روان درمانی چیست | انواع روش های روان درمانی + مراحل انجام روان درمانی

امروزه مشکلات زیادی در زندگی وجود دارد که باعث بروز معضلات روحی و روانی در افراد شده اند. روان درمانی یکی از روش های درمانی است که با استفاده از روش های گفتاری و رفتاری، به افراد کمک می کند تا با مشکلات خود مقابله کنند و درمان شوند. انواع مختلف روش های روان درمانی وجود دارند که با توجه به میزان مشکلاتی که در فرد به وجود آمده است، برای رفع مشکلات روحی مورد استفاده قرار می گیرند. در این مطلب به بررسی روان درمانی و انواع روش های آن می پردازیم. با ما همراه باشید.

روان درمانی چیست

روان درمانی یا گفتگو درمانی درواقع روشی برای کمک به افرادی است که دچار اختلالات روانی یا عاطفی هستند. روان درمانی می تواند به حذف یا کنترل علائم فرد کمک کند تا او عملکرد بهتری در زندگی روزمره داشته باشد. با استفاده از روان درمانی افراد می توانند بر درد ناشی از گذشته غلبه کنند و استراتژی های مقابله ای را برای آینده بسازند. همچنین به فرد کمک می کند تا اهداف خود را در زندگی مشخص کند.

انواع روش های روان درمانی

روان درمانی روش های مختلفی دارد که از دل نظریه ها استخراج می شوند و هر کدام چهارچوب های مشخصی دارند و به درمان افراد کمک می کنند. در روان درمانی هدف این است که مشکلاتی که از نظر روحی، ذهنی و عاطفی در فرد به وجود آمده اند، شناسایی و درمان شوند. انواع روش های روان درمانی بسیار متنوع هستند و هر روان درمانگری می تواند یک یا چند تکنیک از انواع روش های روان درمانی را در کار خود انتخاب کند. در ادامه به انواع روش های روان درمانی می پردازیم.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری برای شناخت رابطه بین رفتار یک فرد با افکار یا احساسات او استفاده می شود. در این روش تمرکز درمانگر بر روی شناخت الگوهای فکری ناسالم، خطاهای شناختی و باورهای بنیادین مشکل ساز فرد و جایگزین کردن آن ها با الگوهای فکری کار آمد و مناسب است.

درمانگر با مراجعه کننده در مورد نحوه تاثیر این الگوهای فکری مخرب بر رفتار و احساسات فرد و شکل گیری چرخه های رفتاری نا کارآمد گفتگو می کند. درمانگر و مراجعه کننده با داشتن همکاری و رابطه درمانی خوب می توانند روی ایجاد الگوهای فکری مفید کار کنند. این تغییرات به فرد کمک می کند تا رفتارها و باورهای خود را تغییر دهد و دیدگاه سالم تر و مثبت تری داشته باشد.

طبق اعلام اتحادیه ملی بهداشت روان آمریکا درمان شناختی رفتاری می تواند یک روش درمانی مؤثر برای انواع اختلالات روانی مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلال دو قطبی، اختلالات مربوط به اشتها، اسکیزوفرنی و اختلالات مربوط به تروما و ضایعات روانی باشد.

رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)

رفتار درمانی دیالکتیکی بیشتر بر تنظیم احساسات، ذهن آگاهی و پرورش افکار و احساسات ناخوشایند تمرکز دارد. درمانگر با استفاده از این روش درمانی به فرد کمک می کند تا بین دو مفهوم «لزوم به تغییرات» و «پذیرش مسایل» تعادل خود را پیدا کند.

با کمک رفتار درمانی دیالکتیکی، درمانگر می تواند مهارت های جدیدی مانند روش های جدیدی برای کنار آمدن با موقعیت ها و شیوه های ذهن آگاهی را به فرد بیاموزد. روان درمانگران در ابتدا روش درمان دیالکتیکی را برای درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیتی مرزی که افکاری در حد خودکشی را تجربه می کردند، به وجود آوردند.

امروزه درمانگران از رفتار درمانی دیالکتیکی برای درمان اختلالات و بیماری های روانی مختلفی مانند اختلالات خلقی، اختلالات مربوط به اشتها، اختلالات استرس پس از سانحه و اختلالات مصرف مواد استفاده می کنند که اثرات چشمگیر و طولانی مدتی را به دنبال دارد.

حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد (EMDR)

درمان به روش حساسیت زدایی با استفاده از حرکات چشم و پردازش مجدد آن ها روشی است که درمانگران ابتدا برای درمان افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه از آن استفاده می کنند. در این روش، درمانگر از مراجعه کننده می خواهد که واقعیت های آسیب زایی که او را رنج می دهند را به یاد بیاورد و در عین حال حرکات خاصی را با چشمانش انجام دهد. هدف روش حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد، جایگزینی واکنش های نامطلوب ناشی از خاطرات دردناک با پاسخ های تعدیل شده تر یا مثبت تر است.

مواجهه درمانی

مواجهه درمانی یکی دیگر از انواع روش های روان درمانی است. کسی که با روش مواجهه درمانی تحت درمان قرار می گیرد، با کمک درمانگر خود تلاش می کند تا منشأ اضطراب خود را تشخیص دهد و بداند که چه عواملی اضطراب او را تحریک می کند. سپس فرد می آموزد که بعد از قرار گرفتن در معرض این عوامل محرک، چگونه بر اضطراب خود غلبه کند و احساسات منفی خود را کنترل کند.

در نهایت درمانگر فرد را در محیطی کنترل شده در معرض عوامل محرک قرار می دهد تا این روش ها را در عمل هم بیاموزد. معمولا درمانگران از روش مواجهه درمانی برای درمان اختلالاتی مانند وسواس فکری عملی، اختلال استرس پس از سانحه و انواع فوبیا به کار می برند.

مطلب مشابه: اضطراب چیست و چگونه درمان می شود | انواع اضطراب و علائم آن

درمان مبتنی بر ذهن سازی (MBT)

روان درمانگران معمولا درمان مبتنی بر ذهن سازی را یک درمان مؤثر برای درمان اختلال شخصیت مرزی می دانند. این روش درمانی شامل روشی به نام ذهنیت آفرینی است. درمان مبتنی بر ذهن سازی به افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی کمک می کند تا افکار و احساسات خود و دیگران را درک کنند. هدف اصلی این روش درمان این است که به فردی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است احساس هویت شخصی بدهد و به او کمک کند تا با دیگران ارتباط برقرار کند.

درمان بین فردی

یکی از کاربردی ترین روش های درمان، درمان بین فردی است. هدف از درمان بین فردی کمک به افراد برای حل مشکلات ارتباطی آن ها با دیگران و بهبود روابط شان است. اغلب درمانگران از این روش برای درمان افسردگی نیز استفاده می کنند.

در جلسات درمان بین فردی، درمانگر تعاملات اجتماعی فرد را ارزیابی می کند و به او کمک می کند تا الگوهای منفی را در میان این روابط کشف کند. سپس درمانگر می تواند به فرد کمک کند تا روش های تعامل مثبت و درک درست دیگران را بیاموزد.

درمان روان پویشی

هدف درمان روان پویشی کمک به فرد در مبارزه با الگوهای رفتاری منفی است که ناشی از تجربیات گذشته او می باشد. در این شیوه درمانی از فرد خواسته می شود که در پاسخ به سوالات درمانگر آزادانه صحبت کند. این کار به درمانگر این امکان را می دهد تا الگوهای رفتاری و فکری فرد را ارزیابی کند.

وقتی که فرد متوجه شود تجربیات گذشته او چگونه باعث به وجود آمدن الگوهای رفتاری و احساسی ناخوشایندی در او شده است، می تواند یاد بگیرد که بر آن ها غلبه کند و آن ها را تغییر دهد و جایگزین مناسبی را رعایت کند. جلسات درمانی در این روش معمولا سه الی پنج بار در هفته برگزار می شود.

در یک مقاله علمی که در سال 2018 منتشر شد، متذکر شده است که رویکرد روان پویشی در درمان اختلالات افسردگی، اضطراب و شخصیت مرزی بسیار موفق عمل کرده است. با این وجود، درمانگران از روش روان پویشی برای درمان بسیاری از اختلالات شخصیتی و مشکلات حوزه سلامت روان استفاده می کنند.

درمان به کمک حیوانات

در روش درمان با کمک حیوانات، فرد برای درمان مشکلات روانی خود مدتی را با یک حیوان خانگی آموزش دیده می گذراند. یک حیوان درمانگر که آموزش های ویژه ای را دیده است، می تواند به کاهش اضطراب فرد و همچنین بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه کمک کند.

برخی از بیمارستان ها، خانه های سالمندان و مراکز درمانی دیگر از حیوانات خانگی درمانگر برای تأمین آسایش یا ایجاد احساس حمایت در افراد استفاده می کنند.

پژوهشگران پیشنهاد می کنند که برای کاهش فشار روانی ناشی از تروما و استرس افراد بستری شده در بیمارستان ها که احتمالا نیاز به بستری اجباری یا قرنطینه دارند، از درمان با کمک حیوانات در کنار موسیقی درمانی و یک محیط آرام همراه با روش های حمایتی دیگر استفاده شود.

خانواده درمانی

منظور از خانواده درمانی در انواع روش های روان درمانی، کمک به حل شدن مشکلات مربوط به یک فرد در یک خانواده است. خانواده درمانی به خانواده ها و افراد کمک می کند تا الگوهای رفتاری منفی که ممکن است باعث ایجاد مشکلات اساسی شوند را درک کنند و روی آن ها کار کنند.

تحقیقاتی که بر روی این روش درمانی انجام شده است نشان می دهد که خانواده درمانی می تواند به خانواده هایی که دارای نوجوانانی با مشکلات روانی هستند، کمک زیادی کند. خانواده درمانی همچنین می تواند به افراد مبتلا به مشکلات رفتاری، اضطراب، اختلالات سوء مصرف مواد، اختلال وسواس فکری عملی، اختلالات اشتهایی و مسائل پزشکی کمک کند.

گروه درمانی

گروه درمانی یک روش درمانی جدید است که به افرادی که دارای مسائل و مشکلات مشابهی هستند، این امکان را می دهد که به عنوان یک گروه دور هم جمع شوند و برای حل آن مشکل با یکدیگر همفکری کنند. در گروه درمانی، یک درمانگر بحث را هدایت می کند و افراد می توانند در مورد افکار و تجربیات شخصی خود صحبت کنند یا در مورد صحبت های دیگران اظهار نظر کنند.

این روش در سال های اخیر از استقبال بالایی برخوردار شده است. گروه درمانی به فرد این احساس را می دهد که او تنها نیست و همچنین فرصتی برای حمایت اعضای گروه از یکدیگر را فراهم می کند. یکی از معایبی که در درمان گروهی وجود دارد این است که فرد به همان اندازه که در شرایط درمانی انفرادی به گفت و گوهای رد و بدل شده توجه می کند، در درمان گروهی توجه نمی کند.

همچنین در گروه درمانی مسئله حریم خصوصی و محرمانه بودن نقش کمتری دارد و برخی از افراد ممکن است تمایلی به اشتراک گذاشتن تجربه های خود با دیگران نداشته باشند. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که روش گروه درمانی، می تواند برای درمان افسردگی، اضطراب، مسائل مربوط به روابط بین فردی، مسائل رفتاری، یادگیری یا خانوادگی در کودکان و نوجوانان، تروما، اعتیاد، اختلالات شخصیتی، مسائل پزشکی، مشکلات فقدان عزیزان و نزدیکان، مشکلات پیری و کهن سالی و مسائل مربوط به سبک زندگی موثر می باشد.

هنر درمانی

هنر درمانی یکی از انواع روش های درمانی برای بیماری های روانی است که هدف آن درگیر کردن ذهن با استفاده از روش های مختلف هنری و خلاق است. هنر درمانی به افراد این امکان را می دهد تا احساسات خود را به روش های مختلف مانند موسیقی، رقص، شعر و یا شعر بیان کنند.

در واقع هنر درمانی نوعی روان درمانی است که با روش های خلاقانه آمیخته شده است تا سلامت روانی فرد را بهبود بخشد. امروزه هنر بخش مهمی از حوزه روان شناسی محسوب می شود و هنر درمانی در برخی از روش های سنجش و درمان نیز استفاده می شود.

بر اساس اعلام انجمن هنر درمانی آمریکا، اهداف جلسات هنر درمانی شامل بهبود عزت نفس و خود آگاهی، ایجاد مهارت های اجتماعی، بهبود توان شناختی و عملکرد حرکتی، تقویت قدرت و توان عاطفی و از بین رفتن درگیری های ذهنی و پریشانی های فرد می باشد.

درمان هیجان مدار

یکی دیگر از روش های روان درمانی، درمان هیجان مدار است که بر ایجاد آگاهی از احساسات، تنظیم احساسات و از بین بردن تعارضات احساسی تمرکز دارد. درمان هیجان مدار، فرد را ترغیب می کند تا به جای سرکوب احساسات خود، روی آن ها کار کند. این روش درمانی می تواند افسردگی، تروما، مشکلات بین فردی، اضطراب اجتماعی، اختلالات تغذیه و مسائل مربوط به رابطه را درمان کند.

بازی درمانی

بازی درمانی یکی از روش های موثر و رایج در روان درمانی مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. روان درمانگران برای اینکه کودکان را تشویق کنند تا افکار و احساسات خود را بیان کنند، از روش بازی درمانی استفاده می کنند. با استفاده از این روش می توان به بسیاری از ویژگی های نامناسب رشدی کودک پی برد.

بازی درمانگران محیطی امن را برای کودکان فراهم می کنند تا او احساس امنیت کند و با مشکلات رفتاری، استرس و یا تروماهایشان رو به رو شوند. بازی درمانی در واقع روان درمانی در موقعیت بازی، برای ایجاد ارتباط مناسب با کودک است که به تخلیه هیجانی کودک هم کمک می کند.

کودکان در فرایند بازی درمانی احساسات یا تجربیات خود را از طریق نحوه بازی کردنشان نشان می دهند. بازی درمانی معمولا در کلینیک های روانشناسی که مجهز به اتاق بازی کودک هستند انجام می شود.