معرفی قدیمی ترین کولر آبی ایران

نگاهی به قدیمی ترین کولر آبی ایران

بعد از مسجد ماع ورامین روستایی به نام قلعه بلند قرار دارد. وجه تسمیه این روستا وجود یه قلعه تاریخی است که مربوط به قبل از اسلام در این روستا می باشد که امروز فقط بخشی از آن باقی مانده است.

در نیمه شمالی این روستا و بعد از عبور از سیاه کوه و پشت سر گذاشتن پیچ و خم های این مسیر، قصر بهرام در میانه تپه ماهورهای پراکنده دیده می شود و بلاخره قصر هم پیدا می شود.

این کاروانسرا نامی عجیب ولی با مسا دارد که قصر بهرام نام دارد، با سنگ های سفید مایل به کرم رنگ پوشیده شده است.

قصر شاهانه

برج هاي چند وجهي تعبيه شده در گوشه هاي بنا و همچنين سردر ورودي آن كه به سمت شمال باز شده و به شكلي استادانه با سنگ تراش خورده نماسازي شده است. حياط مركزي، حجرات در اطراف و اصطبل ها در پشت آن همان پلان قالب كاروانسراهاي ايران است كه البته در اين كاروانسرا از ايوان جنوبي نيز به عنوان ورودي به منظور امكان دسترسي سريع به كوه استفاده مي شده است كه از ويژگي هاي اين بنا به شمار مي رود.

كاروانسرايي 4ايواني كه ايوان غربي آن جايگاهي شاهانه دارد؛ جوي آب تراشيده شده از سنگ كه از چشمه اي در دل كوه آب را به حوض وسط حياط مي رسانده و حدود 5كيلومتر تا سر چشمه امتداد يافته است. زحماتي كه براي ساختن اين بنا در اين مكان انجام گرفته است كاخ آپادانا را با باغ هاي افسانه اي اش تداعي مي كند. آپادانايي كوچك كه باغش طبيعت است و با امكانات اندك موجود در پيرامونش ايجاد شده است. سنگ ها از كوهي در همان نزديكي استخراج شده و در گرما و سرماي طاقت فرسا آن را تيشه كاري كرده اند.

کاروانسراي 5ستاره!

اهميت اين بنا علاوه بر استفاده از سنگ در نماي بنا ـ تنها مورد باقي مانده از دوره صفوي كه به اين روش سطوح داخل و بيرون آن نماسازي شده است و به اين دليل منحصربه فرد است ـ آفريدن امكانات رفاهي در كناره كوير سوزان است كه كاروانسرا را به قصر شبيه مي سازد. بناي قصر بهرام كه به بهرام گور ساساني اشاره دارد داراي ويژگي هاي خاصي است كه اين بنا را از ساير كاروانسراهاي دوره صفوي متمايز ساخته است. مهم ترين ويژگي اين بنا، هدايت آب از دوردست و آوردن آن به درون كاروانسرا و ساختن شگفت انگيزترين كولر آبي جهان براي استراحت پادشاه پرتلاش ايران زمين است كه در دوره او معماري ايران به اوج افتخارات و شكوه خود بازگشت.

قصر بهرام

در زير ايوان غربي فضايي وجود دارد كه از ميانه جوانب آن 2هواكش به اتاق پشت ايوان كه به وسيله دري چوبي از بخش جلوي ايوان جدا شده است راه مي برد. آب پس از وارد شدن به كاروانسرا به سوي زيرزمين سرازير مي شده است كه شيب آن به انتهاي اين فضا تمايل دارد. سوراخي نيز براي خروج آب در گوشه شمال غربي آن تعبيه كرده اند؛ بدنه ها را تا ارتفاع حدود 50سانتيمتر با ساروج اندود كرده اند و زاويه قائمه ميان ديوار و كف را به صورت پخ درآورده اند. ظاهراً مي بايست حجم ورودي و خروجي آب به صورتي پيش بيني شده باشد كه آب از ارتفاع اندود، بالاتر نرود؛ بدين ترتيب در روزهاي تحمل ناپذير تابستان هواي گرم پس از ورود به اين فضا خنك شده و از طريق هواكش ها به شاه نشين مي رسيده است.

وجود سكوهايي مقابل كانال هدايت هوا كه براي نشستن ساخته شده اند نمايانگر آن است كه از اين آب براي زدودن گرد و خاك سفر و استحمام و شست وشو نيز استفاده مي شده است.

در بين شيوه هاي استفاده از آب براي خنك كردن هواي گرم و خشك كه در معماري ايران به تناسب اقليم هاي مختلف مرسوم بوده است اين مورد نمونه اي استثنايي است. در مواردي تعبيه حوضچه آب در زير بادگيرها مشاهده مي شود اما استفاده از آب با حجم زياد و به صورت روان و يا چند كاربري، منحصر به قصر بهرام است.