مراقبت های دوران بارداری و تمام اقدامات ضروری که باید انجام دهید

دوران بارداری یکی از مهم ترین و حساس ترین دوره ها برای مادر و نوزاد است و عوامل مختلفی می توانند به صورت مستقیم و غیر مستقیم در سلامت جنین تاثیرگذار باشند. آگاهی و رعایت توصیه های پزشکی در این دوران بسیار مهم است و لازم است که مراقبت های دوران بارداری را بدانید. در این مقاله قصد داریم مراقبت های دوران بارداری را معرفی کنیم تا با آگاهی بیشتری این دوران لذت بخش را سپری کنید و از خطرات احتمالی جلوگیری کنید.

اهمیت مراقبت های دوران بارداری

منظور از مراقبت های دوران بارداری پیروی از سبک زندگی سالم است که شامل تغذیه سالم و مقوی، ورزش و فعالیت فیزیکی، مراجعه منظم به پزشک زنان و زایمان و چکاپ های دوره ای و پرهیز از فشار های روحی و عصبی و… است. به طور کلی طول دوران بارداری به سه دوره سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سه ماهه سوم تقسیم بندی می شود.

مراقبت های سه ماهه اول دوران بارداری

مراقبت های سه ماهه اول دوران بارداری از زمان مثبت شدن آزمایش بتا تا هفته 13 بارداری می باشد. بعد از مثبت شدن آزمایش بتا به پزشک کنید تا بررسی های لازم را انجام دهد و مشخص شود بارداری داخل رحم اتفاق افتاده است یا خارج از رحم.

پزشک در طول معاینات پزشکی در سه ماه اول بارداری در مورد نحوه تغذیه سالم، دریافت ویتامین ها، افزایش وزن و مشکلاتی که احتمال دارد در طول دوران بارداری اتفاق بیفتد توضیحاتی می دهد.

هفته هفتم بارداری حتما باید با سونوگرافی، قلب جنین بررسی شود و اگر قلب جنین تشکیل شده بود باید آزمایش های روتین بارداری توسط پزشک برای فرد تجویز شود که شامل آزمایش تیروئید، آزمایش دیابت، آزمایش خون و تعدادی آزمایش دیگر می باشد.

در هفته دوازدهم بارداری باید سونوگرافی NT ( چین پشت گردن جنین) بررسی شود تا مشخص شود که جنین مبتلا به تعدادی از آنومالی ها است یا خیر.

همزمان با این سونوگرافی، یک آزمان خون انجام می شود که به نام آزمایش غربالگری سه ماه اول شناخته شده است.

مطلب مشابه: علائم و نشانه های بارداری چیست؟ + نشانه های مهم بارداری در روزهای نخست

تغذیه در سه ماهه اول بارداری

تغذیه مناسب در ماه های اول بارداری باعث تقویت جنین می شود. به همین دلیل از همه گروه های غذایی استفاده کنید و تنوع مواد غذایی را حفظ کنید. گوشت، تخم مرغ، حبوبات و مغز های خام منبع اصلی آهن به شمار می آیند. لبنیات منبع کلسیم و سبزیجات منبع فیبر است که در رشد عصبی جنین تاثیر می گذارند.

در کنار رژیم غذایی غنی ، می توانید مکمل های دوران بارداری دارای فولیک اسید و ید را نیز با مشورت پزشک مصرف کنید. ویتامین های آهن، ید، کلسیم و فیبر علائم بارداری مانند احساس خستگی و کم خونی را کاهش می دهند.

میزان کالری دریافتی در بارداری، فقط 300 کیلو کالری بیشتر از حالت عادی است. نگران تهوع های صبحگاهی هم نباشید چون جنین هر آنچه که نیاز دارد را دریافت می کند. برای جلوگیری از تهوع بهتر است وعده های غذایی را در حجم کم و تعداد بیشتر مصرف کنید و از مواد غذایی تند و محرک دستگاه گوارش استفاده نکنید.

اگر به خاطر تهوع های صبحگاهی اشتها نداشتید و وزن کم کردید، نگران نباشید. در ماه سوم دوباره اشتهای خود را به دست می آورید.

داروهای مصرفی در سه ماهه اول دوران بارداری

در طول دوران بارداری فرد باید داروهایی را طبق تجویز پزشک معالج استفاده کند. مانند فولیک اسید و مکمل ها. در این دوران حتما از سبزیجات و ویتامین ها در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

ورزش در سه ماهه اول دوران بارداری

بهترین ورزش در ماه اول بارداری، پیاده روی است. راه رفتن به تقویت عضلات شکم و گردش خون کمک می کند و باعث می شود زایمان راحت تری داشته باشید. بهتر است سه روز در هفته به مدت 30 دقیقه در هوای آزاد پیاده روی کنید. انجام حرکت های دیگر ورزشی، مانند یوگا و… را حتما زیر نظر مربی متخصص و با مشورت پزشک انجام دهید.

مراقبت های بالینی

در سه ماهه اول، جنین تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی زیادی می کند. در این دوران مدیریت اضطراب و دوری از استرس بسیار مهم و ضروری می باشد. اضطراب و استرس تاثیر مستقیم بر رشد و روحیات جنین دارد. برای کاهش استرس، در هوای باز قدم بزنید و از شلوغی و ازدحام دوری کنید.

مطلب مشابه: علائم بارداری هفته اول + تمام علائمی نشان دهنده بارداری در روزهای اول حاملگی

مراقبت های سه ماهه دوم بارداری

سه ماهه دوم بارداری از هفته 13 شروع می شود و تا هفته 28 ادامه دارد. در این دوران مادر باید تحت نظر پزشک باشد وآزمایش های مختلف را انجام دهد. در طول این دوره رشد جنین سریع تر می شود و امکان تعیین جنسیت وجود دارد.

در این دوره باید آزمایش غربالگری دوم انجام شود که در هفته 16 تا 19 انجام می شود. این آزمایش شامل یک غربالگری چهارگانه است و بعد از انجام سونوگرافی باید یک آزمایش خون انجام شود.

در ماه چهارم بارداری، حالت تهوع و احساس خستگی از بین می رود و سطح انرژی بیشتر می شود. علائم بارداری در ماه چهارم شامل افزایش رشد شکم، درد های شکمی و کمر، انقباض کمتر از 5 بار در ساعت، خون دماغ شدن، سرگیجه، تغییرات پوست، گرفتگی و ورم پا، ورم و خونریزی لثه و عفونت دستگاه ادرار است.

در ماه پنجم به دلیل تغییرات هورمونی، رشد مو و ناخون افزایش پیدا می کند ولی به دلیل بزرگ شدن شکم، ممکن است پوست و ترک های پوستی خارش پیدا کنند. برای همین هر شب از کرم های مرطوب کننده و آبرسان استفاده کنید.

تغذیه در سه ماهه دوم بارداری

خانم ها در دوران بارداری بیشتر از حالت عادی باید آب مصرف کنند. همچنین آهن، کلسیم و ویتامین D باید مصرف شود. گوشت قرمز، قارچ و سبزیجات، لبنیات و حبوبات منبع کلسیم و آهن و ویتامین D هستند. مصرف مواد مغذی باعث می شود ویتامین های لازم به بدن مادر برسد. غذاهای تند و پر چرب را از رژیم غذایی حذف کنید و از مصرف گوشت و تخم مرغ خام بپرهیزید و به هیچ عنوان از الکل در دوران بارداری استفاده نکنید.

داروهای مصرفی در سه ماهه دوم دوران بارداری

از هفته 16 بارداری قرص آهن و ویتامین برای فرد تجویز می شود. مصرف قرص فولیک اسید تا هفته بیستم بارداری ادامه پیدا می کند و بعد از آن دیگر نیاز به مصرف این دارو نخواهد بود.

مطلب مشابه: هشت راه برای اینکه در دوران بارداری زیباتر به نظر برسیم

مراقبت های سه ماهه سوم دوران بارداری

سه ماهه سوم بارداری از هفته 28 شروع می شود و تا هفته 40 ادامه دارد. در طول هفته 28 بارداری فرد باید آزمایش مخصوصی را انجام دهد که شامل آزمایش خون، آزمایش پودر قند، آزمایش ادرار و تست های کبدی می باشد. در واقع این آزمایشات مشخص می کند که فرد نیاز به مراقبت های خاص و یا احتمال ابتلا به دیابت را دارد یا خیر.

در هفته 35 بارداری یک سونوگرافی از نظر بررسی وزن جنین، پوزیشن سر جنین و نوع زایمان انجام می شود تا بررسی های لازم صورت گیرد. در هفته 35 به خصوص افرادی که برای اولین بار بارداری را تجربه می کنند باید از نظر نوع لگن بررسی شوند تا مشخص شود که فرد می تواند زایمان طبیعی انجام دهد یا خیر.

در طول سه ماهه سوم توجه به وزن گیری جنین بسیار مهم است. گاهی جنین وزن خوبی پیدا نمی کند و رشد متناسبی ندارد و این حتما باید توسط پزشک بررسی شود. همچنین کسی که سابقه بیماری دیابت دارد، دیابت باعث می شود جنین رشدی بیش از حد داشته باشد. در این صورت مادر و جنین دچار مشکل می شوند و جنین در داخل شکم مادر مدفوع می کند و منجر به خفگی او می شود.

رابطه جنسی در بارداری

رابطه جنسی در بارداری امری طبیعی است. در طول این دوران تغییرات زیادی، ظاهر، عملکرد داخلی بدن و ترشحات هورمونی را تحت تاثیر قرار می دهد.

تمایلات جنسی بسیاری از خانم ها در این دوران بسیار متحول می شود و افزایش یا کاهش پیدا می کند. طبیعتا این تحولات ایجاد شده در ساختار بدن و روحیات خانم ها بر روی همسرشان نیز تاثیر می گذارد.

رابطه جنسی در این دوران بی خطر است. با این حال اگر نگرانی دارید یا در معرض مشکل هستید با پزشک خود صحبت کنید. میل به رابطه جنسی در دوران بارداری در هر فرد متفاوت می باشد. همچنین میل به رابطه جنسی در ماه های مختلف بارداری هم متفاوت است. در کل هنگام رابطه موقعیت هایی را انتخاب کنید که به شما فشار وارد نشود و نوزادتان در معرض خطر قرار نگیرد.

مطلب مشابه: ورزش های دوران بارداری و تمرین های مجاز برای خانم های باردار

خونریزی در دوران بارداری

خونریزی در دوران بارداری به طور معمول به دلایل مختلفی اتفاق می افتد. طبیعتا زمانی که فردی در سه ماهه اول بارداری دچار خونریزی می شود دلیل آن کندگی جفت جنین و جمع شدن خون می باشد و گاهی این حالت می تواند منجر به سقط جنین شود.

گاهی اوقات با استراحت و مصرف دارو ها می توان سعی کرد تا بارداری حفظ شود و جنین سقط نشود. از دیگر دلایل خونریزی در دوران بارداری می توان به بارداری خارج از رحم، بیماری های دهانه رحم، عفونت رحم، لانه گزینی و … اشاره کرد.

آلرژی در دوران بارداری

بسیاری از خانم ها در دوران بارداری، به بعضی از مواد حساسیت دارند که باعث بروز واکنش های آلرژیک در آن ها می شود. در این مواقع برای درمان حساسیت توصیه می شود ابتدا از ماده حساسیت زا دوری کنند و روزانه به اندازه کافی استراحت کنند. استفاده از سرم های نمکی شست و شو دهان و بینی و استحمام مرتب هم برای بهبود آلرژی بسیار تاثیر گذار است.

درد پشت و کمر در دوران بارداری

درد پشت و کمر در 70 درصد خانم های باردار مشاهده می شود و با بالا رفتن سن بارداری شدت پیدا می کند. در خانم هایی که قبل از بارداری کمر درد دارند یا چاق هستند احتمال کمر درد بیشتر است. اگر درد پشت و لگن زیاد باشد می تواند نشانه پوکی استخوان ناشی از بارداری باشد. درد شدید و ناگهانی در ناحیه پشت کمر نیاز به مشورت با ارتوپد دارد. درد های متناوب در پشت و کمر می تواند علامت شروع زایمان باشد.

روش های درمان کمردرد در بارداری:

• کاهش زمان ایستادن
• افزایش استراحت
• استفاده از شکم بند یا کمربند دوران بارداری
• ورزش کردن
• خودداری از پوشیدن کفش های پاشنه بلند
• گذاشتن بالش پشت کمر هنگام نشستن
• مصرف استامینوفن در صورت نیاز

ماساژ در دوران بارداری

سه ماهه دوم بارداری بهترین زمان برای انجام ماساژ است. در این دوران جنین شما به اندازه کافی رشد کرده و احتمالا حالت تهوع شما هم برطرف شده است.

همچنین ممکن است گرفتگی عضلات و درد پشت و کمر کم کم شروع شده باشد. ماساژ در دوران بارداری می تواند برای رفع استرس مادر، بهبود گرفتگی عضلات و کاهش کمردرد، درد باسن و شانه نیز مفید باشد.

ماساژ، مقدار هورمون اپی نفرین را که منجر به گرفتگی عروق می شود کاهش می دهد و باعث آرامش و تعادل در خلق و خو می شود. همچنین کیفیت خواب را به خصوص در سه ماهه دوم و سوم بارداری افزایش می دهد.

مطلب مشابه: نشانه های باردار بودن فرزند دختر روی شکم زن حامله

خواب کافی در دوران بارداری

داشتن خواب باکیفیت در دوران بارداری هم برای مادر و هم برای نوزاد مهم است. خواب نقش مهمی در حافظه، یادگیری، اشتها، تنظیم قند خون، خلق و خو و تصمیم گیری دارد. کمبود خواب مزمن بر سیستم ایمنی بدن و سلامتی مادر و جنین تاثیر می گذارد.

پوشیدن لباس در دوران بارداری

در دوران بارداری بهتر است از کفش های پاشنه بلند استفاده نکنید و کفش های تخت و راحت بپوشید.

از پوشیدن لباس های تنگ و لباس زیرهای تنگ خودداری کنید و لباس های نخی و آزاد بپوشید، طوری که کش لباس ها هیچ گونه فشاری را به شکم وارد نکند.

ترشحات در ناحیه واژن در این دوره سفید و چسبنده خواهد بود و رعایت بهداشت و عوض کردن هر چند ساعت یک بار لباس زیر می تواند از بروز هر گونه عفونتی جلوگیری کند.

گوش دادن به موسیقی

موسیقی آرام و مناسب بارداری می تواند تاثیرات خوب و مزایای زیادی برای مادر و جنین داشته باشد. برای مثال آهنگ ملایم می تواند استرس و ناراحتی های مادر را کاهش دهد و باعث افزایش حرکات و ضربان قلب جنین شود.

تحقیقات نشان می دهند که موسیقی مناسب بارداری می تواند توانایی یادگیری جنین را در سال های آینده و بزرگسالی افزایش دهد. می توان گفت هر موسیقی در بارداری که مادر از آن لذت ببرد برای جنین هم لذت بخش است.

جنین در رحم مادر از ماه پنجم بارداری می تواند صدا ها را بشنود و می تواند به محرک های اولیه مانند ضربان قلب مادر، صدای مادر و موسیقی ای که او گوش می دهد پاسخ دهد.

مطلب مشابه: اصول پیاده روی در دوران بارداری و نکاتی که برای حفظ سلامت باید بدانید

استرس  و ناراحتی در دوران بارداری

تغییر و تحولات هورمونی ناشی از بارداری، مهم ترین عامل بروز افسردگی در این دوران است. این تغییرات هورمونی بر عملکرد مغز تاثیر می گذارند و فرد را دچار استرس می کنند. همچنین شرایط پیچیده بارداری، نگرانی در مورد سلامت جنین، تغییرات فیزیکی مادر و… می تواند این استرس و ناراحتی را بیشتر کند.

روش های درمان افسردگی در بارداری

• استراحت و خواب کافی
• مراجعه به پزشک متخصص و مشاور
• تغذیه سالم
• انجام برخی از تمرینات ورزشی تحت نظر مربی مخصوص
• ماساژ
• گوش دادن به موسیقی
• انجام فعالیت های هنری مورد علاقه

رنگ کردن مو در دوران بارداری

طبق تحقیقات انجام شده، مواد شیمیایی موجود در رنگ مو به اندازه ای سمی و خطرناک نیستند که منجر به آسیب رساندن به جنین شوند. در حقیقت، در طول فرآیند رنگ کردن مو، فقط مقدار کمی از این مواد جذب پوست می شوند و نمی توانند به کودک آسیبی بزنند. با این حال، لازم است دقت کنید، تنفس بخار حاصل از رنگ مو ممکن است برای مادر مضر باشد.

برای جلوگیری از عوارض احتمالی، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:

• در سه ماه اول و دو هفته آخر بارداری از رنگ کردن مو خودداری کنید.
• موهای خود را در مکانی رنگ کنید که از تهویه یا جریان هوای خوبی برخوردار باشد.
• رنگ مو را بیشتر از مدت زمان توصیه شده بر روی موهای خود باقی نگذارید.

رانندگی در دوران بارداری

در صورت داشتن یک بارداری طبیعی و نداشتن ممنوعیت پزشکی می توانید با رعایت نکات ایمنی رانندگی کنید و مانعی ندارد اما کمربند ایمنی باید از بین دو سینه و از زیر شکم و بالای ران ها رد شود. نشستن طولانی در ماشین باعث تورم پاها و گرفتگی عضلانی می شود که هنگام توقف با حرکت دادن انگشتان و چرخش مچ پاها می توانید به گردش خون پاها و رفع گرفتگی ها کمک کنید.

مسافرت هوایی

با پزشک خود در مورد این که چه زمانی می توانید سفر کنید از قبل مشورت کنید. به طور کلی خانم های باردار در صورت نداشتن عوارض بارداری، تا هفته 36 می توانند پرواز داشته باشند. خانم های باردار در حین پرواز باید اندام تحتانی را حرکت دهند و هر یک ساعت بلند شوند و راه بروند تا خطر لخته شدن خون در اندام تحتانی کاهش یابد. همچنین افراد در حین پرواز باید کمربند را ببندند و به میزان کافی مایعات مصرف کنند.

اشتغال  در دوران بارداری

در صورتی که فرد دچار عوارض بارداری نباشد و دوران بارداری کاملا طبیعی داشته باشد تا زمان زایمان می تواند به کار خود ادامه دهد. کار کردن در دوران بارداری برای هر فردی متفاوت است و بستگی به شغل و محیط کار فرد دارد.

 برای مثال اشعه، سرب و سایر مواد مانند مس و جیوه برای کودک مضر است و اگر شما با این مواد سر و کار دارید، در دوران بارداری نباید کار کنید. کار های سنگین احتمال زایمان زئدرس، کاهش رشد جنین و فشار خون بارداری را افزایش می دهد.

اگر کار فرد از نظر فیزیکی یا روحی به او فشار وارد کند و با استرس زیاد همراه باشد احتمال پارگی زودرس کیسه آب افزایش می یابد. فرد باردار اگر در حین کار دچار خستگی شود باید کار خود را متوقف کند یا کاهش دهد. او باید در فواصل کار استراحت داشته باشد و ایستادن بیش از 5 ساعت توصیه نمی شود.

اگر شغل شما با لپ تاپ است نباید آن را روی شکم خود قرار دهید. در مورد سر کار رفتن با پزشک خود مشورت کنید و به توصیه های او عمل کنید.

واکسیناسیون

واکسن آنفلوآنزا در فصل آنفلوآنزا باید تزریق شود. خانم هایی که در معرض خطر هستند و بیماری های مزمن قلبی، ریوی، کلیوی و ضعف سیستم ایمنی دارند بهتر است واکسن را قبل از شروع فصل آنفلوآنزا تزریق کنند. تزریق واکسن آنفلوآنزا در طی بارداری احتمال ابتلای شیر خوار را تا 6 ماهگی کاهش می دهد و احتمال بیماری های تنفسی تب دار را در شیر خوار کم می کند.

خانم هایی که ایمنی نسبت به سرخجه ندارند باید بعد از زایمان واکسن MMR تزریق کنند و تزریق این واکسن در دوران شیردهی مانعی ندارد ولی در طی بارداری تزریق واکسن سرخجه خطرناک می باشد. تزریق واکسن هپاتیت، کزار، منوکوک و پنوموکوک در طی بارداری اشکالی ندارد.

بارداری در سن بالا

با افزایش سن، شانس به دنیا آوردن فرزندانی سالم کاهش می یابد. اما اکثر خانم ها در اوایل 40 سالگی هم فرزندان سالمی به دنیا می آورند. قبل از باردار شدن مرتب به پزشک مراجعه کنید. پزشک به شما کمک می کند تا برای باردار شدن آماده شوید. در طول بارداری نیز به صورت منظم با پزشک متخصص ملاقات داشته باشید. افزایش سن قدرت باروری را کاهش می دهد.

ممنوعیت های دوران بارداری

• کافئین:

مصرف بیش از حد کافئین مانند قهوه، چای و شکلات خطر سقط جنین و یا زایمان زودرس نوزاد با وزن کم را افزایش می دهد و باعث دفع کلسیم، دفع آب بدن و کم خونی می شود. به همین دلیل بیشتر از یک فنجان قهوه در روز مجاز نیست.

• استعمال دخانیات و الکل

مصرف الکل و استعمال دخانیات در این دوران ممنوع است و خانم های باردار به هیچ عنوان نباید از آن ها استفاده کنند. این مواد در رشد جنین اختلال ایجاد می کند و باعث بروز مشکلات تنفسی و ریوی در نوزاد می شود.

• فعالیت های سنگین

ورزش کردن، داشتن فعالیت و تحرک در دوران بارداری تحت نظر مربی و با مشورت پزشک بسیار مفید است و باعث آسان تر شدن بارداری می شود. اما اگر این فعالیت ها باعث ایجاد فشار به رحم و جنین شوند خطرناک است.

عالیت هایی مانند پیاده روی، شنا و یوگا تحت نظر پزشک بسیار مفید و لازم هستند.