دوره مسئولیت منحصر به فردی را بر عهده دارند و به همین خاطر ترشح می شوند، در ادامه مقاله قصد داریم هر یک از این دوره ها را مورد بررسی قرار دهیم.
1-هورمون های زنانه و بلوغ
بانوان به صورت معمول از سن ۸تا ۱۳ سالگی به دوره بلوغ خود پا می گذارند، جالب است بدانید بلوغ در افراد زمانی پدیدار می شود که سطح هورمون های بدن به سرعت افزایش یابد،در این دوره بدن زنان میزان زیادی استروژن و پروژسترون ترشح می کند.
در دوره بلوغ غده هیپوفیز هورمون محرک فولیکول تولید می کند و باعث تولید بیش از حد استروژن ، پروژسترون و تستوسترون در بدن بانوان می شود؛ هر یک از این هورمون ها مسئولیتی در دوره بلوغ برعهده دارند و باعث تغییرات فیزیکی از جمله:
- افزایش رشد سینه ها
- افزایش سلول های چربی در ران و باسن رشد موهای زائد بدن در نواحی پا، زیر بغل و ناحیه تناسلی
- شروع دوره عادت ماهانه بانوان
- جهش رشد و نمو
- افزایش پهنای لگن و باسن
- بلوغ در دستگاه تناسلی زنانه، تخمدان ها و رحم
- رشد قد
2-هورمون های زنانه و چرخه قاعدگی
شروع دوره قاعدگی معمولا در سنین ۱۲ تا ۱۳ سالگی رخ می دهد، هنگامی که فرد برای اولین بار دوره عادت ماهانه را تجربه می کند،مِنارک نام دارد؛ تجربه این دوره ممکن است از سن ۸ سالگی تا ۱۵ سالگی به طول انجامد.
بیشتر خانم ها از زمان اولین دوره عادت ماهانه تا زمانی که دچار یائسگی شوند، عادت ماهانه منظمی دارند؛ این چرخه به صورت معمول ۲۸ روز است، اما می‌تواند ۲۴ تا ۳۶ روز نیز بسته به بدن هر خانوم تغییر کند؛ چرخه عادت ماهانه در سه مرحله اتفاق می افتد که در ادامه مقاله به آنها می پردازیم:
مرحله نخست ( فولیکولی)
نخستین روز از شروع عادت ماهانه، آغاز چرخه قاعدگی است؛ در این دوران خون به کمک رحم از واژن خارج می شود،در دوره قاعدگی میزان استروژن و پروژسترون بسیار کاهش می یابد به همین خاطر در این دوره شاهد تغییرات خلق و خو و تحریک پذیری شدیدی از سمت بانوان هستیم.
غده هیپوفیز مسئول آزادسازی هورمون لوتئینه کننده و هورمون محرک فولیکولی می باشد، این عمل باعث افزایش میزان استروژن و فولیکول در تخمدان ها می شود، آزاد سازی هورمون لوتئینه کننده و محرک فولیکولی باعث رشد تخمک جدید می شود و با ایجاد این تخمک ها سطح استروژن افزایش می یابد،افزایش میزان استروژن باعث افزایش و آزادسازی اندروفین می شود که در روز های آخر چرخه قاعدگی، سطح انرژی و عملکرد شناختی خانم ها را بهبود می بخشد.
یکی دیگر از عملکردهای افزایش سطح استروژن در بدن بانوان، تقویت بافت درونی رحم است تا خانم ها را برای بارداری احتمالی آماده کند.
مطلب مشابه: اطلاعاتی در مورد هورمون پرولاکتین و نشانه های طبیعی بودن میزان آن در زنان و مردان
مرحله دوم( تخمک گذاری)
در مرحله دوم یعنی تخمک گذاری ، میزان استروژن و هورمون لوتئینه کننده به صورت چشمگیری افزایش می یابد، این افزایش منجر به دریده شدن فولیکول و آزاد سازی تخمک از تخمدان می شود.
تخمک ها می توانند به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از خروج به حیات خود ادامه دهند، تنها هنگامی که باروری تخمک می تواند رخ دهد؛ در همین زمان خواهد بود.
مرحله سوم( لوتئال)
در این مرحله تخمک از تخمدان و به وسیله لوله فالوپ به سوی رحم راهی می شود، در این مرحله دریده شدن فولیکول باعث آزاد سازی پروژسترون می شود که بافت دهانه رحم را ضخیم می کند، این عمل رحم را برای جذب تخمک بارور شده آماده می سازد؛ هنگامی که تخمک به انتهای لوله فالوپ رسید به دیواره رحم می چسبد.
در این مرحله تخمک بارور نشده منجر به کاهش میزان هورمون های استروژن و پروژسترون می شود، در نهایت شروع قاعدگی اتفاق می افتد؛تخمک های بارور نشده و بافت موجود در سطح رحم،در زمان قاعدگی از طریق واژن خارج می شوند.
3-هورمون های زنانه و بارداری
شروع بارداری هنگامی است که تخمک بارور شده بر روی دیواره رحم بچسبد و به اصطلاح معروف لانه گزینی کند، در این هنگام جفت شروع رشد و نمو کرده و برخی از هورمون ها همچون پروژسترون، hcg و ریلاکسین را تولید می کند؛ در هفته های آغازین بارداری سطح پروژسترون به صورت مداوم افزایش می یابد که باعث ضخیم شدن دهانه رحم و تشکیل مایع مخاطی می شود.
تولید هورمون ریلاکسین، منجر به جلوگیری از ایجاد انقباض های رحمی می شود و به تاندون های لگن و رباط ها نیز کمک فراوانی می کند،افزایش هورمون اچ سی دی باعث رشد چشمگیر هورمون های استروژن و پروژسترون در بدن بانوان می شود؛ افزایش این هورمون ها باعث به وجود آمدن نشانه های اولیه بارداری همچون تهوع، افزایش دفعات ادرار و استفراغ می شود.
در مرحله بعدی یعنی سه ماه دوم،میزان هورمون های استروژن و پروژسترون افزایش می یابد،در این هنگام سلول های جفت آغاز به تولید لاکتوژن می کنند؛ این هورمون در سوخت و ساز بدن خانم ها و همچنین تغذیه جنین موثر است، در نهایت با پایان دوره بارداری سطح هورمون استروژن و پروژسترون کاهش پیدا کرده و به مقدار قبلی خود باز میگردد،بعد از پایان دوران بارداری و شروع دوره شیردهی میزان هورمون استروژن در بدن کاهش می یابد و منجر به جلوگیری از باروری می شود.
4-هورمون های زنانه و یائسگی
یائسگی یکی از اتفاقات طبیعی در طول دوران زندگی خانم ها می باشد، این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که چرخه عادت ماهانه متوقف شود و دیگر امکان بارداری وجود نداشته باشد؛ بانوان به صورت متوسط در سن ۵۲ سالگی دچار یائسگی می شوند؛ دوران پیش از قاعدگی به دلیل آخرین دفعات عادت ماهانه تغییرات و نوسانات زیادی را در سطح هورمون ها پدید می آورد و شامل علائمی از جمله:
- عادت ماهانه نامنظم
- تعریق زیاد و گرگرفتگی
- مشکلات خواب عمیق
- نوسانات عملکرد شناختی و خلق و خو
- خشکی واژن می شود.
طبق تحقیقات انجام شده، دوره پیش از یائسگی تا زمان یائسگی به صورت معمول به مدت چهار سال به طول می انجامد، اما با توجه به ویژگی های منحصر به فرد بدن هرخانم بین ۲ تا ۸ سال متغیر است؛ بر اساس گزارش سازمان سلامت زنان هر خانمی که یک سال کامل،عادت ماهانه منظم نداشته باشد یائسه بشمار می رود.
بعد از این دوره تخمدان ها میزان اندک از هورمون های استروژن و پروژسترون را به صورت ثابت تولید می کنند،میزان استروژن در این دوره بر کاهش میل جنسی و تراکم استخوان ها آنها تاثیر گذار است، نوسانات هورمونی در این دوره باعث ابتلا به بیماری های قلبی و سکته نیز خواهد شد.
5-هورمون های زنانه و میل جنسی
تمامی هورمون های زنانه ازجمله استروژن، پروژسترون و تستوسترون بر میل جنسی خانم ها موثر هستند، میزان بالای هورمون استروژن منجر به افزایش میل جنسی و در نتیجه روان تر بودن واژن خواهد بود؛ اما بلعکس افزایش هورمون پروژسترون منجر به کاهش میل جنسی می شود.
میزان هورمون تستسترون نیز منجر به کاهش میل جنسی در برخی از بانوان می شود،در تحقیقات به عمل آمده ، تستوسترون در جهت افزایش میل جنسی تاثیر ندارد اما از آن برای اثربخشی هورمون استروژن استفاده می کنند،که ممکن است برخی از عوارضی جانبی را به همراه داشته باشد ، از این عوارض می توان به بزرگ شدن کلیتوریس، افزایش موهای زائد، ریزش موی شدید و همچنین افزایش وزن اشاره کرد.
ناهماهنگی هورمون های زنانه و تاثیرات آن
تعادل در تولید و ترشح هورمون های زنانه برای حفظ سلامت کاملاً ضروری است، هر چند که در دوره های مختلف زندگی سطح این هورمون ها دچار نوسان و تغییر می شود، اما ناهماهنگی و عدم تعادل هورمون های زنانه در طولانی مدت باعث ایجاد مشکلات زیادی برای خانم ها می شود؛ از جمله نشانه های عدم تعادل هورمون ها در بدن خانم ها می توان به عادت ماهانه نامنظم، افزایش وزن، مشکلات دستگاه گوارش، تعریق زیاد گرگرفتگی، خشکی دستگاه تناسلی و واژن ،کاهش میل جنسی ،بروز مشکلات پوستی و آکنه، تغییرات خلق و خو، افزایش اضطراب و افسردگی و مشکلات خواب اشاره کرد.
ناهماهنگی هورمون های زنانه، می تواند به خاطر بیماری یا مصرف داروهای پزشکی باشد؛ به همین دلیل بهتر است بانوان در صورت مشاهده نشانه های شدیدتر به پزشک معالج مراجعه نمایند، در بیشتر بانوان عدم تعادل هورمون ها به دلیل تنبلی تخمدان، داروهای ضد بارداری، افزایش وزن، سرطان تخمدان ،یائسگی زودرس و استرس می باشد.
راهکار های طبیعی برای تعادل هورمون ها
1-هر انسان بالغی به حدود ۷ الی ۸ ساعت خواب کافی و مفید نیاز دارد، بهتر است برای تعادل هورمون و سلامت بدن خود این میزان از خواب را رعایت کنید ،کاهش یا افزایش میزان خواب بر هورمون های مختلف و همچنین ایجاد چاقی، دیابت و … تاثیر گذار است.
2-بهتر است قبل از خواب دستگاه هایی همچون تلویزیون و وسایلی که دارای صفحه نمایش با نور آبی هستند را خاموش کنید، زیرا خواب شما را، با اختلال مواجه می کنند و کمبود خواب باعث اختلال در استراحت دستگاه های بدن می شود و در نتیجه بر روی عملکرد هورمون ها در بدن تاثیر می گذارند.
3-در گام بعدی به سراغ ورزش و فعالیت بدنی بروید،گاهی اوقات کاهش وزن و فعالیت بدنی بر روی عادت ماهانه تاثیرات بسزایی می گذارد و هورمون های بدن را به تعادل می رساند، برای این اقدام نیاز به ورزش سنگین نیست و می توانید از ورزش های سبک شروع کنید.
4-یکی دیگر از عواملی که می تواند بر روی تعادل هورمون ها نقش داشته باشد، کاهش استرس و اضطراب است؛سعی کنید در طول شبانه روز با گوش دادن به موسیقی ملایم، دعا و عبادت ، فعالیت بدنی و یوگا استرس و اضطراب را از زندگی خود دور کنید.
5-بهتر است برای تعادل هورمون ها مصرف دخانیات و به خصوص سیگار را ترک کنید، زیرا دود آن بر تیروئید و غده هیپوفیز تاثیر می گذارد و تولید هورمون ها در بدن را با اختلال مواجه می کند، مصرف الکل نیز به کبد که مسئولیت تولید و ترشح چندین هورمون را بر عهده دارد، آسیب می رساند و عملکرد هورمون ها را دچار اختلال می کند.
در این مقاله سعی کردیم به معرفی هورمون های زنانه و تاثیرات آن در دوره های مختلف بپردازیم، در انتهای مقاله نیز راهکارهای طبیعی برای مقابله با عدم تعادل هورمون ها را ذکر کردیم؛ اگر شما هم به دنبال تعادل هورمون در بدن خود هستید، بهتر است به سمت و سوی سبک زندگی سالم و رژیم غذایی مناسب گام بردارید؛امیدواریم با مطالعه این مقاله به اطلاعات مفیدی در ارتباط با بدن خود دست یابید و به سوالات ذهنی خود پاسخ داده باشید.
مطلب مشابه: مشکلات هورمونی و هورمون درمانی خانم ها برای زندگی بهتر
