عجایب جالب حرم امام رضا و نکات جالبی در مورد حرم

در این مطلب در مورد عجایب جالب حرم امام رضا (ع) توضیحاتی داده ایم و نکاتی جالب به همراه حقایق در مورد حرم مطهر ایشان را ارائه کرده ایم با ما همراه باشید. اگر به شهر مشهد سفر می کنید و زائر امام هشتم هستید، بد نیست در مورد حرم اطلاعات بیشتری داشته باشید.

نخستین بنای حرم مطهر

امام رضا (ع) در سال 203 هجری قمری به شهادت رسید و بدن مطهر امام را در باغ حمید بن قحطبه و در کنار قبر هارون الرشید به خاک سپردند. نخستین بنای حرم مطهر، همان بقعه هارون الرشید بود و پس از آن طوس به مشهدالرضا تغییر نام پیدا کرد.

مساحت یک میلیون متری حرم

مساحت حرم امام رضا (ع) در گذشته حدود 12 هزار متر مربع بود، ولی هم اکنون با توجه به بازسازی هایی که انجام شده است به حدود یک میلیون متر مربع رسیده است و باعث شده است که حرم امام به یکی از بزرگترین امکان مذهبی در کل جهان تبدیل شود.

اولین گنبد طلای حرم مطهر

نخستین گنبد طلای حرم در صحن بیرونی آن قرار دارد و دو پوشش دارد. پوشش اول آن گنبدخانه حرم است که به آن قبه گفته می شود و پوشش دوم که بر فراز آن قرار دارد، گنبد نام دارد. این گنبد در ابتدا با آجرهای زرد رنگ ایرانی سخته شد و پس از آن با کاشی تزیین شد. شاه طهماسب صفوی در سال 932 هجری قمری، بدون اینکه تغییر در اصل بنا ایجاد کند، آن را با خشت هایی از جنس طلا ساخت. این گنبد بیش از 2 قرن قدمت دارد.

نخستین ضریح ساخته شده

نخستین ضریح ساخته شده به دوران صفویه مربوط است و از آن موقع تا الان، 5 ضریح برای امام هشتم ساخته شده است. نخستین ضریح حرم در دوران صفویه و در اواسط قرن دهم هجری قمری ساخته شد. جنس این ضریح از چوب، طلا و نقره بود و از لحاظ مالی ارزشمند است.

بعد از فرسوده شدن اولین ضریح، در سال 1360 هجری قمری، نوه نادرشاه افشار که شاهرخ میرزا نام داشت یک ضریح از جنس یاقوت و زمرد به نام نگین نشان به حریم هدیه کرد. ضریح دوم هم اکنون در زیر ضریح چهارم حضرت و در سرداب قرار دارد.

ضریح سوم به دوران فتحعلی شاه مربوط است و در سال 1238 هجری قمری ساخته شده است. ابعاد این ضریح 3 در 4 متر است و دارای ورقه های طلاکوبی شده است. ضریح سوم در سال 1338 به دلیل پوسیدگی پایه ها به موزه حرم منتقل شد و هم اکنون برای عموم قابل مشاهده است.

ضریح چهارم به نام ضریح طلا و نقره و معروف به شیر و شکر در سال 1338 روی ضریح دوم نصب شد. در چهار گوشه ضریح، خوشه های انگور از جنس طلا نصب شده بود و وظیفه تزیین آن را شخصی به نام سیدابوالحسن حافظیان بر عهده داشت. ضریح طلا و نقره به مدت 41 سال روی مرقد امام رضا قرار داشت و سال 1379 به موزه آستان قدس منتقل شد.

ضریح پنجم در طبقه همکف حرم قرار دارد و وزن آن 12 تن است. جنس این ضریح از فولاد و چوب گردو است و 7 سال زمان برد تا ساخته شود.

مسجد بالاسر؛ قدیمی‌ترین مسجد حرم امام رضا (ع)

نخستین و قدیمی ترین بنای ساخته شده در حرم، مسجد بالاسر است که زائرین زیادی برای نماز و دعا خواندن به آن وارد می شوند و از اسرار حرم امام رضا است. همه زائرین بعد از زیارت حرم وارد این مسجد می شوند، ولی کمتر کسی نام آن را می داند. مسجد بالاسر ابعادی به طول 8 متر و عرض 4.5 متر دارد و ارتفاعش نیز 10 متر است. آزاره‌های این مسجد کهن از سنگ مرمر ساخته شده و دیوار و سقف آن، کاشی‌کاری بسیار زیبایی دارد. مسجد بالاسر در سمت غرب ضریح مطهر حضرت امام رضا (ع) قرار گرفته است.

یکی دیگر از مساجد قدیمی و زیبای حرم امام رضا، مسجد گوهرشاد است. این بنا مربوط به دوران تیموری است و در سده نهم هجری ساخته شده است و نام آن از همسر شاهرخ تیموری (گوهرشاد بیگم) گرفته شده است. این مسجد در صحن جنوبی حرم قرار دارد و ساختن آن 12 سال طول کشید. این مسجد تقریبا به شکل مربع است و حالا یکی از زیباترین مساجد حرم به حساب می آید.

تاریخی‌ترین صحن‌های حرم مطهر

حرم دارای 9 صحن است که تاریخی ترین آنها صحن های انقلاب و آزادی هستند، البته صن انقلاب اسلامی، قدیمی ترین و با شکوه ترین صحن حرم است. در بخش جنوبی صحن انقلاب اسلامی، پنجره فولاد امام رضا (ع) قرار دارد که از برنز و فولاد ساخته شده است. مقبره مشاهیر و بزرگان و سقاخانه معروف نادری هم در این صحن قرار گرفته اند.

کتابخانه‌‌ای با محتوای ۱۲ قرنی

در کتابخانه مرکزی آستان قدس، حدود 12 هزار و 400 نسخته کتاب های خطی، چاپ سنگی و چاپی در مورد امام قرار دارد که قدمت بعضی از آنها به 1200 سال می رسد. این کتاب ها قدمت بالایی دارند و بسیار ارزشمند هستند. قدمت 1200 ساله بعضی از کتاب های موجود در این موزه از اسرار حرم امام رضا است.

اولین و با ارزش‌ ترین سنگ مزار امام رضا (ع)

نخستین سنگ مزار آن حضرت در سده ششم قمری ساخته شده است و جنس مرمر دارد. ابعاد این سنگ مزار به طول 40 و عرض 30 سانتی متر است و به دلیل قدمتی که دارد، ارزشمند است. تاریخ ولادت و شهادت امام رضا با خط کوفی روی این سنگ حکاکی شده است . هم اکنون در موزه حرم از آن نگهداری می شود.

دومین سنگ مزار، از جنس سنگ سفید مرمر آهکی است و ابعاد آن 60 در 40 سانتی متر است. این سنگ هم اکنون روی مزار موجد در سرداب قرار دارد.

سومین سنگ هم ابعادی به طول 2.20 و عرض 1.10 دارد که در طبقه همکف حرم وود دارد. رنگ این سنگ مزار، سبز چمنی است و آن را همزنان با نصب ضریح پنجم حضرت در سال 1379 در حرم قرار دادند.

مطلب پیشنهادی: معرفی بهترین مکان های تفریحی شهر مشهد مقدس

رواق های حرم امام رضا

رواق به فضای محصور و سقف داری که در پیرامون حرم وجود دارد، گفته می شود. رواق های حرم بسیار زیاد هستند، ولی مساحت بزرگترین آن 6300 متر است که به رواق امام خمینی شهرت دارد.

بد نیست بدانید که دارالسیاده، دارالحجه، دارالمرحمه، دارالاجابه، دارالحفاظ، دارالشکر، دارالسعاده، دارالولایه، دارالکرامه و دارالسرور برخی از رواق های حرم امام رضا به شمار می‌روند. توجه داشته باشید که در حال حاضر حرم امام رضا (ع) دارای ۲۶ رواق است.

صحن‌های حرم مطهر

حرم امام رضا دارای 9 صحن است و مساحت مجموع آنها 225.223 متر مربع است. بزرگترین صحن حرم، صحن جامع رضوی نام دارد که در جنوب حرم قرار دارد و مساحت آن 60.188 متر مربع است. سایر صحن های حرم رضوی شامل صحن آزادی، صحن انقلاب، صحن جمهوری اسلامی، صحن قدس، صحن غدیر، صحن کوثر، صحن هدایت و صحن امام خمینی (ره) هستند.  

مناره‌ها و گلدسته‌ها

مناره یا گلدسته های حرم از بناهای مهم معماری هستند و جایگاه ویژه ای در فرهنگ و معماری ایرانیان دارد. حرم امام هشتم دارای 12 مناره است که هر کدام قدمتی طولانی دارند. مشاهده حرم از پنجره هتل لذتی خاص دارد که همیشه در ذهن شما می ماند.

اولین مرمت‌کاری و کاشی‌کاری‌های حرم مطهر

در سال 515 قمری امیرعمادالدوله حرم را مرمت نمود و در اوایل سده ششم قمری نیز دختر خواهرزاده سلطان سنجر، آزاره های حرم را با مرغوب ترین کاشی به نام سنجری تزیین کرد. هنوز هم این کاشی کاری ها در حرم وجود دارند. در اوایل سده هفتم قمری هم آزاره های حرم با کاشی های ممناز مورد تزیین قرار گرفت و در همان زمان دو محراب برای حرم ساخته شد که هم اکنون در موزه آستان قدر قرار دارند.

حمله مغولان به خراسان

حمله مغول به ایران و پیشروی آنها تا خراسان یکی از مهمترین حوادث تاریخ ایران است. مغولان در سال 618 قمری به شهر طوس حمله کردند و مردم را کشتند. سپس وارد مشهر شدند و مردم شهر را هم کشتند. طبق روایات، آنها هیچ آسیبی به حرم نرساندند و فقط اموال آنجا را به غارت بردند ولی بعضی از منایع به آسیب مغلوان به حرم اشاره کردند.

به توپ بستن حرم امام رضا توسط روسیه

روس ها در سال 1330 قمری به شکلی بی رحمانه مرقد را به توپ بستند. سربازان روسی با ماشین های مسلسل دار به سمت صحن قدس رفتند و به سوی حرم تیراندازی می کرند. یکی از مهمترین حوادثی که حرم به خود دیده است، به توپ بسته شدن توسط روس ها بود که زائرین زیادی به شهادت رسیدند و حرم هم آسیب های زیادی دید.

لازم به ذکر است که تعمیر گنبد حرم توسط والی خراسانی انجام گرفت. علت انجام این کار روس‌ها بر اساس روایات مختلف، متفاوت است.

حادثه تروریستی حرم امام رضا (ع)

انفجار در حرم علی بن موسی الرضا در 30 خرداد سال 1373 رخ داد که در این حادثه تروریستی 26 نفر کشته شدند و 300 نفر هم زخمی شدند. این بمب گذاری در روز عاشورا بود و بسیاری از کاشی کاری ها و آیینه کاری های ظریق با قدمت 800 ساله، دچار آسیب شدند. بعد از این حادثه، در ورودی های مختلف حرم امام رضا، بازرسانی قرار گرفتند تا پیش از ورود زائرین به حرم، آنها مورد بازرسی قرار بگیرند.

حقایقی جالب درباره حرم مطهر امام رضا (ع)

امام رضا هر سال میزبان زائرین زیادی از ایران و کل جهان است و نذورات زیادی در این مکان مقدس جمع می شود که برای گسترش حرم استفاده می شود. جالب است بدانید که حدود 28 هزار لامپ در این مکان مقدس قرار دارد و بیش از شش هزار لوستر در ابعاد و قدمت های مختلف استفاده شده است.

جالب است بدانید در مرقد امام رضا (ع) سالانه بیش از ۷۰۰ هزار مُهر مورد استفاده قرار گرفته و جایگزین مُهرهای شکسته و کثیف می‌شود. وزن ضریح جدید حرم مطهر حدود ۱۲ تن بوده و از طلا و نقره ساخته شده است. در اطراف ضریح امام رضا (ع) هم ۱۴ دهانه به نشانه ۱۴ معصوم طراحی شده است که به شکل محراب می‌باشند. جالب است بدانید که دیرینگی حرم علی بن موسی‌الرضا از دوره سلجوقی تاکنون بوده و ساخت آن از دوره سامانیان آغاز شده است.

مقبره‌های موجود در حرم رضوی

چهار آرامگاه مهم به نام‌های پیر پالان‌دوز، شیخ طبرسی، شیخ بهایی و شیخ حر عاملی در حرم رضوی وجود دارد که در ادامه بیشتر راجع به آن‌ها توضیح خواهیم داد.

پیر پالان‌دوز

آرامگاه شیخ محمدعارف عباسی معروف به پیر پالان‌دوز در شمال شرقی حرم مطهر واقع شده است. پیر پالان‌دوز از عارفان و پیران سلسله ذهبیه بود.

شیخ طبرسی

آرامگاه فضل بن حسن طبرسی مشهور به شیخ طبرسی در قسمت شمالی حرم مطهر قرار دارد. بد نیست بدانید که لقب شیخ طبرسی امین‌الاسلام است.

شیخ بهایی

مقبره شیخ بهاءالدین عاملی معروف به شیخ بهایی در ضلع شمالی صحن امام خمینی (ره) واقع شده و مساحت بنای رواق آن حدود ۱۰۲ مترمربع است.

شیخ حرعاملی

آرامگاه شیخ المحدثین محمد بن حسن معروف به شیخ حر عاملی در شمال شرقی صحن انقلاب اسلامی قرار دارد و از دانشمندان شیعه است. جالب است بدانید کتاب مشهور وسائل‌الشیعه مربوط به این دانشمند بزرگ است.

مطلب پیشنهادی: زندگی در شهر مشهد چگونه است؟ | تمام اطلاعات در مورد زندگی در مشهد

نام‌های حرم امام رضا (ع)

حرم مقدس امام رضا (ع) ۱۴ نام دارد که در اینجا به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• آستان ملائک پاسبان
• ارض اقدس
• بقعه مبارکه
• حرم مطهر
• روضه رضویه
• روضه مقدسه
• روضه منوره
• عتبه عالیه
• قبله هفتم
• کعبه آمال
• مرقد ملکوتی
• مرقد منور
• مضجع شریف
• معین الضعفا

نقشه حرم امام رضا (ع)

اگر شما هم جزء کسانی هستید که برای اولین بار به زیارت امام مهربانی‌ها می‌روید یا مدت زمان زیادی از آخرین سفرتان می‌گذرد، بهتر است نقشه حرم امام رضا (ع) را با خود به همراه داشته باشید. همانطور که گفته شد مساحت کل حرم با توجه به بازسازی‌هایی که از گذشته تاکنون انجام گرفته است، حدود یک میلیون متر مربع بوده و همین مسئله موجب می‌شود برای رفتن به قسمت‌های مختلف حرم به راهنما نیاز داشته باشید.

البته بیان این مسئله که خادمان حرم مطهر رضوی بسیار با حوصله و مهربانی به سوالات زائرین پاسخ داده و آن‌ها را راهنمایی می‌کنند، قطعا خالی از لطف نخواهد بود.

منبع سایت جابابپما jabama.com