تاثیر استرس بر گوارش؛ روش های کنترل استرس و اختلال در دستگاه گوارش

در خصوص تاثیر استرس بر گوارش چه می دانید؟ آیا استرس و اضطراب می تواند باعث ایجاد اختلالاتی در دستگاه گوارش شود؟ چه ارتباطی بین استرس و بیماری های گوارشی وجود دارد؟ اگر بدن تحت تاثیر استرس باشد می تواند عملکرد معده و دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد؟ ما در این مبحث خود می خواهیم به طور کامل به تمامی این سوالات پاسخ دهیم و اطلاعات مفیدی را در این باره در اختیارتان قرار دهیم.

دستگاه گوارش یکی از اندام های مهم و حیاتی بدن است که به واسطه سیستم اعصاب مرکزی کنترل می شود. در این بخش از بدن صدها میلیون رشته عصبی وجود دارند که ارتباط مستقیمی با سیستم عصبی مرکزی دارند. بنا به تشخیص پزشکان بین مغز و دستگاه گوارش ارتباط دوطرفه وجود دارد. به گونه ای که اگر اضطراب و استرس و یا عوامل جنگ زا سیستم عصبی را مورد هدف قرار دهد این اختلال ممکن است به دستگاه گوارشی بدن نیز سرایت کرده و عملکرد آن را تحت تاثیر قرار دهد.

در مقابل زمانی که عملکرد دستگاه گوارش مناسب نیست این احتمال وجود دارد که پیام های درستی به مغز مخابره نشوند. در نتیجه با اختلال در عملکرد مغز مشکلاتی بسیاری برای دستگاه گوارشی به وجود می آید.

استرس چه تاثیری بر دستگاه گوارش دارد؟

حتما تجربه این را داشتید زمانی که استرس و عوامل استرس زا بر شما غلبه می کنند احساس کرده اید که در دلتان آشوب به پا می شود. حتی ممکن است اشتهای خود را از دست داده و میلی به غذا خوردن هم نداشته باشید. این موضوع باعث می شود تا فعالیت دستگاه گوارش کند شده و اسید فراوانی ترشح کند. در نتیجه باعث سوء هاضمه در بدن شود. همچنین تحت فشار بسیار ممکن است معده عملکرد خود را از دست دهد که این مسئله موجب می شود شما حالت تهوع داشته باشید.

اگر چنین اتفاقی برایتان افتاده پس حتما می دانید که مغز و دستگاه گوارشی باهم در ارتباط بوده و به طور مداوم در حال رد و بدل کردن پیام به یکدیگر هستند. تمامی این ها نشان می دهند که دستگاه گوارشی به عنوان یکی از اندام های حیاتی بدن در مقابل استرس و عوامل تنش زا ضعیف بود و از تحریک پذیری بالایی برخوردار است. تا جایی که تحقیقات نشان داده تاثیر استرس بر دستگاه گوارش مخرب تر از تغذیه ناسالم می باشد.

نحوه تاثیر استرس بر گوارش

در خصوص نحوه تاثیر استرس بر گوارش می توان گفت این اختلالات عملکردی که در سیستم عصبی صورت می گیرد باعث بروز بیماری هایی از قبیل کم اشتهایی، سوء هاضمه، التهاب، دل پیچه و نفخ در تمامی اجزای دستگاه گوارشی می شود. تحقیقات نشان می دهد که استرس می تواند هر بخشی از دستگاه گوارشی را درگیر کرده و عملکرد آن را تحت تاثیر قرار دهد.

همانطور که گفته شد عملکرد تمامی بخش های دستگاه گوارشی توسط سیستم عصبی مرکزی کنترل می شود. مجموعه ای از نورون های عصبی مختلف در این سیستم تحت عنوان سیستم عصبی روده ای وجود دارند. با توجه به تحقیقات به عمل آمده عملکرد این رشته های عصبی در دستگاه گوارشی به حدی مهم و حیاتی است که این قسمت به عنوان مغز دوم بدن انسان شناخته می شود.

هنگام استرس در گوارش چه اتفاقی می افتد؟

به طور کلی بیش از 100 میلیون رشته های عصبی به همراه دستگاه عصبی روده ای بخش های مختلف اجزای داخلی دستگاه گوارش از مری گرفته تا مقعد را می پوشاند. این سیستم عصبی در دستگاه گوارش اقدامات زیر را انجام می دهد:

• بلع غذا
• ترشح آنزیم های مفید بدن برای تجزیه مواد غذایی بلع شده
• جداسازی مواد غذایی موجود در دستگاه گوارشی به دو نوع مواد مغذی و مواد زائد

همه این ها نشان می دهند که کنترل استرس و عوامل ناشی از آن می تواند عملکرد دستگاه گوارشی را بهبود بخشد. با توجه به یافته های دانشمندان در این زمینه ثابت شده که این اختلال به عنوان یک محرک روانی در صورت تشدید می تواند منجر به تحریک شیمیایی در ناحیه مغز شده و در نهایت سلول های ایمنی دستگاه گوارش را نیز مختل سازد. اجازه دهید این مورد را با ذکر مثالی برایتان توضیح دهیم.

قسمتی از سیستم عصبی مرکزی بدن تحت عنوان سیستم عصبی سمپاتیک مسئولیت تنظیم علائم حیاتی بدن از جمله تنفس، فشار خون و ضربان قلب را برعهده دارد. زمانی که بدن ما با یک عامل تنش زا اجتناب ناپذیر رو به رو می شود این سیستم عصبی با ایجاد یک حالت تدافعی بخش های دیگری از سیستم عصبی مرکزی همچون هورمون کورتیزول را مطلع می سازد. این آگاه سازی از طریق ارسال سیگنال صورت می گیرد. زمانی که پیام به هورمون کورتیزول ارسال شد بدن هوشیار شده و خود را برای مقابله با هرگونه تنش احتمالی آماده می کند. در چنین شرایطی فعل و انفعالاتی در بدن صورت می گیرد.

پزشکان دریافته اند که تاثیرات مخرب استرس بر دستگاه گوارش پس از این فعل و انفعالات نمایان می شوند. حال می پرسید چگونه؟

در پاسخ باید گفت که استرس و اضطراب باعث می شود سطح هوشیاری فرد تغییر یابد. این تغییرات در ادامه باعث بروز اختلالاتی همچون افزایش سطح کلسترول خون، تغییر ضربان قلب، افزایش فشار خون و همچنین ایجاد تنش های عضلانی در بدن می شوند. زمانی که این تغییرات در بدن ایجاد شده به این معنی است که استرس و عوامل ناشی از آن حالت های غیر طبیعی را به مغز انتقال داده است. این حالت ها با نشانه هایی مانند درد شکم، خستگی، اسهال و… بروز می کنند. به طور خلاصه چرخه تاثیر استرس بر گوارش شامل موارد زیر می باشد:

• استرس باعث اسپاسم مری می شود
• استرس زیاد موجب افزایش ترشحات اسید در معده می شود که سوء هاضمه را به دنبال دارد
• ایجاد حالت تهوع از دیگر علائم تاثیر استرس بر گوارش می باشد
• باعث بروز اسهال و در موارد مشابه یبوست در بدن می شود

زمانی که این مسئله در بدن به صورت حادتر خود را نشان دهد اثرات ناشی از آن موجب کاهش اکسیژن و خون مورد نیاز در اجزای داخلی دستگاه گوارش می شود. این معضل خود باعث گرفتگی و التهابات و پایین آمدن عملکرد باکتری های مفید روده می شود. از دیگر اختلالات حاد گوارشی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• سندروم روده تحریک پذیر
• زخم گوارشی
• بیماری التهابی روده
• بیماری رفلاکس معده

مطلب مشابه: هنگام رفلاکس معده این مواد غذایی را نخورید + لیست مواد غذایی ممنوعه

تاثیر استرس بر اجزای مختلف دستگاه گوارش

همانطور که می دانید اندام مختلفی در بدن دستگاه گوارش را تشکیل می دهند که عملکرد و کارایی هر یک از آن ها تحت تاثیر اختلالاتی همچون استرس تحت کند و در موارد حاد مختل می شود. در این باره با جزئیات بیشتری توضیح خواهیم داد:

روده

سندروم روده تحریک پذیر از جمله بیماری های شایعی است که اثر اختلالات ناشی از استرس در دستگاه گوارش بروز می کند. این عارضه که بیشتر از 10 درصد افراد را در سنین بزرگسالی مبتلا می کند با علائمی همچون درد، نفخ شکمی، عملکرد نامنظم دفع مانند یبوست یا اسهال شدید و… همراه است.

اختلالات دیگری همچون کرون و کولیت از دیگر بیماری های شایعی است که در اثر التهابات دستگاه گوارش به وجود می آیند. کاهش شدید وزن و دردهای شکمی از دیگر نشانه های این بیماری التهابی به شمار می آیند. بررسی های اخیر نشان داده درصد بالایی از افرادی که به اختلالات روحی همچون اضطراب و افسردگی مبتلا می شوند بیشتر در معرض بیماری های روده ای قرار می گیرند.

مطلب مشابه: درمان افسردگی با زعفران و نحوه مصرف زعفران برای رفع استرس

معده

از دیگر اندام های دستگاه گوارش که در معرض تحریک های روانی همچون استرس عملکرد خود را از دست می دهد معده است. تهوع و استفراغ از شایع ترین علائم تاثیر استرس بر این اندام می باشد. همچنین استرس و اضطراب زیاد باعث ترشح بیش از حد اسید در معده شده که این خود منجر به عارضه های دیگری مانند زخم معده می شود.

تحقیقات نشان داده کسانی که دچار اختلالات اضطرابی منتشر هستند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری زخم معده قرار می گیرند. هرچه اختلالات اضطرابی در این افراد بیشتر باشد شدت التهابات و زخم معده نیز بیشتر خواهد بود. از دیگر تاثیرات استرس بر معده می توان به برهم خوردن الکو تغذیه ای و بروز مشکلات گوارشی همچون هضم نادرست غذا اشاره کرد.

مری

مری از دیگر اجزای داخلی دستگاه گوارش می باشد که عملکرد مفید آن می تواند تحت تاثیر استرس کند و یا مختل شود. به عنوان مثال در هنگام بروز تحریک های روانی الگوی تغذیه ای فرد تغییر می کند. این مسئله خود منجر به بروز بیماری هایی مثل سوزش شدید یا رفلاکس معده می شود. این عارضه در طولانی مدت آسیب رساندن جدی به مری را به دنبال دارد.

ممکن است اضطراب و استرس بلع غذا را با مشکل مواجه کند. همچنین باعث افزایش حجم هوای وارد شده به هنگام بلعیدن غذا در دستگاه گوارش شود. در این شرایط احتمال بروز عارضه های مری افزایش پیدا می کند.

روش های کنترل استرس برای بهبود سلامت گوارش

راه های متنوع بسیاری برای کنترل استرس در جهت بهبود سلامت گوارش وجود دارند که در ادامه متن آن ها را باهم مرور خواهیم کرد:

ورزش منظم

بی شک فعالیت منظم بدنی همچون ورزش کردن باعث کاهش تنش های روانی و آزاد شدن محرک های شیمیایی تحت عنوان اندروفین در مغز می شود. بنا به تحقیقات انجام شده از سوی تیم افسردگی و اضطراب آمریکا ماده شیمیایی اندروفین خاصیت ضد درد دارد و با آزاد شدن در مغز به صورت یک داروی مسکن طبیعی در بدن عمل می کند. همچنین با ترشح این ماده در مغز، کیفیت خواب بهبود یافته و در نهایت منجر به کاهش استرس می شود.

باتوجه به گفته های فوق یکی از راه های موثر برای کنترل استرس و همچنین سلامت دستگاه گوارش ورزش کردن و بالا بردن فعالیت بدنی می باشد.

روان درمانی

با توجه به پژوهشات منتشر شده در مجله علوم شناخته در سال 2014 یکی از روش های شناخته شده و موثر برای درمان استرس و سلامت دستگاه گوارش روان درمانی می باشد. در این روش پزشک طی انجام تمریناتی به فرد بیمار کمک می کند افکار مثبت را جایگزین افکار منفی نموده و از این طریق به کاهش استرس و تحریک های روانی خود کمک نماید.

در سال 2017 این روش توسط روانشناسان بالینی بر روی افراد مبتلا به بیماری های افسردگی در جهت بهبود کیفیت زندگی آن ها انجام شد. این نتیجه این بود افرادی که مبتلا به بیماری های گوارشی بودند با شرکت در جلسات روان درمانی به مدت سه ماه و نیم نه تنها کیفیت زندگی آن ها بهبود یافت بلکه بهبود افسردگی و استرس را تا حد بسیار زیادی تجربه نمودند. همچنین سلامت دستگاه گوارش این افراد نیز بهبود پیدا کرد.

مطلب مشابه: اطلاعات در مورد افسردگی ماژور و روش های درمان این مشکل روانی

گنجاندن غذاهای ضد استرس در رژیم غذایی

نتایج تحقیقات علمی حاکی از آن است که بین تحریک های روانی و بیماری های تغذیه ای و سبک غذایی ناسالم رابطه مستقیمی وجود دارد. یکی از هورمون هایی که به هنگام افزایش تنش های روانی در دستگاه گوارش ترشح شده و باعث افزایش اشتها در فرد می شود هورمون کورتیزول نام دارد. در مقابل استرس و تنش های زیاد باعث می شوند تا میل به انواع مواد غذایی در فرد افزایش یابد. تا جایی که دانشمندان دریافتند افراد مبتلا به تنش های روانی و مشکلات عاطفی تمایل زیادی به گنجاندن غذاهای ناسالم در رژیم غذایی خود دارند.

در کنار همه این ها مواد غذایی سالمی وجود دارند که با گنجاندن آن ها در منوی غذایی خود می توان کمک زیادی به کاهش اضطراب و استرس نمود. از جمله این مواد غذایی می توان به:

• ماهی سالمون
• بادام
• مرکبات سرشار از ویتامین سی همچون پرتقال
• و… اشاره نمود.

یوگا

یکی از فعالیت های بدنی مفید که تاثیر زیادی بر کاهش استرس و تنش های روحی دارد یوگا می باشد. این ورزش که ترکیبی از روش های مدیتیشن همچون نفس کشیدن های عمیق و حرکات فیزیکی است به طور همزمان جسم و ذهن را درگیر می کند. تحقیقات اخیر نشان داده افرادی که در هفته سه بار در جلسات یوگا شرکت کرده اند پیشرفت های مثبتی را در کاهش اضطراب و استرس تجربه کرده اند.

مدیتیشن

مدیتیشن یکی دیگر از روش های درمانی است که به کاهش تریک های روانی در فرد کمک بسیاری می کند. فرد با استفاده از این تکنیک تلاش می کند تا ذهن خود را بر روی موضوع خاصی متمرکز نموده و به این طریق به آرامش ذهنی دست یابد. لازم به ذکر است که تنها هدف انجام مدیتیشن کاهش استرس و تنش های روحی نیست بلکه یکی از اثرات جانبی آن محسوب می شود.

تقویت مهارت های مدیریت زمان

یکی از مهم ترین تکنیک ها برای مراقبت از سلامت خود و کاهش تنش های روحی تقویت مهارت های مدیریت زمان است. با استفاده از روش های زیر می توان نسبت به تقویت مهارت های مدیریت زمان خود اقدام نمود:

• مطلع شدن از زمان سررسید پروژه ها
• برنامه ریزی های منظم
• تعیین اهداف خود
• اجتناب از به تاخیر افتادن کارها