آنچه باید در مورد تفاوت فوبیا و ترس بدانید
در مورد تفاوت ترس با فوبیا باید گفت که ترس واکنش کاملا طبیعی و منظم است که ماهیتی حیاتی برای هر فرد دارد ولی فوبیا ترسی بیمارگونه و غیر منطقی است که فرد نسبت به خطرات غیر واقعی و غیر منطقی حس می کند.
تقریبا تمام افراد دارای بعضی از ترس های غیر منطقی هستند، مانند ترس از سوسک، ارتفاع، عنکبوت و … البته این نوع از ترس ها بیشتر خفیف هستند و زندگی عادی شخص را دچار اختلال نمی کنند. ولی اگر این ترس به اندازه ای شدید شود که بر شخص غلبه کند و باعث شود، رفتارهای غیر قابل کنترل از خود نشان دهد، دیگر طبیعی نیست و به فوبیا تبدیل می شود. در ادامه با تفوت میان فوبیا و ترس آشنا می شوید.
تفاوت فوبیا و ترس
ترس یکی از عکس العمل های ساز و کارهای دفاعی طبیعی بدن است که برای حفظ فرد از آسیب و خطر ایجاد می شود. ترس وقتی اتفاق می افتد که محرکی درونی یا بیرونی در مقابل فرد باشد. ترس پاسخی طبیعی به این محرک ها است. در صورتی که ترس از چیزی بیش از حد و غیر منطقی و تکرار شونده باشد باعث می شود که عملکرد فردی و زندگی روزمره این فرد دچار مشکلات و چالش هایی شود که در نهایت گفته می شود فرد دچار فوبیا است.
در فوبیا حتی اگر فرد قانع گردد که ترسش منطقی نیست، ولی باز هم نمی تواند ترس خود را کنترل کند. فوبیا و ترس بیش از حد واکنش های جسمی مانند تنفس بالا، بالا رفتن تپش قلب و بیشتر شدن سرعت نبض در شخص را به همراه داشته باشد.
فوبیا یا ترس بیمارگونه
فوبیا یا Phobia که با نام ترس بیمارگونه هم شناخته می شود در واقع نوعی اختلال اضطرابی است که در برگیرنده ترس های بیش از حد، غیر منطقی، پشت سر هم و کنترل نشدنی در یک موقعیت خاص یاچیزی خاص است. فوبیا واژه ای است با ریشه یونانی، فوبیوس یک از خدایان باستان بود که دشمنان خود را می ترساند. فوبیا در زمان برخورد با نوعی محرک به وجود می آید، محرک در واقع به معنی موقعیت یا چیزی است که پاسخی به شکل فرآیند روانی یا رفتاری به دنبال دارد.
در موقع فوبیا شخص دچار مشکلاتی به ویژه تنگی نفس، افزایش تپس قلب، خفگی، عرق کردن، از دست دادن کنترل، سرگیجه و دیگر موارد می شود. وقتی که ترس از چیزی یا یک موقعیت به شکل غیر منطقی برای 6 ماه یا بیشتر ادامه پیدا می کنید و فرد نتواند حس ترس خود را کنترل کند، در واقع دچار فوبیا می شود.
ترس و فوبیا
پس از آشنایی کوتاه با فوبیا در ادامه تفاوت میان فوبیا و ترس معمولی را توضیح می دهیم:
- فرق بین ترس و فوبیا در واقع تفاوت بین اقدامات طبیعی و غیر طبیعی می باشد که واکنش های غیر طبیعی در فوبیا اتفاق خواهد افتاد.
- ترس از خفیف تا معمولی طبقه بندی می گردد ولی فوبیا نوعی اختلال اضطرابی می باشد که به وحشت های شدید مربوط می گردد.
- فوبیا در خانم ها بیشتر از آقایان دیده می شود و حدود ۸ تا ۱۸ درصد افراد را درگیر می نماید ولی ترس نوعی تجربه عام است و برای همه اتفاق می افتد.
- فوبیا در واقع ریشه در کلمه Terror یعنی یک وحشت شدید داشته، اما ترس ریشه در کلمه danger یا همان خطر دارد.
- ترس اغلب خبر از یک خطر واقعی برای فرد دارد و برای زنده ماندن لازم می باشد، ولی فوبیا در زندگی فردی، اجتماعی و … افراد مشکل و اختلال ایجاد می نماید.
- خطر واقعی باعث ایجاد ترس می شود ولی در فوبیا خطر آنچنان هم در کمین نمی باشد که تصور می نمایید.
- در ترس زمانی که منبع ترس از بین رفت، این واکنش نیز برطرف خواهد شد، ولی اضطراب حاصل از فوبیا حداقل شش ماه طول خواهد کشید.
- دیگر تفاوت بین فوبیا و ترس این است که، ترس بیشتر از فوبیا یک غریزه مربوط است و پاسخی احساسی برای چیزهای آزار دهنده یا غیر آشنا به وجود می آورد.
- ترس را می توان به خوبی و راحتی مدیریت نمود و با انجام روتین های روزانه آن را برطرف نمود، ولی در فوبیا فرد نمی تواند ترس خود را کنترل نماید و برای اینکار به درمانگر نیاز دارد.
- فوبیا در قیاس با ترس، اغلب با اصطلاحاتی مثل کولروفوبیا(ترس از دلقک)، سوفوبیا (ترس از شبح) و پانوفوبیا (ترس از همه چیز) سر و کار دارد.
- دیگر تفاوت ترس با فوبیا این است که فوبیا تمرکز فرد را بر هم خواهد زد و افکار فرد را دائما درگیر می نماید، ولی در ترس اینطور نیست.
فوبیا در کودکان
ترس طبیعی در کودک دارای محدوده گسترده تری است. به این معنی که ترس هایی که برای بزرگسال فوبیا محسوب می شود، در کودک طبیعی است. مثلا بیشتر کودکان از تاریکی می ترسند و ممکن است چندین بار از پدر و مادر خود خواهش کنند که چراغ اتاق را روشن کنند، ولی این فوبیا به تاریکی به حساب نمی آید. بیشتر این کودکان زمانی که بزرگتر می شوند، ترس هایشان کمتر می شود و یا از بین می رود. در بازه های سنی مختلف ترس هایی وجود دارند که طبیعی است. در ادامه با چند مورد از این ترس ها آشنا می شوند که فوبیا به حساب نمی آیند.
سنین ۰ تا ۲ سال:
ترس از صدای بلند، ترس از غربیه ها، ترس از جدا شدن از والدین و ترس از اشیاء بزرگ.
سنین ۳ تا ۶ سال:
ترس از موجودات خیالی مثل روح، هیولا، تاریکی، تنها خوابیدن، صداهای عجیب و غریب.
سنین ۷ تا ۱۶ سال:
ترس هایی تقریبا منطقی تر مثل آسیب جسمی، بیماری، ترس از مدرسه، مرگ و بلایای طبیعی را دارند.
چنانچه ترس های کودک شما زندگی روزمره او را مختل نمی کند و باعث بروز ناراحتی او نمی شود، نیاز به نگرانی نیست، ولی در غیر این صورت باید به یک روانشناس مخصوص کودک مشورت کنید.
فرق میان ترس و فوبیا در کودکان نمی تواند خیلی متوجه شد. کودک اغلب از چیزهای طبیعی ترس دارند از این رو نمی توان ترس و فوبیا را در آنها خیلی متمایز کرد.
انواع فوبیا
چهار نوع فوبیای اصلی و رایج وجود دارند:
فوبیای حیوانی:
ترس شدید از مار، پرندگان، عنکبوت، حشرات، سگ ها و گربه ها
فوبیای محیطی و طبیعی:
ترس از ارتفاع، ترس از طوفان، آب و تاریکی
فوبیای زخم و خونریزی:
مثل ترس از خون، آسیب جسمی، سوزن و جراحی
فوبیای وضعیتی:
مانند ترس از قرار گیری در وضعیتی بخصوص
بعضی از انواع فوبیا در 4 دسته گفته شده قرار نمی گیرند مانند ترس از فضای بسته، ترس از ابتلا به بیماری، ترس از دلقک ها و فوبیاهای دیگر که می تواد برای شما خنده دار و عجیب جلوه نماید.
ترس های رایجی که در این چهار دسته قرار ندارند، شامل موارد زیر می شوند:
فوبیای اجتماعی یا همان اختلال اضطراب اجتماعی که نوعی ترس از اجتماع است که در آن فرد از این که در مقابل جمع قرار گیرد و قضاوت شود، ترس دارد. این فوبیا در زندگی اجتماعی شخص اختلال ایجاد می کند و به عنوان نمونه فرد از حاضر شدن در سینما و مراکز خرید دچار اضطراب می شود. در موارد شدیدتر شخص فقط در منزل خود حس امنیت می کند.
علائم فوبیا
نشانه ها و علائم فوبیا از یک اضطراب و ترس ملایم تا وحشتی شدید و ناگهانی متغیر می باشد که با ترس تفاوت دارد. هر چه فرد به چیزی که از آن ترس بیمارگونه دارد نزدیک تر شوأ، علائم او هم شدیدتر می شوند. نشانه های جسمی فوبیا شامل این موارد هستند:
- تنگی نفس
- تپش قلب
- درد در قفسه سینه
- لرزش یا تکان شدید
- سرگیجه
- درد معده
- سرد شدن یا تب ناگهانی
- عرق زیاد
همچنین فوبیا دارای علائم عاطفی مختلفی می باشد که عبارتند از:
- اضطراب یا وشت شدید
- حس نیاز به فرار
- حس عدم کنترل روی واکنش
- فرد حس می کند که آن چیز با نزدیک شدن به او، باعض مرگش می شود. دانستن این که ترس بیش از حد و غیر منطقی می باشد ولی او نمی تواند کنترلش کند.
درمان فوبیا
در ادامه با درمان فوبیا هم آشنا می شوید. فوبیا به کل آزاردهنده است، ولی در بعضی از افراد دچار مختل شدن زندگی نمی شوند. مثلا اگر فردی فوبیای مار داشته باشد تا وقتی که زندگی شهری دارد با هیچ ماری سر و کله نمی زند. این فوبیا بودن و نبودش فرق زیادی ندارد. ولی اگر فردی فوبیای فضای شلوغ داشته باشد، زندگی در شهر می تواند برای او مشکل ساز شود. فوبیای به درمان نیاز دارد که باعث مختل شدن زندگی فرد شود و اجازه ندهد فرد بعالیت های روزمره خود را انجام دهد. فرد در زمان هایی که نیاز به درمان فوبیا دارد که:
- سبب شود ترسی دائمی فرد را از درون تحت فشار قرار دهد.
- فرد بداند که ترسی غیر منطقی و بیش از حد دارد.
- به خاطر داشتن فوبیا فرد خود را از شرایط و مکان های خاصی محروم نماید.
- زندگی عادی را مختل نماید.
- حداقا شش ماه است که فرد به یک مورد خاص فوبیا دارد.
روش هایی که فرد برای درمان فوبیای خود به کار می گیرد، ممکن است که موثر باشند. میزان تاثیر روش ها به عوامل مختلف مانند شدت فوبیا، درمان حرفه ای و میزان حمایت از شخص وابسته است.
تا وقتی که بتوانید واکنش های خود را در فوبیا کنترل کنید، همه چیز دست خودتان است، ولی با شدت گرفتن ترس ممکن است رفتارهای غیر قابل کنترل از شما سر بزند. در این حال فرد به حمایت اشخاصی به جز خود نیاز دارد. البته حمایت اعضای خانواده در کنار حمایت یک فرد حرفه ای و متخصص باید باشد تا نتیجه بگیرد. فردی که در این حالت باید کنار شخص بیمار باشد و دست های او را بگیرد و همزمان با او با ترس ها روبرو شود. این موضوع تاثیری بالا در روند درمان فوبیا دارد.
