دلیل و درمان پارگی رباط صلیبی جلویی و خلفی ACL و PCL
درمان پارگی و کشیدگی رباط صلیبی ACL و PCL
اطلاعاتی در مورد دلیل پارگی رباط های صلیبی و درمان آن
رباط صلیبی جلویی (قدامی) و رباط صلیبی خلفی نقش مهمی را در پایداری مفصل زانو بر عهده دارند. این دو رباط علاوه بر پایدارسازی مفصل زانو به گونهای شکل گرفتهاند که خمش بیش از ۹۰ درجهای زانو را نیز امکانپذیر میسازند. امکان کشیدگی و پارگی رباط صلیبی زانو وجو دارد. اگرچه آسیب دیدگی رباط ها بیشتر از نوع ورزشی است، اما زمین خوردن و تصادف وسایل نقلیه نیز میتواند به آسیب دیدگی رباط منجر شود.
آناتومی رباطهای صلیبی خلفی و جلویی
زانو یکی از پیچیدهترین مفصلهای بدن است که استخوان ران (فمور) را به استخوان درشت نی در پایین پا و استخوان نازک نی در امتداد کناری آن متصل میکند. چهار رباط انسجام و پیوستگی زانو را حفظ میکند؛ رباطهای جانبی داخلی و جانبی خارجی از حرکت عرضی ران در امتداد افقی استخوان درشت نی جلوگیری میکنند.
رباطهای صلیبی جلویی و خلفی پیچیده هستند. رباط صلیبی جلویی (ACL) از بخش جلویی استخوان درشت نی در فضای مفصلی شروع میشود و رو به بالا به سمت پشت فضای مفصلی روی استخوان ران کشیده میشود و رباط صلیبی خلفی را به صورت ضربدری قطع میکند. رباط صلیبی خلفی (PCL) از پشت فضای مفصلی درشت نی شروع میشود و به فضای جلویی استخوان ران ختم میشود.
رباط صلیبی جلویی از لغزش رو به جلوی درشت نی در امتداد استخوان ران جلوگیری میکند، حال آن که رباط خلفی مانع از لغزش رو به عقب استخوان درشت نی بر روی استخوان ران میشود.
آسیب دیدگیهای رباطهای صلیبی جلویی و خلفی
در حدود نیمی از آسیب دیدگیهای رباط صلیبی جلویی همزمان با صدمه دیدن غضروف مفصلی، دیگر رباطها یا مینیسک زانو رخ میدهد. آسیب دیدگی رباط را بر اساس شدت درجهبندی میکنند:
• کشیدگی درجه ۱: در این حالت کشیدگی رباط ملایم است و مفصل زانو کاملاً پایدار است.
• کشیدگی درجه ۲: رباط شل میشود یا عوارض پارگی رباط زانو به حالت جزیی پیدا میشود.
• کشیدگی درجه ۳: در این حالت با پارگی کامل رباط، مفصل نیز کاملاً ناپایدار میشود. پارگی جزیی رباط صلیبی جلویی به ندرت رخ میدهد و این رباط در اکثر آسیب دیدگیها کاملاً پاره میشود.
پارگیهای رباط صلیبی خلفی زمانی رخ میدهد که زانو در حالت خمیده قرار گرفته باشد. این وضعیت در آسیبهای ورزشی یا در موقعیتهایی پیش میآید که زانوی خمیده در اثر حرکتی ناگهانی به داشبورد ماشین برخورد میکند.
درجهبندی ذکر شده دقیقاً در مورد پارگیهای رباط صلیبی خلفی نیز صدق میکند. اما تفاوت شاخص بین پارگی رباط صلیبی خلفی و جلویی این است که اکثر پارگیهای رباط صلیبی خلفی جزیی هستند، اما همان طور که گفته شد پارگی رباط صلیبی جلویی معمولاًکامل است.
علائم و نشانه ها
در علائم پارگی رباط صلیبی زانو ، علائم پارگی رباط صلیبی خلفی اندکی با علائم پارگی رباط صلیبی جلویی تفاوت دارد:
علائم پارگی رباط صلیبی جلویی
• زانو درد
• ورمی که ظرف ۲۴ ساعت نخست پس از آسیب دیدگی ایجاد میشود.
• از دست دادن دامنه حرکتی کامل زانو
• حساسیت نسبت به لمس کردن خط مفصل
• درد و ناتوانی پای آسیب دیده هنگام راه رفتن
• ناپایداری زانو
علائم پارگی رباط صلیبی خلفی
• زانو درد
• ورم متوسط زانو
• غیرممکن یا دشوار بودن راه رفتن روی پای آسیب دیده
• احساس خالی کردن زانو
علت ها و دلایل
تفاوت اندکی در علتهای پارگی دو رباط صلیبی خلفی و جلویی وجود دارد.
علت پارگی رباط صلیبی جلویی
• تصادف خودرو
• تغییر جهت سریع برای مثال در بازی فوتبال یا راگبی
• توقف سریع یا ناگهانی هنگام دویدن
• کاهش سرعت مکرر هنگام دویدن
• به شیوهای اشتباه زمین نشستن پس از پرش
• برخورد مستقیم در تکل بازی فوتبال
علت پارگی رباط صلیبی خلفی
معمولا پارگی رباط صلیبی زانوی خلفی در اثر وارد شدن نیرویی شدید در حالتهای زیر رخ میدهد:
• وارد شدن ضربه مستقیم به زانوی خمیده در تصادف خودرو
• بروز آسیب ورزشی در زمان خمیدگی زانو
• کشده شدن رباط هنگام پیچ خوردن یا کشش بیش از اندازه
• گام برداشتن نامتعادل روی مسیر ناهموار
تشخیص
پزشک میزان آسیب دیدگی را با بررسی ناپایداری زانو و مقایسه وضعیت زانوی سالم و آسیب دیده ارزیابی میکند. زانو هنگام خم کردن در اثر آسیب دیدگی رباط صلیبی خلفی رو به عقب آویزان میشود و زمانی که زانو با زاویه بیشتر از ۹۰ درجه خم میشود، زانوی آسیب دیده بیشتر به عقب میلغزد. در تصاویر پرتونگاری (اشعه ایکس) در واقع خود رباط دیده نمیشود، اما اگر رباط قطعه استخوانی را در زمان صدمه دیدن جدا کرده باشد، آسیب دیدگی مشخص میشود. این نوع صدمه را “شکستگی کنده شده” استخوان میگویند.
ام.آر.آی. بهترین روش ارزیابی آسیب دیدگی رباطهای مفصل زانو است. ام.آر.آی. برای به تصویر کشیدن استخوانها و بافتهای نرم از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی بهره میگیرد. بااین حال اگر دستکم ۳ ماه از آسیب دیدگی گذشته باشد، ممکن است در تصویر ام.آر.آی. هم مورد خاصی به چشم نخورد.
فیزیوتراپی و ورزش
تمرینات رباط صلیبی جلویی
پل
(تقویت عضلههای پا و سرینی و مفصل زانو) : برای درمان پارگی رباط صلیبی زانو تمرینات ورزشی بسیار مفید است. برای این حرکت به پشت دراز بکشید. هر دو زانو را خم کنید، مچ هر دو پا را دقیقاً زیر زانو ببرید و کف پاها را از روی زمین بلند نکنید. بازوها را در کنار بدن دراز کنید و کف دو دست را روی زمین قرار دهید. کف هر دو پا را با نیرویی یکسان به زمین فشار دهید، لگن را بالا ببرید، کتفها را به سمت یکدیگر حرکت دهید. سینه را به سمت چانه بالا ببرید. عضلههای ران را به سمت داخل و پایین بچرخانید. در تمام مدت زانوها را بالای مچ پا نگه دارید. ۲۰ ثانیه در این حالت بمانید. یک روز در میان ۱۰ ثانیه به زمان انجام حرکت اضافه کنید تا در نهایت به یک دقیقه برسید. سپس بدن را برای رسیدن به زمان ۲ دقیقه آماده کنید.
حرکت پل با بالا بردن پا
(تقویت عضلههای سرینی و پا و پایدار کردن مفصل زانو برای درمان پارگی رباط صلیبی ) : مانند تمرین بالا در حالت پل قرار بگیرید. یک پا را مستقیم از مفصل ران به گونهای بلند کنید که نوک انگشتان پا رو به سقف باشد. ۲۰ ثانیه در این حالت بمانید. یک روز در میان ۱۰ ثانیه به زمان انجام حرکت اضافه کنید تا به زمان یک دقیقه برسید. سعی کنید زانوی خمیده را در تمام مدت بین انگشت دوم و سوم نگه دارید.
جنگجوی متحرک
(تقویت تمام عضلههای پا، به حرکت درآوردن زانو، پایدارسازی مفصل زانو) : بایستید، پاها را به عرض یک گام به گونهای باز کنید که دو پا موازی با یکدیگر روی زمین قرار بگیرد. پای راست را ۹۰ درجه رو به بیرون بچرخانید. پاشنه راست را با قوس کف پا در یک امتداد نگه دارید. عضلههای مرکزی را با بالا بردن ناف به سمت چانه به کار بگیرید. قفسه سینه و مفصلهای ران را باز نگه دارید، بازوها را تا ارتفاع شانه بالا ببرید. زانوی راست را به گونهای خم کنید که بالای مچ پا و بین انگشت سوم و چهارم قرار بگیرد. ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید، سپس پا را در حالی صاف کنید که مطمئن هستید زانو قفل نخواهد شد و سپس زانو را دوباره خم کنید تا به حالت جنگجو برگردید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید. سپس حالت پاها را جابهجا کنید و ۱۰ بار دیگر حرکت را انجام دهید.
بالا بردن پا در حالت تکیه کرده بر ساعد
(تقویت عضلههای چهارسر) : به پشت دراز بکشید، بدن را بالا بیاورید و روی ساعدها تکیه کنید. پای چپ را خم کنید و کف پا را روی زمین قرار دهید. پای راست را به صورت صاف تا ارتفاع زانوی چپ بلند کنید و در این بین حتماً به صورت ایزومتریک عضلههای چهارسر (عضلههای بالای ران) را به استخوان ران فشار دهید. پا را تا ارتفاع یک اینچی زمین پایین بیاورید و سپس پا را بالا ببرید. ۲۵ بار این حرکت را انجام دهید و در حرکت بیست و پنجم ۱۰ ثانیه صبر کنید. تمرین را یک روز در میان ۱۰ بار بیشتر تکرار کنید تا در نهایت به ۵۰ بار برسید و زمان آخرین حرکت را به ۱ دقیقه افزایش دهید.
درخت
(کشش رباط جانبی داخلی، پایدارسازی مفصل زانو و تقویت عضلههای اطراف زانوی پای ایستاده و صاف) : بایستید، دستها را روی مفصلهای ران بگذارید، و پاها را کنار یکدیگر به گونهای نگه دارید که پنجه رو به جلو باشد. زانوی راست را تا لگن بالا بیاورید. مفصل ران راست را به سمت بیرون بچرخانید و کف پا را روی قسمت داخلی ران یا عضله ساق پای چپ یا بگذارید، برای بالا بردن کف پا تا ران میتوانید از مچ پا بگیرید. ممکن است در صورت پارگی رباط جانبی داخلی نتوانید در ابتدا پا/ مفصل ران را زیاد رو به بیرون بچرخانید. به خود فشار نیاورید و اجازه دهید انجام این چرخش خارجی به مرور زمان برایتان آسان شود، گاهی انجام چرخش کامل رو به بیرون پس از یک ماه ممکن میشود. نگاهتان را روی یک نقطه کانونی مشخص ثابت نگه دارید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید. به مرور زمان طول مدت حرکت را به ۱۰ ثانیه افزایش دهید تا در نهایت به زمان یک دقیقه برسید. این حرکت را بر روی پای چپ نیز انجام دهید.
لغزاندن پا
(کاهش ورم، به حرکت درآوردن مفصل زانو و بهبود خمش زانو) : روی زمین دراز بکشید و پاها را روی دیوار بگذارید. مچ پاها را از روی یکدیگر رد کنید و زانوها را خم کنید. پاشنه را روی دیوار رو به بالا و پایین، در حالتی بین کشش و خمش، بلغزانید. ۶۰ مرتبه این حرکت را در سه نوبت ۲۰ مرتبهای تکرار کنید. سپس جای مچ پاها را عوض کنید و مجدداً حرکت را انجام دهید.
تمرینات رباط صلیبی خلفی
• تمرین عضلههای چهارسر: روی زمین بنشینید، پای آسیب دیده را دراز کنید و پای سالم را خم کنید. پشت زانوی پای آسیب دیده را با منقبض کردن عضلههای بالای ران به زمین فشار دهید. ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید وسپس عضلهها را شل کنید. این حرکت را در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای تکرار کنید.
• ۲٫ تمرین عضلههای چهارسر در حالت نشسته روی صندلی: روی صندلی با پشتی صاف بنشینید و زانوی اسیب دیده را ۹۰ درجه خم کنید. سعی کنید بالای عضلههای ران را بدون تکان دادن پا منقبض کنید. ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید. این حرکت را در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای تکرار کنید.
• ۳٫ پایدارسازی زانو: بخشی از کش مخصوص تمرین را دور مچ پای سالم بپیچید. سر دیگر کش را گره بزنید و آن را در ارتفاع تقریبی مچ روی در ثابت کنید.
• رو به در روی پای آسیب دیده بایستید، زانو را اندکی خم کنید و عضلههای ران را منقبض کنید. در همین حالت پای سالم متصل به کش را رو به عقب حرکت دهید. این حرکت را در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای تکرار کنید.
• ۹۰ درجه بچرخید تا پای بدون کش تا حد امکان به در نزدیک شود. پای سالم را از بدن دور کنید. این حرکت را در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای تکرار کنید.
• مجدداً ۹۰ درجه بچرخید تا پشت به در قرار بگیرید. پای سالم متصل به کش را به صورت مستقیم در مقابل بدن حرکت دهید. این حرکت را در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای تکرار کنید.
• باز هم ۹۰ درجه بچرخید تا پای سالم تا حد امکان به در نزدیک شود. حال پای سالم را در عرض بدن، از چپ به راست یا بالعکس، حرکت دهید. این حرکت را در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای تکرار کنید.
جهت حفظ تعادل میتوانید از صندلی بگیرید برای دشوارتر کردن این تمرین میتوانید در زمان حرکت دادن پای سالم متصل به کش روی بالشت سفت یا تشک فومی بایستید.
• ۴٫ بالا بردن پا به صورت صاف: به پشت دراز بکشید و پاها را در مقابلتان دراز کنید. زانوی پای سالم را خم کنید و کف پا را روی زمین نگه دارید. عضله ران پای آسیب دیده را منقبض کنید و پا را حدود ۸ اینچ از زمین بالا ببرید. پا را صاف نگه دارید و عضله ران را منقبض کنید. پا را به آهستگی پایین بیاورید. این حرکت را در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای تکرار کنید.
• ۵٫ اسکوات روی دیوار به وسیله توپ: پشت به دیوار بایستید و به روبرو نگاه کنید. شانهها را شل کنید و پاها را به عرض شانه باز کنید و در فاصله ۹۰ سانی متری از دیوار قرار دهید. توپی به اندازه توپ بسکتبال یا فوتبال را پشتتان قرار دهید. در حالی که پشت به دیوار دارید، به آهستگی روی پا با زاویهای ۴۵ درجهای بنشینید. رانها نباید هنوز موازی با کف زمین باشند. ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آهستگی روی دیوار به سمت بالا بلغزید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید و سعی کنید به تدریج آن را ۳۰ مرتبه، در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای، انجام دهید.
• ۶٫ بالا بردن مرحله به مرحله پا: بایستید و پای آسیب دیده را روی تکیه گاهی به بلندی ۸ تا ۱۳ سانتی متر، مانند یک تکه چوب یا پله کوتاهی، قرار دهید. کف پای دیگر را صاف روی زمین بگذارید.
وزن بدن را روی پای آسیب دیده روی بلندی بیاندازید. پای آسیب دیده را همزمان با بلند کردن پای سالم صاف کنید. با خم کردن پای آسیب دیده به موقعیت اول برگردید و به آهستگی پای سالم را روی زمین بگذارید. این حرکت را در ۲ نوبت ۱۵ مرتبهای تکرار کنید.
