صله رحم و رابطه با خویشاوندان در کدام آیات قرآن آمده است؟

قرآن کریم در خیلی از آیات به صلحه رحم و رابطه با خویشاوندان اشاره کرده است. صلحه رحم در قرآن با چهره ای متفاوت نشان داده شده است. گاهی صلحه رحم واجب است و گاهی هم حرام است که شرح هر کدام از این حالات در قرآن آمده است.

صله رحم چه جایگاهی در قران دارد؟ قرآن کریم و دین اسلام به این مسئله بسیار اهمیت می دهد. در این مطلب چند آیه قرآنی در مورد صله رحم را برای شما گردآوری کرده ایم که در مورد آثار صلحه رحم، نتیجه ترک آن و چگونگی صله رحم کردن می باشند.

آیاتی در مورد صلحه رحم و رفت و آمد با دوستان و خویشاوندان

خداوند نگهبان است

«یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً
وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقیباً» / نساء آیه ۱

«اى مردم از پروردگارتان که شما را از نفس واحدى آفرید و جفتش را [نیز] از او آفرید و از آن دو مردان و زنان بسیارى پراکنده کرد پروا دارید و از خدایى که به [نام] او از همدیگر درخواست مى‏ کنید پروا کنید و زنهار از خویشاوندان مبرید که خدا همواره بر شما نگهبان است.»

ترک صله ارحام گناه کبیره است و طبق این آیه خداوند نگهبان افعال و اعمال افرادی است که از خویشاوندان خود جدا می‌شوند و روابطشان را قطع می‌کنند. آیا کسی که بی‌علت از صله رحم خودداری می‌کند از قضاوت خداوند در روز قیامت در امان است؟ در حالی که قاضی خودش شاهد نیز بوده. این آیه یکی از آیاتی است که باعث می‌شود صله رحم در قرآن چهره جدیدی پیدا کند. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان درخصوص “اتَّقُوا اللَّهَ الَّذی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ” چنین گفته است: “می فرماید پاس حرمت ارحام را هم نگاه دارید و به امر آنان اهتمام بورزید و در حق آنان کوتاهی نکنید و منظور از ارحام و نزدیکان، وابستگان نسبی هستند. “

زیانکاران تاریخ

«الَّذِینَ یَنقُضونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَقِهِ وَ یَقْطعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصلَ وَ یُفْسِدُونَ فى الأَرْضِ أُولَئک هُمُ الْخَسِرُونَ» / بقره آیه ۲۷
«(فاسقان آن‌ها هستند که) پیمان خدا را پس از آن که محکم ساختند، مى شکنند، و پیوندهائى را که خدا دستور داده بر قرار سازند قطع مى‌کنند،
و در جهان فساد مى‌کنند، این‌ها زیانکارانند»

پیوند‌هایی که خداوند دستور بر قرار سازیشان را داده است همان روابط اجتماعی انسان است که گاه با اهل خانواده است و گاه با خویشاوندان. در بسیاری از موارد هم با افراد مختلف در جامعه است. برقراری این روابط فریضه الهی و واجب است و کسی که از این فرمان سرپیچی میکند بزرگترین زیانکار است، زیراکه شناخت خوبی از صله رحم در قرآن پیدا نکرده است، امر الهی را اطاعت نکرده و وعده عذاب در انتظار اوست.

صله رحم با مهربانی

«وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ»
«وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِنْکُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ» / بقره آیه ۸۳

«و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید
و با مردم [به زبان] خوش سخن بگویید و نماز را به پا دارید و زکات را بدهید آنگاه جز اندکى از شما [همگى] به حالت اعراض روى برتافتید.»

ائمه معصومین (ع) به ما یاد داده اند و تفسیر کرده که صله رحم در قرآن فقط رفت و آمد نیست. اینطور نیست که فقط دید و بازدید و سر زدن به اقوام را صله رحم بنامیم. صله رحم از راه‌های مختلفی امکان پذیر است و مهربانی در برخورد و روی خوش یکی از این راه هاست. گاه برخورد ما با بعضی افراد دیر به دیر رخ می‌دهد، اما برخورد مهربانانه و روی خوش در همان ملاقات چیزی است که موجب رضایت خداوند از ما می‌شود.

صله رحم بی سود

«لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحَامُکُمْ وَلَا أَوْلَادُکُمْ ۚ. یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ ۚ. وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» ممتحنه، آیه ۳
هرگز روز قیامت خویشان و فرزندان شما (اگر مؤمن نباشند) هیچ سودی برایتان ندارند که در آن روز خدا میان شما به کلی جدایی می‌افکند و خدا به هر چه کنید بیناست.

آیا صله رحم در هر شرایطی واجب است؟ شخصیت و اعتقادات افراد به وجوب رابطه با آن‌ها ارتباطی ندارد؟ خداوند در این آیه از قرآن خیلی صریح تبصره‌ای بر تمام تشویق‌ها برای برقراری رابطه با خویشاوند وارد میکنند. زمانی صله رحم بر افراد واجب میشود که خویشان و اطرافیان او ضربه‌ای به اعتقادات وی نزنند. در تفسیر و توضیح این آیه قرآن آمده است که چنانچه برقراری رابطه با فردی از اقوام و خویشاوندان باعث شود پایه‌های اعتقادی شخص سست شود این صله رحم حرام است. همنشینی کورکورانه و بدون دلیل با افرادی که بویی از ایمان نبرده اند لغزشگاه خطرناکی است.

از برکات صله رحم

«قَالُوا یا شُعَیبُ مَا نَفْقَهُ کثِیرًا مِمَّا تَقُولُ وَإِنَّا لَنَرَاک فِینَا ضَعِیفًا وَلَوْلا رَهْطُک لَرَجَمْنَاک وَمَا أَنْتَ عَلَینَا بِعَزِیزٍ» / هود، آیه ٩١
«قوم پاسخ دادند که‌ای شعیب، ما بسیاری از آنچه می‌گویی نمی‌فهمیم و تو را در میان خود شخصی بی‌ارزش و ناتوان می‌بینیم و اگر (ملاحظه) طایفه تو نبود سنگسارت می‌کردیم، که تو را نزد ما عزت و احترامی نیست.»

بر اساس این آیه، زمانی که قوم شعیب، او را تهدید کردند، به او گفتند که اگر خویشاوندان تو نبودند، تو را سنگسار می‌کردیم و امنیت و آرامش را از تو می‌گرفتیم. این آیه گویای این است که یکی از برکات همنشینی با خویشاوند صالح و صله رحم این است که انسان در کنار خویشاوند صالح و خوب همه جوره در امان است. این فقط یکی از برکات ذکر شده از صله رحم در قرآن است.

لعنت خداوند

«والذین ینقضون عهد اللَّه من بعد میثاقه و یقطعون ما امر اللَّه به ان یوصل و یفسدون فى الارض اولئک لهم اللعنة و لهم سوء الدّار» / رعد آیه ۲۵
«آن‌ها که عهد الهى را پس از محکم کردن می‌شکنند و پیوندهایى را که خدا دستور به برقرارى آن داده قطع می‌کنند و
در روى زمین فساد می‌نمایند، لعنت براى آن‌هاست و بدى و مجازات سراى آخرت.»

کسی که بدون دلیل رابطه اش با خویشاوندان را قطع می‌کند و دست از صله رحم برمی‌دارد طبق این آیه قرآنی مورد لعنت خداوند قرار می‌گیرد. این آیه یک هشدار جدی‌ است به کسانی که به فرامین و دستورات الهی اهمیت نمی‌دهند. اهمیت صله رحم در قرآن بسیار زیاد است.