انواع تغییرات بدن در بارداری و تغییر شکل بعضی از اندام ها

در طول دوران بارداری تغییرات زیادی در بدن ایجاد می شود. برخی از تغییرات فیزیکی هستند که در طول سه ماهه اول بارداری رخ می دهند. عامل اصلی این اتفاقات افزایش تولید هورمون است که در تمام بدن و چهره خانم ها ایجاد می شود. این تغییرات طبیعی هستند و ممکن است ظاهری باشند و دیده شوند یا ممکن است در بدن باشند و قابل دیدن نباشند.

تغییرات بدن در بارداری

پس از جایگزینی تخم در رحم تغییرات شروع می شوند و در طول بارداری ادامه پیدا می کنند و بسیاری از آن ها، بعد از زایمان و شیردهی به حالت اولیه برمی گردند. در مورد تغییرات احتمالی چه تغییراتی که در اکثر خانم های باردار رخ می دهد و چه تغییراتی که به ندرت و فقط برای برخی از مادر ها اتفاق می افتد، باید اطلاعات کافی داشته باشید تا بدون ترس و نگرانی این دوران را سپری کنید.

تورم بینی

در سه ماهه اول بارداری رگ های خونی گشادتر می شوند تا خون بیشتری وارد شکم کنند. گشاد تر شدن رگ های خونی در سینوس ها و مجرای بینی باعث بزرگ شدن بینی می شود. از طرفی تورم بینی یا پهن و بزرگ تر شدن اندازه آن را می توان به تغییرات در سیستم هورمونی بدن هم نسبت داد.

افزایش سطح استروژن در بدن باعث افزایش جریان خون در غشای مخاطی می شود که دقیقا زیر بینی قرار دارد. افزایش جریان خون باعث بزرگ شدن عضلات داخل بینی می شود. بزرگ شدن بینی در دوران بارداری به دلیل فشار خون بالا هم اتفاق می افتد.

البته این تغییرات موقتی اند و بعد از زایمان که هورمون ها به حالت طبیعی خود برمی گردند، این تورم در عرض یک ماه تا چهل روز از بین می رود و بینی به حالت اولیه خود برمی گردد.

مطلب مشابه: علائم و نشانه های بارداری چیست؟ + نشانه های مهم بارداری در روزهای نخست

تیرگی و پف زیر چشم

سیاهی دور چشم ناشی از هورمون هایی در بدن است که جریان خون را به بدن جنین افزایش می دهند، اما ممکن است جریان خون به بدن مادر را کاهش دهند. در دوران بارداری استرس، خستگی و تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، بزرگ ترین علت تیرگی دور چشم و پف چشم است.

گاهی اختلالات تیروئید یا کم خونی هم باعث این عارضه می شود. بی خوابی ها، ساعات کار طولانی و تغییرات خلقی در دوران بارداری همگی تعادل طبیعی چشم خانم باردار را بهم می زند. پوست زیر چشم نازک می شود و رگ های خونی آن به صورت حلقه های تیره آشکار می شوند. البته در سه ماهه آخر بارداری خستگی ناشی از تحمل کل وزن بدن، صورت و چشم های شما را خسته تر نشان می دهد.

ترک های پوستی

تقریبا در بیشتر خانم های باردار در نیمه دوم بارداری، ترک هایی بر روی پوست شکم، سینه ها و ران ها به وجود می آیند. این ترک های پوستی در اثر ترکیب کشش فیزیکی پوست و اثرات تغییرات هورمونی بر کشش پوست ایجاد می شوند.

در 90 درصد خانم ها در سه ماهه سوم بارداری، ترک های پوستی اغلب روی سینه و شکم بیشتر می شود. وجود این ترک ها معمولا ارثی است و ترک های صورتی و بنفش ممکن است هرگز به طور کامل از بین نروند، ولی اغلب به رنگ پوست اطراف خود در می آیند و بعد از زایمان جمع می شوند.

خانم هایی که برخی از این تغییرات پوستی را در دوران مشاهده می کنند، بیشتر احتمال دارد در بارداری های بعدی یا حتی در صورت مصرف قرص های ضد بارداری هورمونی نیز این علائم را تجربه کنند. ترک های پوستی ممکن است خارش ایجاد کند، بنابراین برای نرم شدن و کم شدن خارش و احتمال آسیب به پوست از کرم پوست استفاده کنید.

جوش و آکنه

ایجاد جوش و آکنه روی پوست در اوایل دوران بارداری به مخصوص در سه ماهه اول بسیار شایع است و این جوش و آکنه های بارداری تفاوتی با جوش های معمولی ندارند. علت اصلی ایجاد جوش و آکنه بر روی پوست در دوران بارداری، تغییرات هورمونی است.

همچنین در این دوران تغییر عملکرد سیستم ایمنی بدن، افزایش هورمون های استرس و تغییر عادت های غذایی نیز باعث ایجاد جوش و آکنه می شوند.

علاوه بر آن در دوران بارداری بدن سموم کمتری را دفع می کند تا بتواند میزان آب بیشتری در خود نگه دارد. بنابراین ممکن است این سموم در منافذ پوستی حبس شوند و سعی کنند از طریق عرق فرار کنند که نتیجه این امر نیز بروز جوش و آکنه خواهد بود.

مطلب مشابه: هشت راه برای اینکه در دوران بارداری زیباتر به نظر برسیم

تغییرات سینه ها

در طول دوران بارداری سینه های خانم ها تغییرات زیادی می کنند، چون بدن آن ها باید برای شیر دادن به کودک تازه متولد شده آمادگی داشته باشد. در هفته های اول ممکن است مادر در سینه های خود احساس درد و خارش کند.

هورمون های بارداری که روی رنگ دانه های پوست تاثیر می گذارند، باعث تیرگی یا بزرگ تر شدن هاله اطراف نوک سینه می شوند. خانم های باردار با بزرگ شدن سینه ها ممکن است حساسیت به درد یا هر حساسیت دیگری را تجربه کنند و رگ ها تیره تر می شوند و نوک سینه ها بیشتر از قبل بارداری برجسته می شوند.

همچنین رشد سریع سینه ها ممکن است باعث بروز ترک های پوستی روی سینه ها شود. اغلب برآمدگی های کوچکی بر روی هاله اطراف سینه به وجود می آیند. بیشتر خانم ها در طول سه ماهه دوم تولید و ترشح مقدار کمی ماده غلیظ و زرد رنگ را شروع می کنند. این ماده به عنوان آغور شناخته شده است.

علاوه بر تولید آغور برای اولین تغذیه نوزاد، مجاری شیر در سینه برای آماده سازی تولید و ذخیره شیر بزرگ تر می شود. بعضی از خانم ها ممکن است متوجه توده های کوچکی در بافت سینه خود شوند که می تواند به خاطر بسته شدن مجاری شیری ایجاد شود. اگر بعد از چند روز ماساژ سینه و گرم کردن سینه با آب یا دستمال مرطوب از بین نرفت به پزشک مراجعه کنید.

افزایش وزن

افزایش وزن و سنگینی، گردش خون و مایعات بدن را مخصوصا در اندام های پایینی کاهش می دهد. در نتیجه حجم مایعات در بدن خانم باردار افزایش پیدا می کند و باعث تورم صورت و اندام های پایینی می شود. این وزن مایعات باعث ایجاد محدودیت در فعالیت فیزیکی می شود. بسیاری از زنان در سه ماهه دوم بارداری به آرامی تورم را مشاهده می کنند. این پروسه معمولا تا سه ماهه سوم ادامه پیدا می کند.

افزایش حجم مایعات محبوس شده، باعث افزایش قابل ملاحظه وزن خانم ها در بارداری می شود. در صورتی که تغذیه شما در دوران بارداری کافی و مناسب باشد هم افزایش وزن خواهید داشت. این افزایش وزن مربوط به رشد جنین، اندازه سینه ها و رحم و افزایش حجم خون و ذخایر چربی است. خانم باردار در هر شرایطی باید افزایش وزن داشته باشد ولی میزان افزایش وزن در افراد مختلف متفاوت است.

تغییرات مو

در دوران بارداری برخی از خانم ها ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی دچار ریزش مو شوند. این مسئله به ویژه در مادران دارای سابقه خانوادگی آلوپسی زنان دیده می شود. اما در بسیاری از خانم ها هم در این دوران، رشد و ضخیم شدن مو، موهای زائد و افزایش رشد مو در قسمت های مختلف بدن مانند صورت، دست، پا یا کمر نیز دیده شود. بیشتر تغییرات در رشد مو پس از تولد نوزاد به حالت طبیعی بر می گردد.

با این حال ممکن است ریزش مو تا یک سال بعد از زایمان هم ادامه داشته باشد به خاطر این که فولیکول های مو و سطح هورمون، باید خود را بدون تاثیر هورمون های بارداری تنظیم کنند.

همچنین در دوران بارداری ممکن است ریزش مو های مژه و نازک شدن ابرو ها را هم تجربه کنید. این موضوع به خصوص زمانی تشدید می شود که رژیم غذایی شما حاوی پروتئین و ویتامین کافی نباشد و یا مشکلی در عملکرد تیروئیدتان به وجود آید.

مطلب مشابه: روشی موثر برای افزایش شانس بارداری و حامله شدن (زمان تخمک گذاری)

تغییرات دستگاه گوارش

به دلیل تغییرات هورمونی و بزرگ شدن تدریجی رحم و فشار آن بر روی معده، در دستگاه گوارش تغییراتی به وجود می آید که نشانه آن سوزش سردل، نفخ شکم و یبوست است. معمولا در این دوران تخلیه معده به کندی انجام می شود. زمان عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش آنقدر آهسته می شود که آب محتویات روده بیش از حالت عادی جذب می شود و باعث یبوست می شود.

تغییرات دستگاه تنفسی

در طول دوران بارداری محیط قفسه سینه مادر حدود 5 تا 7 سانتی متر افزایش می یابد تا کاهش 4 سانتی متری ایجاد شده در قطر عمودی یعنی بالا آمدن دیافراگم بر اثر بزرگی رحم جبران شود. پر خونی مویرگی موجود در سر تا سر سیستم تنفسی باعث جمع شدن خون در بافت ریه و گاهی بروز خون دماغ می شود.

تعداد نفس طی حاملگی افزایش مختصری نشان می دهد. تنها شکایت مربوط به سیستم تنفسی در سه ماهه اول و دوم، تنگی نفس می باشد و 60 تا 70 درصد خانم های باردار از تنگی نفس خفیف شکایت دارند، اما مانع انجام فعالیت فیزیکی نمی شود.

گذاشتن چند بالش در زیر سر و شانه ها و قرار گرفتن  به حالت نیم نشسته، پرهیز از پرخوری، فاصله دادن بین زمان خوردن و خوابیدن و صاف نگه داشتن عضلات پشت بدن در هنگام نشستن به بهبود تنگی نفس کمک می کند.

تغییرات سیستم مجاری ادرار

در دوران بارداری طول هر کدام از کلیه ها یک تا یک و نیم سانتی متر زیاد می شود و همزمان با آن وزن کلیه هم افزایش پیدا می کند. در اوایل بارداری به علت تغییرات هورمونی و اواخر بارداری به علت بزرگ شدن رحم و فشار آن بر روی مثانه، دفعات ادرار کردن بیشتر می شود.

اگر این علامت با درد و سوزش همراه نباشد، طبیعی است. کم کردن مصرف مایعات قبل از خواب شبانه به بهبود این وضعیت کمک می کند. این تغییرات حدود 6 هفته بعد از زایمان به حالت طبیعی بر می گردد.

در حالت طبیعی در اردار خانم ها نباید قند وجود داشته باشد اما در خانم های باردار وجود قند طبیعی است که این مورد در بیش از 50 درصد از خانم های باردار دیده می شود که علت آن افزایش حجم خون دریافتی کلیه و اختلال در باز جذب قند از طریق کلیه می باشد. البته با انجام آزمایش قند سرم و از روی قند موجود در ادرار فرق حالت طبیعی و غیر طبیعی مثل بیماری دیابت مشخص می شود.

با بزرگ شدن رحم، مثانه به طرف بالا جا به جا می شود و فشار وارده از طرف رحم بر روی مثانه باعث تکرر ادرار می شود.

مطلب مشابه: ورزش های دوران بارداری و تمرین های مجاز برای خانم های باردار

تغییرات دستگاه قلبی عروقی

در دوران بارداری تغییراتی در سیستم قلبی عروقی ایجاد می شود. تعداد نبض به طور مشخص 10 تا 15 نبض در هر دقیقه افزایش می یابد. اندازه قلب نسبت به قبل از بارداری حدود 10 درصد بزرگ تر می شود. همچنین به دلیل بالا آمدن دیافراگم به علت رشد رحم، جای قلب نسبت به قبل از بارداری مقداری تغییر می کند.

در بارداری طبیعی فشار خون شریانی و مقاومت عروق محیطی کاهش می یابد. فشار خون مادر در بارداری با تغییر وضعیت بدن تغییر می کند و در حالت خوابیده به پهلوی چپ کمترین میزان را دارد. در سه ماهه دوم، فشار خون به کمترین مقدار خود می رسد و بعد از آن کم کم افزایش می یابد، به طوری که در پایان بارداری فشار خون به سطح طبیعی می رسد.

در نیمه دوم بارداری، خوابیدن به پشت باعث می شود تا رحم بزرگ شده، روی رگ ها فشار وارد کند و خون رسانی به جنین را کم کند. به همین دلیل خوابیدن به پهلو توصیه نمی شود.

تغییرات هورمونی

در خانم های باردار به طور ناگهانی و شدید، هورمون های استروژن و پروژسترون افزایش می یابد. همچنین تغییرات در مقدار و عملکرد تعدادی از هورمون های دیگر در این افراد تجربه می شود. افزایش میزان استروژن باعث تشکیل رگ های خونی در رحم و جفت و در نتیجه انتقال مواد غذایی از طریق جفت به جنین و رشد آن می شود.

در سه ماهه اول افزایش این هورمون ممکن است باعث حالت تهوع شود اما در سه ماهه دوم باعث رشد مجاری شیری و افزایش حجم سینه ها می شود. بالا بودن میزان پروژسترون در دوران بارداری باعث شل شدن مفاصل، رباط ها و افزایش سایر ساختار های داخلی مانند میزنای و بزرگ شدن رحم می شود.

با بزرگ شدن رحم، شکم هم برآمده می شود و با بزرگ شدن شکم گودی کمر افزایش افزایش می یابد. با افزایش وزن، به دلیل کند شدن گردش خون در اندام های تحتانی و افزایش حجم مایعات در بدن، صورت و اندام های تحتانی خانم های باردار دچار ورم می شود.

تغییرات حسی

خانم ها در دوران بارداری ممکن است دچار تغییراتی در حس بینایی، بویایی و چشایی شوند. مثلا ممکن است دچار نزدیک بینی و یا تاری دید شوند، نسبت به بو ها حساس شوند و یا طعم خاصی را ترجیح دهند.

چشایی:

در دوران بارداری ممکن است خانم ها طعمی مانند فلز را احساس کنند، این طعم می تواند تهوع را بیشتر کند و ممکن است نشانی از عدم تعادل مواد مغذی باشد. علاوه بر آن ممکن است غذاهای شورتر و غذاهای شیرین تر را ترجیح دهند و آستانه بالاتری را برای طعم های ترش، شور و شیرین تجربه می کنند.

همچنین تیزتر شدن حس بویایی خانم ها اغلب مانع از این می شود که غذا بخورند. اما معمولا بعد از دوران بارداری قدرت چشایی کامل خود را به دست می آورند. نارسایی چشایی که باعث کاهش قدرت چشایی می شود، اغلب در طول سه ماهه اول بارداری تجربه می شود.

بویایی:

بسیاری از خانم های باردار بویایی قوی تر و حساسیت بالا نسبت به انواع بوها را تجربه می کنند. حدود دو سوم از خانم ها تغییرات بویایی در دوران بارداری را به خصوص در سه ماهه اول تجربه می کنند. در این شرایط بوهای ناخوشایند حتی شدیدتر از حد معمول بنظر می رسند و ممکن است از بویی که همیشه دوست داشتند متنفر شوند.

برخی از خانم های باردار حتی بوی شریک زندگی خود را هم نمی پسندند. اما این تغییرات موقتی هستند و پس از تولد نوزاد حس بویایی به حالت عادی بر می گردد.

بینایی:

بعضی از خانم ها تغییرات بینایی را در دوران بارداری تجربه می کنند که معمولا هم به صورت نزدیک بینی است. محققان، مکانیسم دقیق بیولوژیکی تغییرات بینایی را نمی دانند. اکثر این خانم ها بعد از زایمان به حالت عادی خود بر می گردند.

از شایع ترین تغییرات بدن در دوران بارداری شامل تاری دید و ناراحتی در حین استفاده از لنز های تماسی است. خانم های باردار معمولا به افزایش فشار داخل چشم دچار می شوند.

مطلب مشابه: بهترین تغذیه دوران بارداری و غذاهای مفید و سالم برای زنان باردار

دهانه رحم

در طول دوران بارداری، دهانه رحم دچار تغییراتی می شود تا خود را برای فرایند زایمان آماده کند. معمولا با شروع بارداری بافت دهانه رحم سخت و ضخیم می شود و در هفته های پایانی بارداری، به دلیل رشد نوزاد، رهانه رحم ممکن است کمی نازک تر شود و در اثر فشار وارد شده توسط نوزاد رو به رشد منبسط شود.

تا چند هفته قبل از زایمان، در ابتدای بارداری دهانه رحم، ماده مخاط غلیظی ترشح می کند. این ماده مخاطی اغلب در اواخر بارداری یا هنگام زایمان خارج می شود. این ماده مخاطی با مقدار کمی خون همراه است تا رحم را برای زایمان آماده کند. قبل از زایمان، دهانه رحم به طور قابل توجهی منبسط، نازک و نرم می شود تا اجازه دهد نوزاد به راحتی عبور کند.

تغییرات ناخن ها

ناخن ها در دوران بارداری سریع تر رشد می کنند. تغذیه مناسب و مصرف ویتامین ها در این دوران باعث افزایش هورمون رشد بارداری می شود. برخی از خانم های باردار نلخن های محکم تری خواهند داشت اما برخی دیگر با ناخن های نرم، نازک، شکننده و شیار شیار شده این دوران را سپری می کنند. تغذیه سالم برای افزایش استحکام ناخن ها می تواند آن ها را محکم نگه دارد و جلوی شکسته شدن آن ها را بگیرد.

ظاهر شدن ملاسما

ملاسما یا کلوآسما در اثر افزایش و تجمع رنگدانه های پوست یا ملانین در سلول های پوست صورت رخ می دهد و معمولا در خانم های باردار 20 تا 40 ساله دیده می شود. ملاسما تقریبا در بیش از نیمی از خانم های باردار به وجود می آید و در اثر تماس با نور ماورای بنفش شدت می یابد. این لکه ها در فصل های گرم سال مانند تابستان پررنگ تر و در زمستان کمرنگ تر هستند.

لکه های بارداری معمولا به رنگ قهوه ای تیره در پیشانی، گونه ها و لب بالا دیده می شوند. اندازه لکه ها متغیر است و ممکن است از نیم تا ده سانتی متر باشند. البته امکان بزرگ تر شدن این لکه های پوستی هم به مرور زمان وجود دارد. در صورتی که ملاسما در معرض نور خورشید قرار گیرد پر رنگ تر می شود.

تغییر دمای بدن

احساس گر گرفتگی در دوران بارداری طبیعی است به دلیل این که تغییرات هورمونی باعث افزایش جریان خون در سطح پوست شما می شود که در نتیجه احساس گرما و گر گرفتگی می کنید.

همچنین شما در این دوره به کالری بیشتری نیاز دارید و بدن شما کار تقسیم تغذیه و کالری خود را با کودک انجام می دهد، به این ترتیب متابولیسم شما در دوران بارداری افزایش می یابد و این افزایش تولید انرژی باعث احساس گرمای شدیدتری می شود.

افزایش خون باعث افزایش درجه حرارت به ویژه در قسمت قفسه سینه، گردن و سر می شود که باعث ایجاد قرمزی و لکه خواهد شد. این گر گرفتگی معمولا در سه ماهه اول و دوم و در شب رخ می دهد اما در بعضی موارد ممکن است گاه به گاه و یک بار در هفته باشد. حتی ممکن است تا بعد از زایمان هم ادامه پیدا کند چون بدن شیر تولید می کند.

تغییر عادت های غذایی

در این دوران اکثر خانم ها هوس های غذایی و یا بیزاری از غذا را تجربه می کنند. به عنوان مثال، غذاهای خاصی را قبلا بسیار دوست داشته اند اما ممکن است در این دوران کاملا از آن ها متنفر شوند یا غذاهایی که هرگز دوست نداشته اند را در این دوران مدام هوس کنند.

ویار در سه ماهه اول بارداری شروع می شود، در سه ماهه دوم به اوج خود می رسد و در سه ماهه سوم به تدریج از بین می رود. بعد از زایمان و با شروع شیردهی معمولا تمایل مادر به خوردن بیشتر می شود اما این ربطی به ویار ندارد و به این دلیل است که در دوران شیردهی بدن به کالری بیشتری نیاز دارد.