سرنوشتی تلخ برای رود کارون (بزرگترین رود ایران)
گزارش خبرنگار نامه نيوز از اهواز حاکی از این است که سطح آب کارون بسیار پایین آمده و در مناطقی عمق آب به 20 سانتی متر رسیده است، در بخشهایی از شهر بوی شدید فاضلاب شرایط زندگی را برای مردم سخت کرده است. زندگی و سلامت بیش از 4 میلیون نفر از مردمی که در حاشیه کارون زندگی میکنند به وضعیت کارون وابسته است. کارونی که به نظر نمیرسد شرایطش رو به بهبود باشد.
ماهی رودخانهای نخورید
سالانه حدود 180 میلیون متر مکعب فاضلاب شهری و 1800 میلیون متر مکعب زه آب کشاورزی و حدود 220 میلیون متر مکعب فاضلاب صنعتی و حدود 5/2 میلیون متر مکعب فاضلاب بیمارستانی به کارون وارد میشود.
فاضلابهای بیمارستانی در شهرهای که به کارون راه دارند اغلب بدون تصفیه یا تصفیه سادهای وارد کارون میشوند و انواع بیماریهای میکروبی واگیردار از این طریق به مردم منتقل میشود. آب کارون در بسیاری از خانهها مورد استفاده قرار نمیگیرد، اما وقتی دام و طیور از آن استفاده میکنند، همه آلودگیها دوباره وارد زنجیره غذایی مردم میشود.
مصرف ماهیان رودخانهای در استان خوزستان به هیچ وجه توصیه نمیشود به ویژه آنکه مصرف آن برای کودکان و زنان باردار خطرناک است.
در تصفیه، تخم انگلها حذف میشود
سازمان بهداشت جهانی، آب ناسالم را عامل یک بیماری از هر 10 بیماری و ۶ درصد مرگ و میرها در سراسر جهان میداند. تب روده ای یا حصبه و تب مالت از مهمترین بیماری های ناشی از استفاده از آب آلوده به میکروب ها است؛ مغز، سیستم عصبی و چشم از مهمترین بافتهایی هستند که در جریان این بیماریها آسیب میبینند.
یکی از مسئولان آب و فاضلاب این شهر در مورد فرایند تصفیه آب در این شهر میگوید: در تصفیهخانههای اهواز تنها عوامل فیزیکی و میکروبی از بین میبرند. در تصفیه فیزیکی تنها خواص ظاهری آب تغییر میکند، با ته نشین شدن گل و لای اولیه و نیز عبور از فیلتر، آب، تصفیه و توزیع میشود و در تصفیه میکروبیولوژیکی عوامل بیماریزا همچون تخم انگلهای موجود در آب، حذف میشود.
بنا به اظهارات کارشناسان، مواد آلی حاصل از پسابهای صنایع غذایی که همراه با آب خام به تصفیه خانه وارد میشود، در ترکیب با کلری که در مراحل تصفیه به آب زده می شود، ترکیبات سرطان زایی را ایجاد کرده که برای کودکان، بسیار خطرناک و مضر است.
همچنین بر مبنای گزارشها و تحقیقاتی که طی سالهای 83 تا 86 بر روی رودخانه کارون در مقطع اهواز صورت گرفته، میزان فلزات سنگین و خطرناک همچون سرب، جیوه، کروم، منگنز و کادمیوم را در این مقطع از رودخانه بالاتر از استانداردهای داخلی و بین المللی و نیز استاندارد وزارت نیرو ذکر کرده است.
این فلزات نقش بسیار مهمی در بروز بیماری هایی چون فشار خون، سنگ کلیه، دردهای عضلانی، مسمومیت و نیز افسردگی داشته و شیوع آن در بین مردم این شهر، چندان کم نیست.
منبع کارون؛ فاضلاب
دکتر “محمدرضا فاطمی”، کارشناس محیط زیست به خبرنگار نامه میگوید: آب شهرهای حاشیه کارون از رودخانه گرفته میشود، همچنین از گتوند و شوشتر تا ملاثانی و ویس و همه شهرهای سر راه کارون، فاضلاب خود را به طولانیترین رودخانه کشور میریزند.
این استاد محیط زیست میگوید: اگر فاضلابهای شهری وارد کارون نشود، کارون خشک شده و سرنوشتی مانند زاینده رود پیدا میکند.
رودخانه کارون از کوههای بختیاری سرچشمه میگیرد. اما اکنون با مصادره شدن آبش در سدها، با فاضلاب زنده است.
علاوه بر فاضلابهای شهری و صنعتی، زهآبهای کشاورزی از بالادست رود کارون تا آخر رود وارد کارون میشوند. کودهای کشاورزی حاوی نیترات و برای بدن خطرناک است و سموم کشاورزی نیز نقش بسیار مضری برای سلامت مردم دارد.
دکتر “محمدرضا فاطمی” معتقد است که حتی فاضلابهای بیمارستانهای خوزستان بدون تصفیه وارد کارون میشوند، در حالیکه از این آب بهعنوان منبع آب شرب مردم نیز استفاده میشود.
تا چند سال پیش فاضلاب بیمارستانی در نزدیکی پل سیاه اهواز به خیابان میریخت و بعد وارد کارون میشد و در مورد بیمارستانهای دیگر با لولههای بزرگ فاضلاب وارد کارون میشود.
دکتر فاطمی در مورد خطرساز بودن این وضعیت برای سلامت مردم تاکید کرد، کلر مورد استفاده برای ضدعفونی کردن، بعد از باز شدن شیر آب، به دلیل فرار بودن از بین میرود و باید آب شیر مدتی در بطری گذاشته شده و بعد از ته نشین شدن استفاده شود.
اما نکته مهم اینجاست که آب کارون برای آبیاری محصولات کشاورزی و دام و طیور نیز استفاده میشود که آن هم خطرناک و نگران کننده است.
فاطمی، معتقد است بیش از 4 میلیون نفر از ساکنان مناطق اطراف کارون تحت تاثیر آلودگی این رودخانه قرار دارند و آب کارون در مناطق پایین دست مانند خرمشهر و آبادان آلودهتر میشود.
بوی فاضلابی که از کارون متصاعد میشود
پارک ساحلی اهواز که یکی از مناطق تفریحی اهواز است، در بوی فاضلاب غرق شده است. سطح آب کارون پایین آمده و جزایر کوچک و بزرگی در کارون خودنمایی میکند. در رودخانه بزرگی که زمانی در آن کشتیرانی انجام میشد و از خرمشهر تا اهواز به سمت درخزینه (40 کیلومتری اهواز) با کشتی طی میشد، اکنون حتی قایق سواری نمیتوان کرد چون انتهای قایق به گل و لای گیر میکند.
دکتر فاطمی، کارشناس محیط زیست میگوید: آب کارون نسبت به 20 سال قبل به یک پنجم رسیده و باید بگویم امیدی وجود ندارد که سطح آب از آن چه اکنون دیده میشود بالاتر بیاید. در برخی مناطق عمق کارون به 20 تا 30 سانتی متر رسیده است.
او اضافه میکند: سدهای بالادست اجازه نمیدهند آب بیشتری وارد کارون شده، پیش از این در زمانهای طغیان رودخانه، 2 هزار متر مکعب آب در ثانیه وارد کارون میشد و در زمانهای عادی دبی آب به 500 تا 700 متر مکعب میرسید اما اکنون دبی آب رودخانه به 200 متر مکعب رسیده است.
وی با صراحت میگوید با شرایطی که سدهای بالادست برای کارون ایجاد کردهاند، تا چند سال دیگر فقط فاضلاب در کارون وجود خواهد داشت و آبی به آن نمیریزد. پیش از این سیلابهای بهاری تمام رودخانه را میشست اما اکنون با افزایش جمعیت شهر حجم فاضلاب بیشتر شده و کارون حالت ماندابی به خود گرفته است. بعد از ظهر و شبها، به ویژه در قسمت شرقی کارون و بین پل سفید و پل چهارم، بوی تعفن فاضلاب شدیدتر میشود.
سد کارون 3 و 4 و کانال بهشت بخش زیادی از آبی که به کارون میریخت را ذخیره میکند.
وام بانک جهانی برای تصفیه فاضلاب کجا خرج شد؟
سال ۸۳ و همزمان با سفر گروه اعزامی بانک جهانی به ایران، وزارت نیرو خواستار مشارکت و سرمایه گذاری بانک جهانی در اجرای طرحهای آب و فاضلاب کشور شد. در این تفاهمنامه، هدف وزارت نیرو برای سرمایه گذاری معادل ۱۰۰۰ میلیارد دلار در بخش آب و فاضلاب کشور در 6 سال آینده اعلام و ضرورت مشارکت در سرمایه گذاری و تقبل سهم قابل توجهی از این سرمایه توسط بانک جهانی درخواست شد.
در همان زمان خبر اختصاص ۲۸۰ میلیارد دلار وام بانک جهانی به اجرای طرحهای آب و فاضلاب شهرهای اهواز و شیراز منتشر شد. معاون وزیر نیرو در همان سال (۱۳۸۳) هزینه لازم برای اجرای این طرح را ۴۰۰ میلیون دلار برآورد کرد که قرار بود حدود ۷۰ درصد آن از طریق وام بانک جهانی تامین شود.
قرار بود این اعتبارات از اواسط سال ۸۴ و در مدت ۵ سال پرداخت شود. بر این اساس باید سال 89 تصفیه فاضلاب اهواز به بهرهبرداری میرسید اما این اتفاق هنوز رخ نداده است.
در کارون چه موادی یافت میشود؟
از مجموع شهرها و روستاهای استان، شهرهای اهواز، شوشتر، آبادان و خرمشهر در مجاورت رودخانه کارون، از مهم ترین منابع آلودگی محسوب می شوند که در این بین کلانشهر اهواز با توجه به داشتن بیشترین جمعیت شهری و افزایش رو به فزونی این جمعیت، بیشترین سهم آلودگی را وارد کارون میکند؛ از ۲۰۰ میلیون متر مربع آلودگی که وارد کارون می شود، ۱۰۰ میلیون متر مکعب آن متعلق به کلانشهر اهواز است که شامل فاضلاب های خانگی، شهری و بیمارستانی است و دارای ترکیبات نیترو ارگانیسم و دیگر ترکیبات بیماری زاست که همراه حجم زیادی از آلاینده ها، بدون هیچ مانعی وارد کارون می شود.
آبی که برای آشامیدن برداشته میشود، تصفیه شده و از نظر میزان آلایندههای میکروبی استاندارد شده است، اما ذرات سنگین و آلایندههای خطرناکی مانند جیوه، کارنیوم و سرب که میزان آن در آب بسیار زیاد شده است، دیگر قابلیت تصفیه با روشهای معمول را ندارند.
حتی سموم کشاورزی بسیار خطرناکی در آب کارون مانند انواع حشرهکش و آفتکشها یافت میشود که وقتی سطح آب پایین میآید میزان آلودگی اینها بالا میرود.
بسیاری از آلایندههای آلی مانند فاضلابهایی که وارد رودخانه میشوند بر اثر تجزیه توسط میکروارگانیزمها، ایجاد بوی بد میکنند؛ تولید گازهایی مانند متان و SH2 باعث میشود که محیط زیست اطراف رودخانه بوی تعفن بگیرد.
مانند حالتی که برای شهر اهواز پیش آمده و ماههاست که ادامه دارد و در مواردی، بالا دست کنارههای رودخانه بوی تعفن بسیار بدی میدهد و در خیلی از مناطقی که بستر رودخانه راکد و به اصطلاح ماندآبی است، رنگ آب سیاه و کدر شده و بوی تعفن و لجن تمام فضا را پر کرده است.
