درمان نازایی در زنان و مردان؛ دلایل ناباروری و روش های درمان مختلف

یکی از دغدغه های بسیاری از زوج ها، درمان ناباروری است. خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم پزشکی و فناوری، مشکلات ناباروری در زنان و مردان با استفاده از روش های درمانی مناسب و با کمک پزشک، تا حد زیادی قابل درمان است. درمان های دارویی در کنار روش های کمک باروری این شانس را برای بسیاری از زنان و مردان ایجاد کرده است که با وجود مشکلات باروری بتوانند باردار شوند.

پزشکان درمان های خاصی را برای ناباروری بر اساس طول مدت ناباروری، عوامل موثر در ناباروری، سن، اولویت درمانی زوجین، معایب و مزایای هر کدام از روش های درمانی تجویز می کنند. در این مقاله توضیحات کامل و جامعی را در مورد درمان نازایی مردان و زنان و انواع راه های درمان نازایی جمع آوری کرده ایم. با ما همراه باشید.

فهرست موضوعات این مطلب

ناباروری چیست؟

زوجینی که اقدام به بارداری می کنند باید 12 ماه به صورت مداوم رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشند تا جنین شکل بگیرد و اگر بعد از 12 ماه بارداری رخ ندهد، نشان دهنده داشتن مشکل در زوج است. برخی از جراحان و متخصصان زنان و زایمان نازایی معتقدند که اگر یک سال تلاش برای بارداری صورت گیرد اما بارداری رخ ندهد، زوج باید سریعا درمان نازایی را شروع کنند. زنان مبتلا به ناباروری باید توسط یک متخصص غدد تولید مثل که در مدیریت ناباروری متخصص است، ویزیت شوند. این متخصصان ممکن است بتوانند به زنان مبتلا به سقط مکرر کمک کنند.

دلایل ناباروری در زنان

ناباروری در زنان می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در ادامه آن ها را بررسی می کنیم:

نارسایی اولیه تخمدان: قبل از 40 سالگی تخمدان ها به طور طبیعی کار نمی کنند و برای درمان ناباروری باید برای رفع این مشکل اقدام کرد.

اختلالات تخمک گذاری: تخمک گذاری، رها سازی ماهانه تخمک است. تخمک ها ممکن است هیچوقت آزاد نشوند یا فقط در بعضی از چرخه ها آزاد شوند. اختلالات تخمک گذاری حدود 25 درصد از موارد ناباروری در زنان را تشکیل می دهد. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:

سندرم تخمدان پلی کیستیک: کیست تخمدان یک وضعیت هورمونی است که ممکن است باعث قاعدگی مکرر یا طولانی شود و می تواند در تخمک گذاری مشکل ایجاد کند. اختلالات در رحم یا لوله های فالوپ هم ممکن است مانع از حرکت تخمک از تخمدان شود که در این صورت بارداری دشوار تر می شود.
هیپرپرولاکتینمی: در صورتی که سطح پرولاکتین بالا باشد و زن باردار یا شیرده نباشد، ممکن است در تخمک گذاری و باروری اختلال ایجاد کند.
مشکلات تیروئید: پرکاری یا کم کاری غده تیروئید ممکن است باعث عدم تعادل هورمونی شود و در تخمک گذاری مشکل ایجاد کند.

کیفیت تخمک ضعیف: کیفیت تخمک می تواند در لقاح اختلال ایجاد کند. با بالا رفتن سن، تعداد و کیفیت تخمک ها کاهش پیدا می کند. تخمک هایی که آسیب دیده اند یا دچار ناهنجاری های ژنتیکی می شوند هم ممکن است نتوانند باروری را ایجاد کنند. هر چه سن یک زن بیشتر باشد، این خطر بیشتر است.

مطلب مشابه: همه چیز درباره رابطه جنسی در دوران بارداری و مزایایی که دارد

دلایل ناباروری در مردان

دلایل ناباروری در مردان می تواند شامل موارد زیر باشد:

گرم شدن بیش از حد بیضه ها: گرم شدن بیش از حد بیضه ها ممکن است به دلایل مختلفی مانند نزول نکردن بیضه، واریکوسل، واریس در کیسه بیضه، پوشیدن لباس های تنگ، کار کردن در محبط های گرم و یا استفاده از سونا یا جکوزی رخ دهد.

عدم تعادل هورمونی: برای مثال هیپوگنادیسم می تواند منجر به کمبود تستوسترون شود.

اختلالات انزال: اگر مجاری انزال مسدود شده باشد، ممکن است منی به مثانه انزال شود.

وضعیت پزشکی: یک وضعیت پزشکی خاص مانند عفونت بیضه، جراحی یا سرطان ممکن است موجب ناباروری شود.

روش های درمان نازایی در زنان و مردان

با توجه به علت ناباروری، درمان های مختلفی برای ناباروری وجود دارد. پزشک با بررسی آزمایش های ناباروری زوج، مشورت لازم را برای انتخاب بهترین روش درمانی در اختیار فرد قرار می دهد.

درمان ناباروری با تلقیح درون رحمی (IUI)

اگر اسپرم مرد برای رسیدن به تخمک فقط به کمی کمک نیاز دارد، قرار دادن نمونه ی اسپرم درون رحم در زمان مناسب می تواند در درمان ناباوری فرد موثر باشد. به این روش تلقیح درون رحمی (IUI) می گویند. این روش پیشرفته ترین روش درمان ناباروری است که لقاح مصنوعی هم نامیده می شود. در این روش، اسپرم هایی که به طور مخصوص آماده شده اند توسط ابزاری از طریق واژن زن به داخل رحم وارد می شوند. این روش را می توان با استفاده از داروهای باروری برای تحریک تخمک گذاری و یا بدون آن ها انجام داد.

درمان نازایی با فناوری کمک باروری (ART)؛ IVF یا ای وی اف

فناوری کمک باروری (ART) شامل تمام درمان های باروری است که در آن ها تخمک یا جنین در خارج از بدن مدیریت می شود. پروسه ART شامل برداشتن تخمک بالغ از تخمدان با استفاده از سوزن، ترکیب تخمک و اسپرم در آزمایشگاه و برگرداندن جنین به بدن زن یا اهدای آن به زنی دیگر می باشد.

لقاح خارج از رحم یا ivf یکی از متداول ترین روش های کمک باروری است که برای تمام افراد دارای مشکلات ناباروری استفاده می شود. مراحل ivf به این صورت است که تخمک و اسپرم در آزمایشگاه ترکیب می شوند تا جنین را ایجاد کنند. بعد از 3 الی 5 روز جنین به رحم زن منتقل می شود. همچنین جنین می تواند برای استفاده در آینده منجمد شود. وقتی یک جنین منجمد شده آب می شود و به رحم زن منتقل می شود، به این پروسه انتقال جنین فریز شده (FET) می گویند.

یکی از تکنیک های ivf، تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) است که معمولا برای زوج هایی با ناباروری فاکتور مردانه استفاده می شود. در این روش، یک اسپرم به تخمک بالغ تزریق می شود. جایگزین ICSI، لقاح معمولی است که تخمک به همراه تعداد زیادی اسپرم در پتری دیش قرار می گیرد و اسپرم به تنهایی تخمک را بارور می کند.

در موارد معدود، پزشک ممکن است از روش هایی مانند gift یا zift برای کمک به باروری استفاده کند. همچنین ممکن است سن یا عملکرد تخمدان، فرد را نیازمند استفاده از یک تخمک اهدایی کند. اگر رحم فرد مشکل داشته باشد یا بارداری سلامت او را به خطر بیندازد، فرد می تواند برای صاحب فرزند شدن از رحم جایگزین یا اجاره ای هم استفاده کند.

درمان های دارویی

برای درمان ناباروری، زمانی که اختلال در تعادل هورمونی یا کاهش ذخیره ی هورمونی منجر به ناباروری شده باشد، معمولا از درمان دارویی برای بهبود باروری استفاده می شود. مصرف داروهای باروری می تواند سیستم تولید مثل زن و مرد را در مسیر عملکرد درستی قرار دهد. حتی زمانی که ناباروری با دلیل نامشخصی تشخیص داده شده باشد، مصرف داروها ممکن است به بارداری طبیعی فرد کمک کند.

درمان نازایی با جراحی

درمان ناباروری با لاپاروسکوپی، یک روش جدید و بسیار راحت است و دارای کمترین عوارض و خطرات برای فرد می باشد. متخصصان در این روش 2 الی 3 سوراخ در زیر شکم ایجاد می کنند و از طریق دوربین های دیجیتال ریزی لوله های فالوپ، رحم و تخمدان ها را از نظر چسبندگی، ایجاد توده، کیست و تحریکات عصبی بررسی می کنند.

این روش حتی برای قرار گرفتن تخمک در لوله ها هم به کار می رود. در برخی موارد جراحی های باز شکمی برای درمان چسبندگی های رحم و تخمدان یا برداشتن کیست ها لازم است. معمولا در صورتی که بیمار با دارو درمان نشود این روش انجام می شود.

درمان نازایی با لیزر درمانی

یکی دیگر از روش های جدید برای درمان ناباروری، لیزر درمانی است. لیزرهای با قدرت بالا معمولا در پروسه های پزشکی برای ایجاد برش یا از بین بردن بافت ها استفاده می شوند و لیزرهای سطح پایین برای تسکین درد و تحریک و بهبود عملکرد سلول ها به کار می روند.

از روش لیزر درمانی سطح پایین (LLLT) می توان برای درمان باروری زنان استفاده کرد تا به تحریک و افزایش جریان خون در اندام های تناسلی کمک کند. این کار به افزایش تولید انرژی سلولی کمک می کند که می تواند کیفیت تخمک را بهبود دهد. این روش به خصوص برای زنان مسن که ممکن است از کاهش کیفیت تخمک ناشی از سن رنج ببرند، موثر است.

LLLT یک روش بدون درد و عوارض است که برای درمان ناباروری زنان و مردان استفاده می شود. LLLT برای درمان ناباروری مردان، درصد سلول های اسپرم زنده را افزایش می دهد و تحرک سلول ها را بهبود می بخشد. متخصصین باروری این روش را به دلیل اثرگذاری بالا، به عنوان یک درمان اساسی برای ناباروری مردان معرفی کردند.

مطلب مشابه: بارداری پوچ | دلیل تشکیل نشدن قلب جنین چیست و چرا باردرای پوچ رخ می دهد؟

درمان نازایی با گیاهان دارویی

طب سنتی در کنار تکنیک های پزشکی می تواند تاثیر بسزایی بر روی درمان ناباروری داشته باشد. البته این کار باید با مشورت پزشک متخصص و بر اساس شرایط و علت نازایی انجام شود. گیاهان دارویی مختلفی می توانند برای درمان ناباروری مفید باشند. در ادامه به برخی از آن ها می پردازیم.

دارچین و عسل

برای مصرف دارچین و عسل برای درمان ناباروری زنان، کافی است نصف قاشق چای خوری عسل را با کمی دارچین ترکیب کنید و روی لثه و دهان خود بمالید. سپس دهان خود را برای چند ثانیه ببندید تا از طریق بزاق جذب شود. هر روز این کار را به صورت منظم و مدام انجام دهید.

مردان نابارور نیز می توانند هر شب قبل از خواب 2 قاشق غذا خوری عسل طبیعی میل کنند. این روش یکی از بهترین روش های درمان ناباروری مردان است. ژل رویال از عسل گرفته می شود و برای درمان نازایی و تقویت قوای جنسی بسیار موثر است.

زنجبیل

زنجبیل طبع بسیار گرمی دارد و یکی از بهترین راه های درمان ناباروری است. زنجبیل هم برای درمان کیست در زنان بسیار مناسب است و هم باروری مردان را بهبود می بخشد؛ چون باعث افزایش هورمون تستوسترون می شود. زنجبیل را می توانید به روش های مختلف مصرف کنید. یکی از راحت ترین روش های استفاده از زنجبیل، مصرف دمنوش آن است و همچنین می توانید پودر آن را روی غذا بریزید و مصرف کنید.

سیاه دانه و عسل

سیاه دانه یکی دیگر از موثرترین داروهای گیاهی برای درمان نازایی محسوب می شود. سیاه دانه می تواند قاعدگی را تنظیم کند، باعث منظم شدن روند تخمک گذاری شود و همچنین باعث بهبود باروری شود. اگر سیاه دانه را با عسل ترکیب کنید و میل کنید بسیار موثر تر خواهد بود.

درمان ناباروری با تکنیک های کنترل استرس

تکنیک های آرامش جسم و روح مانند یوگا، مراقبه، تجسم خلاق و صحبت درمانی می توانند باعث کنترل استرس شوند. استرس می تواند باروری را مختل کند، به همین دلیل این روش ها می توانند ذهن و جسم شما را برای باروری آماده کنند. البته بهتر است این روش های طبیعی را همراه با تکنیک های پزشکی انجام دهید.

اگر شما بیش از 35 سال دارید و 6 ماهی است که قصد باردار شدن دارید، یا اگر کمتر از 35 سال دارید و بیش از یک سال است که برای حاملگی اقدام کرده اید، بهتر است در مورد روش هایی به جز درمان های باروری طبیعی با پزشک متخصص مشورت کنید.

توجه داشته باشید که انجام بیش از حد فعالیت های فیزیکی قدرتی، مثلا انجام 5 ساعت یا بیشتر تمرین هایی با شدت بالا، می تواند باردار شدن را دشوارتر کند. چون با این کار، مواد مغذی که بدن برای باردار شدن نیاز دارد در بدن کاهش می یابند.

تحقیقات نشان می دهند که یوگا می تواند نرخ باروری را در بین زنان تحت فناوری های کمک باروری (ART) افزایش دهد. این کار از طریق کاهش سطح استرس و کاهش سطح هورمون کورتیزول انجام می شود. هورمون کورتیزول می تواند در باروری فرد تداخل ایجاد کند.

تلاش برای بارداری ممکن است استرس زا باشد، بنابراین انجام فعالیت های آرامش بخش می تواند به تسکین این استرس کمک کند. همچنین یوگا می تواند به کاهش وزن افراد نیز کمک کند. حفظ وزن نرمال می تواند شانس موفقیت افراد را در تولید مثل و آوردن فرزند افزایش دهد.

درمان ناباروری با طب سوزنی

طب سوزنی یعنی فرو کردن سوزن های کوچک و نازک در نقاط خاصی از بدن. بر اساس طب سنتی چین، سوزن ها راه انرژی (چی) را باز می کنند و جریان خون را افزایش می دهند تا حد حالت تعادل را در بدن بهبود دهند. طبق یافته های پزشکان غربی، سوزن ها سیستم عصبی را برای آزاد کردن مواد شیمیایی تحریک می کنند و این امر به بهبودی و کاهش درد کمک می کند.

طب سوزنی برای درمان ناباروری، می تواند باعث رساندن خون به ارگان های تناسلی، تحریک هورمون ها، تنظیم تخمک گذاری و کاهش استرس شود و به افزایش شانس باردار شدن کمک کند. همچنین طب سوزنی در مردان می تواند کیفیت و تعداد اسپرم ها را افزایش دهد. بنابراین طب سوزنی یک درمان موثر برای ناباروری در زنان و مردان است.

طب سوزنی می تواند به تنهایی یک روش درمان باشد و یا می تواند بخشی از یک برنامه درمانی کلی باشد که شامل مشاوره تغذیه، گیاهان دارویی یا روش های همه جانبه دیگر است.

مطالعات زیادی نشان داده اند که طب سوزنی علاوه بر کاهش استرس و افسردگی، می تواند به بهبود نتایج بارداری IVF نیز کمک کند. در این مطالعات زنانی که تحت درمان IVF قرار گرفته بودند، هنگامی که بلافاصله قبل و بعد از انتقال جنین طب سوزنی را انجام دادند، نرخ بارداری و میزان زاد و ولد بیشتری را نشان دادند.

درمان نازایی با رژیم غذایی

داشتن یک تغذیه سالم می تواند بر روی سلامت باروری تاثیر بگذارد. بر اساس مطالعات دانشگاه هاروارد، مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین، فیبر و چربی های تک غیر اشباع می تواند ریسک ناباروری را کاهش دهد. داشتن یک رژیم غذایی سالم می تواند به حفظ وزن کمک کند که این امر نیز می تواند شانس موفقیت در فرزند آوری را افزایش دهد.

مصرف کربوهیدرات به مقدار زیاد، علاوه بر ایجاد التهاب می تواند بر سطح هورمون های تناسلی هم تاثیر بگذارد. مصرف زیاد مواد غذایی دارای شکر و کربوهیدرات مانند نان، برنج، سیب زمینی، میوه ها و شیرینی ها بر روی میزان قند خون و سطح انسولین تاثیر می گذارد.

اگر سطح انسولین یا قند خون بیش از حد افزایش یابد، ممکن است سطح هورمون های تناسلی از عادل خارج شود که این امر می تواند منجر به عدم تخمک گذاری شود و به طور مستقیم باروری را در زنان تحت تاثیر قرار دهد.

یک رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد کربوهیدرات باعث تخمیر در روده ها می شود و مقادیر زیادی گرما تولید می کند. روده ها درست بالای اندام های تناسلی قرار دارند، به همین دلیل وقتی گرما تولید می کنند، باعث بروز التهاب در این اندام ها می شوند. التهاب مقدار جریان خون را در سر تا سر بدن کاهش می دهد. به خصوص در تخمدان ها، رحم و بیضه ها.

رژیم غذایی شما می تواند نقش مهمی در درمان ناباروری داشته باشد. بنابراین نکات زیر را در رژیم غذایی خود رعایت کنید.