اطلاعات کامل در مورد سرطان رحم
مقاله ای کامل در مورد سرطان رحم
در این مقاله با نشانه های و نحوه تشخیص و همچنین درمان سرطان رحم اطلاعاتی در اختیار شما گذاشته می شود.
آشنایی با رحم، مشکلات، تومورهای خوش خیم و سرطان رحم
تحقیقات باعث میشوند اطلاعات ما در مورد سرطان رحم افزایش پیدا کند و دانشمندان دلایل آن را بیشتر بفهمند و راههای جدید پیشگیری، کشف، تشخیص و درمان این بیماری را پیدا کنند. تحقیقات به پیشرفت کیفیت زندگی بیماران و کاهش احتمال مرگ ناشی از سرطان کمک میکند. البته لازم به ذکر است که در ایران طبق آمار 1385 شایعترین سرطان سیستم تناسلی خانمها سرطان تخمدانهاست. در اینجا ما به شرح کاملی از ساختار رحم و مشکلات و بیماری ها و همچنین سرطان رحم می پردازیم.
رحم
رحم بخشی از دستگاه تناسلی خانمهاست که اندامی توخالی و گلابی شکل است و جنین در آن رشد میکند. رحم در حفره لگن بین مثانه و ركتوم قرار دارد.
بخش باریک و پایینی رحم دهانه رحم (سرویكسی) نام دارد و بخش میانی و پهن رحم تنه (Corpus) است. برآمدگی بالای رحم هم فوندوس Fundus نام دارد. لولههای فالوپ Fallopian Tubes در ادامۀ هر دو سمت بالای رحم به سمت تخمدانها منتهی میشوند.
دیوارة رحم بافتی دولایه دارد. لایة درونی یا پوشاننده را آندومتر میگویند. لایة بیرونی بافت ماهیچه است که میومتر (بافت عضلانی رحم) نام دارد.
در خانمهایی که در سن بچهدار شدن هستند، پوشش داخلی رحم رشد میكند و هر ماه به ضخامت آن اضافه میشود تا برای بارداری آماده شود. اگر خانمی باردار نشود، لایه پوشاننده درونی ضخیم و پرخون ریزش میكند و از طریق واژن بیرون میریزد و از بدن خارج میشود. به این خونریزی (ماهیانه) قاعدگی میگویند.
فهم سرطان
سرطان دستهای از بیماریهای مرتبط است. همة سرطانها در سلولها – یعنی واحدهای پایة زندگی در بدن – شروع میشوند. سلولها بافتها را و بافتها هم اندامهای بدن را میسازند.
معمولاً، سلولها رشد میكنند و تقسیم میشوند تا سلولهای جدیدی را که بدن به آنها نیاز دارد تشکیل دهند. وقتی سلولها پیر میشوند و میمیرند، سلولهای جدید جای آنها را میگیرند.
گاهی این روند منظم بههم میریزد. در سرطان، سلولهای جدید وقتی بدن به آنها نیاز ندارد تشکیل میشوند و سلولهای پیر زمانی که باید بمیرند نمیمیرند. این سلولهای اضافه، بافتی ناهمگون را که غده یا تومور نام دارد، تشکیل میدهند.
تومورها خوشخیم یا بدخیماند
تومورهای خوشخیم سرطان نیستند و معمولاً پزشکان میتوانند آنها را بیرون بیاورند. سلولهای تومورهای خوشخیم در قسمتهای دیگر بدن گسترش پیدا نمیکنند. در بسیاری از موارد، تومورهای خوشخیم پس از آنکه بیرون آورده شوند دوباره عود نمیکنند. از همه مهمتر اینکه تومورهای خوشخیم معمولاً مرگبار نیستند.
اختلالات خوشخیم رحم
فیبروید Fibroid تومور شایع رحم است که در ماهیچۀ رحم رشد میکند. بیشتر در دهۀ 40 سالگی خانمها شروع میشود. احتمال دارد خانمها در یک زمان چندین فیبروید داشته باشند. فیبرویدها تبدیل به سرطان نمیشوند. وقتی خانمی یائسه میشود فیبرویدها کوچکتر و گاهی ناپدید میشوند.
معمولاً، فیبرویدها هیچ نشانهای ندارند و هیچ درمانی هم لازم ندارند. ولی بسته به اندازه و محلشان موجب خونریزی، ترشح واژنی و تکرر ادرار میشوند. خانمهایی که این نشانهها را در خود میبینند باید به پزشک مراجعه کنند. اگر فیبروید موجب خونریزی زیاد شود یا به اندامهای مجاور فشار آورد و موجب درد شود، پزشک پیشنهاد جراحی یا نوع دیگری از درمان را میدهد.
آندومتریوز حالت خوشخیم دیگری است که بر رحم تأثیر میگذارد. بیشتر در دهۀ 30 و 40 سالگی خانمها شایع است و بهخصوص در خانمهایی که تا بهحال باردار نشدهاند اتفاق میافتد. این حالت با رشد بافت آندومتر در خارج از رحم و در اندامهای اطراف ایجاد میشود. این حالت موجب بروز درد در دورههای قاعدگی، خونریزی غیرعادی واژن و گاهی ناتوانی در باروری (باردار شدن) میشود ولی به سرطان نمیانجامد. خانمهایی را که آندومتریوز دارند میتوان با هورمون یا جراحی درمان كرد.
هایپرپلازی آندومتر Endometrial Hyperplasia به افزایش تعداد سلولهای جدارۀ رحم میگویند. این عارضه سرطان نیست ولی گاهی تبدیل به سرطان میشود. دورههای قاعدگی شدید، خونریزی مابین پریودها و خونریزی بعد از قاعدگی نشانههای شایع هایپرپلازی هستند و بیشتر بعد از چهل سالگی رایج است. برای پیشگیری هایپرپلازی از تبدیل شدن به سرطان، پزشک خارجسازی رحم یا درمان با هورمون (پروژسترون Progesterone ) و آزمایشهای پیگیری منظم را پیشنهاد میدهد.
تومورهای بدخیم رحم
تومورهای بدخیم سرطان هستند. آنها اساساً وخیم هستند و تهدیدی برای زندگی محسوب میشوند. سلولهای سرطانی تهاجمیاند و اندامها و بافتهای مجاور را نابود میكنند. سلولهای سرطانی همچنین احتمال دارد از تومور بدخیم خارج و وارد جریان خون یا عروق لنفاوی شوند. به این طریق سلولهای سرطانی از تومور اصلی (اولیه) پراكنده میشوند و تومورهای دیگری را در سایر اندامها تشکیل میدهند. گسترش سرطان را متاستاز میگویند.
وقتی سرطان رحم در خارج از رحم گسترش مییابد (متاستاز)، سلولهای سرطانی اغلب در عروق لنفاوی، یا رگهای خونی یافت میشوند. اگر سرطان به غدد لنفاوی برسد، سلولهای سرطانی از غدد لنفاوی به اندامهای دیگر مانند ریهها، کبد و استخوانها پراكنده میشوند.
وقتی سرطان از محل اصلی خود به قسمتهای دیگر بدن میرسد، تومور جدید از همان سلولهای غیرعادی تشکیل میشود و همنام تومور اولیه است. مثلاً، اگر سرطان رحم به ریهها برسد، سلولهای سرطانی در ریهها در واقع همان سلولهای سرطانی رحم هستند. نام عارضه هم، متاستاز سرطان رحم است نه سرطان ریه و درمان آن هم مثل درمان سرطان رحم است نه مانند سرطان ریه. پزشکان گاهی تومور جدید را بیماری «دوردست» میگویند.
شایعترین نوع سرطان رحم در دیواره داخلی رحم (آندومتر) شروع میشود که به آن سرطان آندومتر یا سرطان رحم میگویند. در این مطلب، از واژههای سرطان رحمی یا سرطان رحم در مورد سرطانی استفاده میشود که از غشاء داخلی رحم شروع میشود.
نوع دیگر سرطان، سارکوم رحم، در میومتر (Myometrium) گسترش مییابد. سرطانی هم که از دهانه رحم شروع میشود نوع دیگری از سرطان است. در این مقاله به سارکوم رحم یا سرطان دهانه رحم اشارهای نشده است.
سرطان رحم: چه کسی در معرض خطر است؟
هیچکس علت دقیق سرطان رحم را نمیداند. البته روشن است که این بیماری واگیر ندارد، یعنی کسی سرطان رحم را از دیگری «نمیگیرد».
کسانی که به این بیماری مبتلا میشوند، شبیه آنهایی هستند که در معرض عوامل خطرزا هستند. عامل خطرزا عاملی است که احتمال بروز بیماری را افزایش میدهد.
ولی بیشتر کسانی که در معرض عوامل خطرزا هستند، به سرطان رحم مبتلا نمیشوند. از سوی دیگر، خیلی از کسانی که به این بیماری مبتلا میشوند این عوامل را نداشتهاند. پزشکان بهندرت میتوانند شرح دهند که چرا خانمی به این سرطان دچار میشود و دیگری نمیشود.
مطالعات این عوامل خطرزا را نشان میدهند:
سن: ابتلا به سرطان رحم بیشتر در خانمهای بالای 50 سال رخ میدهد.
هایپرپلازی آندومتر: اگر خانمی هایپرپلازی آندومتر داشته باشد میزان خطر ابتلا به سرطان رحم در او بیشتر است.
هورموندرمانی جایگزین (HRT (Hormone Replacement Therapy: برای مهار نشانههای یائسگی، پیشگیری از پوکی استخوان (نازک شدن استخوانها) و همچنین برای کاهش احتمال حملات قلبی یا سکتۀ مغزی بهکار میرود.
خانمها باید درمورد مزایا و خطرات HRT با پزشک مشورت کنند. همچنین معاینات دورهای منظم در حین انجام HRT احتمال پیدا کردن سرطان رحم را در مراحل مقدماتی، اگر پیشرفت نکرده باشد، افزایش میدهد.
خانمهایی که از استروژن Estrogen بدون پروژسترون استفاده میکنند در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم هستند. استفادة طولانیمدت و میزان مصرف زیاد استروژن خطر را افزایش میدهد. خانمهایی که از ترکیب استروژن و پروژسترون استفاده میکنند در معرض خطر کمتری نسبت به خانمهایی هستند که استروژن تنها استفاده میکنند. پروژسترون از رحم محافظت میکند.
چاقی و عوامل مشابه: بدن بعضی از این استروژنها را در بافتهای چربی میسازد. به همین دلیل است که زنان چاق نسبت به زنان لاغر مقدار استروژن بیشتری در بدنشان دارند. بهدلیل وجود مقدار زیاد استروژن در زنان چاق، آنها در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان رحم هستند. خطر این بیماری در زنانی که دیابتی هستند و فشار خون بالایی دارند بالاتر است (مشکلاتی که بیشتر زنان فربه به آنها دچارند).
تاموکسیفن Tamoxifen: خطر ابتلا به سرطان رحم در زنانی که داروی تاموکسیفن را جهت پیشگیری یا درمان سرطان پستان مصرف میکنند، افزایش مییابد. به نظر میرسد كه این دارو بر رحم همان تأثیری را میگذارد كه استروژن. پزشکان زنانی را که تاموکسیفن مصرف میکنند برای کشف نشانههای سرطان رحم بازبینی میکنند.
البته مزایای تاموکسیفن برای درمان سرطان پستان مهمتر از خطر امکان بروز سرطانهای دیگر است، گرچه هر زنی با دیگری متفاوت است. هر خانمی که به فکر استفاده از داروی تاموکسیفن است باید با پزشک درمورد پیشینة پزشکی خود و خانواده و بستگانش مشورت کند.
سرطان کولورکتال: زنانی که سرطان کولورکتال وراثتی داشتهاند بیش از زنان دیگر در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم هستند.
خطرزایی عوامل دیگر به مدتی که بدن در معرض استروژن است بستگی دارد. زنانی که بچهدار نشدهاند، قاعدگی در سن خیلی پایین شروع شده یا خیلی دیر یائسه شدهاند برای مدت طولانیتری در معرض استرژون و در نتیجه خطر بالای ابتلا به سرطان هستند.
زنانی که عوامل خطرزای شناخته شده را دارند و کسانی که نگران سرطان رحم هستند باید در مورد نشانههای این بیماری و چگونگی معاینات دورهای منظم با پزشک مشورت کنند. پیشنهادهای پزشک بر مبنای سن زن، پیشینة پزشکی و عوامل دیگر صورت میگیرد.
علائم سرطان رحم
سرطان رحم معمولاً پس از یائسگی رخ میدهد ولی امکان دارد در حول و حوش شروع یائسگی نیز اتفاق بیفتد. خونریزی غیرعادی از واژن رایجترین نشانۀ سرطان رحم است. خونریزی بهصورت آبکی، و یا ترشح خونابه مانندی است که به تدریج حاوی خون بیشتری میشود. خانمها نباید خیال کنند که خونریزی غیرعادی قسمتی از یائسگی است.
اگر خانمی هر کدام از این نشانهها را داشت باید با پزشک صحبت کند:
خونریزی یا ترشحات غیرعادی از واژن
ادرار کردن دردناک و سخت
درد در هنگام آمیزش
درد در ناحیة لگن
این نشانهها بهدلیل سرطان و یا حالتهای وخیم دیگر هستند، ولی در بیشتر مواقع ناشی از سرطان نیستند، که بهطور یقین پزشک میتواند آن را تشخیص دهد.
تشخیص سرطان رحم
اگر خانمی سرطان دارد، پزشک نشانههای کلی سلامتی او را بازبینی میکند و در صورت نیاز برای او آزمایش خون و ادرار مینویسد. پزشک همچنین یک یا دو آزمایشی را که در ادامه آمده است انجام میدهد.
معاینۀ لگن: معاینۀ لگن برای بررسی واژن، رحم، مثانه و ركتوم انجام میشود. پزشک این اندامها را بهدنبال هرگونه تغییری در شکل و اندازهشان لمس میکند. برای دیدن قسمت بالای دهانۀ رحم و واژن وسیلهای به نام اسپکلوم Speculum را وارد واژن میکنند.
آزمایش پاپ اسمیر: پزشک سلولهایی را از دهانة رحم و بالای واژن برمیدارد و در آزمایشگاه پزشکی سلولهای غیرعادی را بازبینی میکنند. گرچه آزمایش پاپ اسمیر میتواند سرطان را در دهانه رحم پیدا کند، اما سلولهای درون رحم در آزمایش پاپ مشاهده نمیشوند. به همین دلیل است که پزشک نمونههای سلولی را از داخل رحم انتخاب میکند. به این روش نمونهبرداری میگویند.
سونوگرافی از طریق واژن: پزشک وسیلهای را داخل واژن فرو میکند. این وسیله امواج صوتی با فرکانس بالا را در رحم بهوجود میآورد. انعکاس این امواج تصویری را تولید میکند. اگر غشاء داخلی خیلی ضخیم باشد پزشک نمونهبرداری انجام میدهد.
نمونهبرداری: پزشک نمونهای از بافت را از پوشش رحم در میآورد. این عمل معمولاً در مطب پزشک انجام میشود. بعضی از خانمها نیاز به دیلاتاسیون و کورتاژ (D&C (Dialation and Curettage دارند. D&C معمولاً به صورت جراحی با بیهوشی، در یک روز در بیمارستان انجام میشود. پس از آن، آسیبشناس، بافت را برای بازبینی سلولهای سرطانی، هایپرپلازی و موارد دیگر بررسی میکند. بعضی از خانمها برای مدت کوتاهی پس از نمونهبرداری کرامپ (گرفتگی، باز کردن دهانه رحم و تخلیه بافت رحم) و خونریزی واژنی دارند.
خانمی که نیاز به نمونهبرداری دارد میتواند این موارد را از پزشک بپرسد:
چه نوعی از نمونهبرداری خواهم داشت؟ چرا؟
چقدر طول میکشد؟ بیهوش خواهم شد؟ درد دارد؟
چند وقت بعد نتیجه را میگیرم؟
خطر دارد؟ آیا بعد از نمونهبرداری احتمال عفونت یا خونریزی وجود دارد؟
اگر سرطان داشته باشم، چه کسی درمورد درمان با من صحبت میکند؟ چه زمانی؟
مرحلهبندی سرطان رحم
سرطان رحم كه مشخص شد، پزشک باید مرحلۀ آن یا میزان گسترش بیماری را مشخص کند تا بتوان بهترین برنامۀ درمانی را ارائه داد. مرحلهبندی برای این است که بهطور دقیق بفهمیم سرطان گسترش یافته یا نه، و اگر گسترش یافته در کدام قسمت بدن.
پزشک درخواست آزمایش خون یا ادرار و عکسبرداری از قفسة سینه میدهد. شاید هم عکسبرداری، سی.تی.اسکن، سونوگرافی، MRI، سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی انجام دهد.
در بسیاری از موارد، دقیقترین راه مرحلهبندی این بیماری خارجسازی رحم است. (توضیحات درمورد جراحی در بخش «روشهای درمان» با اطلاعات و جزئیات بیشتری آمده است.) وقتی رحم را بیرون میآورند، جراح بهدنبال نشانههای واضحی میگردد که آیا سرطان به ماهیچة رحم نفوذ کرده یا نه. جراح همچنین غدد لنفاوی و اندامهای دیگر محدودة لگن را به دنبال نشانههای بیماری بازبینی میکند. آسیبشناس از میکروسکوپ برای بررسی رحم و بافتهای دیگری كه با جراحی بیرون آوردهاند، استفاده میکند.
این موارد مشخصههای هر مرحله از بیماری هستند:
مرحله I: سرطان فقط در رحم است و به دهانه رحم گسترش پیدا نكرده است،مرحله IA و IB .
مرحله II: سرطان از تنه رحم به دهانة رحم گسترش پیدا كرده است، مرحله II .
مرحله III: سرطان در خارج از رحم پراكنده شده است، ولی نه در خارج لگن (و نه در مثانه و ركتوم). غدد لنفاوی در حفره لگن هم به سلولهای سرطانی آلوده شدهاند،
مرحله IIIB ، IIIA و IIIC .
مرحله IV: سرطان در مثانه یا ركتوم یا در ورای لگن یا قسمتهای دیگر بدن گسترشیافته است ( متاستاز)، مرحله IVA و IVB .
درمان سرطان رحم
بسیاری از زنان میخواهند در تصمیمگیری دربارۀ مراقبتهای درمانی خود سهیم باشند. آنها میخواهند هر آنچه لازم است در مورد بیماریشان و انتخابهای درمانیشان بدانند. البته، صدمه و اضطرابی که افراد پس از تشخیص سرطان به آن دچار میشوند، طرح همة پرسشهایشان را از پزشک مشکل میکند. گاهی بهتر است که پیشاپیش همۀ مواردی را که میخواهید از پزشک بپرسید یادداشت کنید. برای کمک به یادآوری هر آنچه پزشک گفته است میتوانید با اجازۀ پزشک، حرفهایش را ضبط کنید. بعضی از زنان همچنین میخواهند یكی از دوستان یا اعضای خانوادهشان در زمان ملاقات با پزشک همراهشان باشد تا در بحث شرکت کنند یا یادداشتبرداری کنند و یا فقط گوش کنند.
معمولاً پزشک بیمار خود را به پزشک متخصص سرطان ارجاع میدهد، یا خود بیمار تقاضای ارجاع دارد. درمان عموماً چند هفته پس از تشخیص شروع میشود. در این زمان، فرصت کافی برای صحبت با پزشک دربارۀ گزینههای درمان (اینکه چه نوع درمانی را انتخاب کند)، و یادگیری بیشتر دربارۀ سرطان رحم وجود دارد.
آماده شدن برای درمان
انتخاب درمان به اندازة تومور، مرحلة بیماری، اینکه آیا هورمونهای زنانه بر رشد تومور تأثیر میگذارد، و همچنین درجة تومور بستگی دارد. (درجه نشان میدهد که سلولهای سرطانی چقدر به سلولهای عادی شبیه هستند و سرعت رشد سرطان را هم نشان میدهد. سرطانهای درجه پایین به نظر آرامتر از سرطانهای درجه بالا گسترش پیدا میکنند.) پزشک همچنین عوامل دیگر نظیر سن بیمار و سلامت عمومی او را در نظر میگیرد.
مواردی که خانمها میتوانند از پزشک بپرسند:
چه نوع سرطان رحمی دارم؟
آیا سرطان گسترش پیدا کرده است؟ مرحلۀ بیماری چیست؟
آیا نیاز به آزمایشهای دیگری جهت تشخیص گسترش بیماری دارم؟
درجۀ تومور چیست؟
چه گزینههای درمانی دارم؟ کدام را برای من تجویز میکنید؟ چرا؟
مزایای درمانی قابل انتظار هر درمان چیست؟
هر درمانی چه عوارض جانبی و خطراتی را دربر دارد؟
هزینۀ درمان حدوداً چقدر است؟
درمان چقدر بر فعالیت روزانه من تأثیر میگذارد؟
چند وقت یكبار باید معاینة دورهای منظم بشوم؟
آیا شرکت در پژوهشهای بالینی (مطالعات تحقیقاتی) برای من مناسب است؟
نیازی نیست که خانمها همة سؤالاتشان را یكجا بپرسند یا تمام جوابها را یکباره و در یك جلسه متوجه شوند. موقعیتهای دیگری هم برای پرسیدن نظر پزشک در مورد موارد مبهم و کسب اطلاعات بیشتر وجود خواهد داشت.
روشهای درمانی
زنانی که سرطان رحم دارند با روشهای درمانی متعددی معالجه میشوند. بیشتر زنان مبتلا به سرطان رحم با عمل جراحی درمان میشوند، بعضی از آنها هم پرتودرمانی میشوند. تعداد محدودی از زنان با هورموندرمانی، درمان میشوند و بعضی از بیماران با ترکیبی از درمانها.
پزشک، بهترین كسی است كه میتوان با او در مورد انواع درمانها و انتخاب مناسب، و دربارۀ نتایج قابل انتظار درمان مشورت كرد و از او توضیح خواست.
بیشتر زنان مبتلا به سرطان رحم برای برداشتن رحمشان (هیستركتومی) از طریق ایجاد شکاف بر شکم جراحی میشوند. پزشک همچنین هر دو لولة فالوپ Fallopian Tubes و هر دو تخمدان را هم بیرون میآورد. (به این عمل سالپنگو اووفورکتومیSalpingooforecromy دوطرفه میگویند.)
شاید هم پزشک غدد لنفاوی نزدیک تومور را بهخاطر احتمال وجود سرطان در بیاورد. اگر سلولهای سرطانی به غدد لنفاوی برسند، بدین معناست که سرطان به قسمتهای دیگر بدن گسترش یافته است. اگر سلولهای سرطانی در آن طرف غشاء داخلی رحم گسترش یابد، فرد به درمان دیگری هم نیاز دارد. طول زمان بستری شدن در بیمارستان از چندین روز تا یک هفته در نوسان است.
مواردی که میتوانید در مورد جراحی از پزشک بپرسید:
چه نوعی از جراحی روی من انجام خواهد شد؟
بعد از جراحی چه احساسی خواهم داشت؟
در صورت داشتن درد چه کمکهایی میگیرم؟
چقدر باید در بیمارستان بستری شوم؟
آیا بهخاطر این جراحی دچار عوارض طولانیمدت خواهم شد؟
چه زمانی میتوانم فعالیتهای عادی را از سر بگیرم؟
آیا جراحی بر رابطة زناشویی تأثیر میگذارد؟
آیا برای پیگیری باز هم باید به دیدن شما بیایم؟
پرتو درمانی
در پرتودرمانی، از اشعه با انرژی بالا برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده میكنند. پرتودرمانی هم مثل جراحی، درمانی موضعی است که فقط بر سلولهای سرطانی آن محدوده تأثیر میگذارد.
بعضی از زنان مبتلا به سرطان رحم مرحلة I، II یا III به جراحی و پرتودرمانی با هم نیاز دارند. آنها شاید پیش از درمان، برای کوچک کردن تومور، یا پس از جراحی، برای نابودی سلولهای سرطانی باقیمانده، پرتودرمانی شوند. معمولاً پزشک برای تعداد محدودی از خانمها که نمیتوانند جراحی شوند پیشنهاد پرتودرمانی میدهند.
پزشکان از دو نوع پرتودرمانی استفاده میکنند:
پرتودرمانی خارجی: در پرتودرمانی خارجی، از دستگاه بزرگی در خارج از بدن برای تاباندن پرتو به محل تحت درمان استفاده میكنند. زنان معمولاً بهصورت سرپایی در درمانگاه یا بیمارستان، 5 روز در هفته و برای چند هفته متوالی، پرتودرمانی خارجی میشوند. این برنامه به محافظت از سلولها و بافتهای سالم با پخش و تقسیم شدن دوز كلی پرتودرمانی کمک میکند. هیچگونه مواد رادیواکتیوی را در این نوع پرتودرمانی در بدن كار نمیگذارند.
پرتودرمانی داخلی: در پرتودرمانی داخلی محفظهای کوچک از مواد رادیواکتیو را از طریق واژن به مدت چندین هفته در رحم كار میگذارند. برای محافظت دیگران از پرتودهی رادیواکتیو، کسی نمیتواند بیمار را در زمانی که این مواد در بدنش است ملاقات کند و افراد فقط برای مدت کوتاهی میتوانند او را ببینند. بعد از خارج كردن ایمپلنت، هیچ اثری از مواد رادیواکتیو در بدنش نخواهد داشت.
بعضی از بیماران به هر دو نوع پرتودرمانی داخلی و خارجی نیاز دارند.
اینها مواردی هستند که میتوان دربارۀ پرتودرمانی از پزشک پرسید:
هدف از این درمان چیست؟
چگونه پرتو را میتابانند؟
آیا باید در بیمارستان بستری شوم؟ در اینصورت،برای چه مدت زمانی؟
چه زمانی درمان شروع میشود؟ چه زمانی تمام میشود؟
چه احساسی در طول درمان خواهم داشت؟ آیا عوارض جانبی هم دارد؟
چه کارهایی را برای مراقبت از خود در طول درمان باید انجام دهم؟
چگونه متوجه میشویم که پرتودرمانی تأثیر دارد؟
آیا میتوانم فعالیتهای روزمرة خود را در طول درمان ادامه بدهم؟
چگونه پرتودرمانی بر رابطة زناشویی تأثیر میگذارد؟
آیا برای پیگیری باید به دیدن شما بیایم؟
هورمون درمانی
هورموندرمانی شامل موادی است که نمیگذارند سلولهای سرطانی به هورمونهایی که برای رشد به آن نیاز دارند، دسترسی داشته باشند، یا از آنها استفاده کنند. هورمونها میتوانند به گیرندههای هورمونی وصل شوند و موجب تغییراتی در بافت رحم شوند. پیش از شروع درمان، پزشک درخواست آزمایش گیرندههای هورمونی میدهد. این آزمایش ویژه بافت رحم به پزشک کمک میکند، تا ببیند گیرندههای استروژن و پروژسترون در رحم وجود دارند یا نه. اگر از این گیرندهها دارد، به احتمال زیاد پاسخ به هورموندرمانی مثبت است.
هورموندرمانی نوعی درمان سیستمیک است، زیرا بر سلولهای سرطانی در سرتاسر بدن تأثیر میگذارد. معمولاً، هورموندرمانی نوعی پروژسترون است که به شكل قرص دریافت میشود.
پزشک هورموندرمانی را معمولاً به زنان مبتلا به سرطان رحم که قادر به انجام عمل جراحی نیستند پیشنهاد میدهد. همچنین، پزشک هورموندرمانی را به زنان مبتلا به سرطان رحم هم که سرطان در ریهها و قسمتهای دوردست دیگر گسترش یافته است پیشنهاد میدهد. این درمان را همچنین به زنانی که سرطانشان عود کرده است تجویز میكنند.
هورموندرمانی موجب بروز تعدادی عوارض جانبی میشود. بیمارانی که پروژسترون دریافت می-کنند مایعات را دفع نمیكنند، اشتهایشان زیاد میشود و افزایش وزن پیدا میکنند. زنانی که کماکان قاعدگی دارند دورة قاعدگیشان دچار تغییراتی میشود.
مواردی که میتوانید در مورد هورمون درمانی از پزشک بپرسید:
چرا به این درمان نیاز دارم؟
جواب آزمایشهای گیرندههای هورمونی چه بود؟
چه نوع هورمونی دریافت خواهم کرد؟ این هورمونها چه میکنند؟
آیا عوارض جانبی هم دارد؟ با چه کارهایی میتوانم از پس این عوارض بر بیایم؟
چه مدت تحت این درمان خواهم بود؟
عوارض جانبی درمان سرطان
سلولها و بافتهای سالم را هم، درمان سرطان از بین میبرد. از اینرو، عوارض جانبی ناخواستهای در بر خواهد داشت. این عوارض جانبی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله نوع و وسعت درمان. این عوارض برای همهكس و در همه حال یکسان نیست و حتی گاهی از جلسهای تا جلسهای تغییر میکند. پیش از شروع درمان، پزشکان و پرستاران عوارض جانبی احتمالی و نحوة کمک به مهار آنها را توضیح میدهند.
عوارض جراحی
زنان معمولاً پس از برداشتن رحم احساس درد و خستگی مفرط میکنند. بیشتر زنان از 4 تا 8 هفته پس از جراحی به فعالیت روزمرة خود باز میگردند ولی بعضی به زمان بیشتری نیاز دارند.
پس از جراحی، بعضی از زنان به مشکلاتی مانند تهوع و استفراغ دچار میشوند و بعضی هم به عوارضی در مثانه و شكم. پزشک احتمالاً برنامة غذای فرد را در ابتدا به مایعات محدود میكند و کمکم به غذاهای جامد باز میگرداند.
زنانی که رحمشان را برداشتهاند دیگر دورههای قاعدگی ندارند و هرگز باردار نمیشوند. وقتی تخمدانها را بیرون میآورند، یائسگی به یکباره اتفاق میافتد. گر گرفتن و سایر نشانههای یائسگی که جراحی ایجاد میكند بسیار شدیدتر از نشانههای ناشی از یائسگی طبیعی است. هورموندرمانی جایگزین (HRT)، معمولاً در مورد زنانی که سرطان رحم نداشتهاند برای کاهش این عوارض اعمال میشود. البته پزشکان معمولاً هورمون استروژن را به زنان مبتلا به سرطان رحم نمیدهند. استروژن عامل خطرزایی برای این بیماری است. از اینرو، بسیاری از پزشکان بر این باورند که استروژن موجب بازگشت سرطان میشود. برخی دیگر از پزشکان اذغان میکنند که هیچگونه شواهد علمی مبنی بر اینکه استروژن خطر بازگشت سرطان را افزایش میدهد وجود ندارد.
برداشتن رحم فعالیت جنسی برخی از زنان را مختل میکند. فرد ممکن است احساس زوال كند و این امر ممکن است موجب شود نتواند بهراحتی عمل جنسی انجام دهد. در میان گذاشتن این احساسات با همسر مفید است.
عوارض پرتودرمانی
عوارض جانبی پرتودرمانی به مقدار درمان و نقطهای از بدن که درمان میشود، بستگی دارد. عوارض جانبی شایع ناشی از پرتو عبارتند از، خشکی و قرمز شدن پوست، ریزش مو در محلهای تحت درمان، از دست دادن اشتها و احساس خستگی مفرط. بعضی از زنان احساس خشکی، خارش، سفت شدن و سوزش در محدودة واژن دارند. همچنین پرتو موجب اسهال یا تکرر و احساس ناراحتی در دفع ادرار و موجب کاهش تعداد گلبولهای سفید خون – که به حفاظت بدن درمقابل عفونت کمک میکند – می شود.
پزشکان به بیماران توصیه میکنند که در طول پرتودرمانی آمیزش نداشته باشند، گرچه بیشتر بیماران میتوانند فعالیت جنسی خود را چند هفته پس از پایان درمان از سر گیرند. میتوانید در مورد راههای کاهش ناراحتی ناشی از درمان از پزشک یا پرستاران توصیههایی بگیرید.
تغذیه
بیماران باید در طول درمان تغذیة مناسب داشته باشند و به کالری و پروتئین کافی جهت بالا بردن قدرت حفظ بهبودی و نگه داشتن وزن مناسب نیاز دارند. غذا خوردن مناسب، اغلب به افراد مبتلا به سرطان کمک میکند که حس بهتر و انرژی بیشتری داشته باشند.
پیش میآید كه بیمار میلی به خوردن غذا نداشته باشد یا احساس ناراحتی یا خستگی کند. همچنین عوارض جانبی درمان مانند کم اشتهایی، تهوع یا استفراغ، غذا خوردن را مشکل میکند. مزة غذاها نیز بهنظر متفاوت میآید.
پزشک، كارشناس تغذیه یا سایر درمانكنندگان، بیماران را دربارۀ راههای برنامه غذایی سالم راهنمایی میکنند.
پیگیری مراقبت
پیگیری مراقبت بعد از درمان برای سرطان رحم مهم است. زنان نباید از پیگیری مشاوره با پزشک دست بكشند. معاینات دورهای منظم مطمئناً هرگونه تغییر در سلامتی را مشخص میکند. با اینگونه معاینات میتوان هر مشکلی که بروز پیدا میکند جست و سریع درمان کرد. معاینات دورهای شامل معاینة فیزیکی، معاینة لگن، عکسبرداری با اشعة ایکس و آزمونهای آزمایشگاهی است.
حمایت از زنان مبتلا به سرطان
زندگی کردن با بیماری، آن هم بیماری حادی چون سرطان، آسان نیست. بعضی از بیماران برای کنار آمدن با جنبههای احساسی و کاربردی بیماریشان احتیاج به کمک دارند. گروههای پشتیبانی کمک مناسبی هستند. در این گروهها، بیماران یا اعضای خانوادهشان گرد هم میآیند تا آنچه را در مورد کنار آمدن با بیماری آموختهاند با هم در میان بگذارند. بیماران میتوانند با اعضای گروه مراقبان سلامتی در مورد یافتن گروههای پشتیبان مشورت کنند.
زنان طبیعی است که نگران تأثیرات سرطان رحم و درمان آن بر تمایلات جنسیشان باشند. آنها میتوانند با پزشک درمورد عوارض جانبی احتمالی، و دائمی یا موقتی بودن آنها صحبت کنند. نظر پزشک، هرچه باشد، برای بیمار و همسر مفید است که درمورد احساساتشان با هم صحبت کنند و هرکدام برای یافتن راههای ابراز تمایل در حین و بعد از درمان به همسر خود کمک کنند.
افرادی که با وجود سرطان زندگی میکنند نگران نگهداری از خانواده، حفظ شغل یا ادامۀ فعالیت روزمرهشان هستند. توجه به درمان و مهار عوارض جانبی، بستری شدن در بیمارستان و صورتحسابهای پزشکی نیز عادی است. پزشکان، پرستاران و سایر اعضای گروه مراقبان سلامتی به پرسشهای شما دربارۀ درمان، کار کردن یا سایر فعالیتها پاسخ میدهند. ملاقات با مددکاران اجتماعی یا مشاوران برای کسانی که میخواهند دربارۀ احساساتشان صحبت کنند یا دربارۀ نگرانیهایشان مشورت کنند، مفید است. مددکار اجتماعی اغلب منابعی را برای کمکهای مالی، هزینههای رفتوآمد و مراقبت در منزل یا پشتیبانی احساسی معرفی میکند.
تهیه شده توسط موسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان